Reja: tibbiyot genetikasi haqida

---

 TIBBIYOT GENETIKASI SOHASIDAGI YUTUQLAR, MUAMMOLAR VA 
ISTIQBOLLAR HAQIDA 
REJA: 
1.TIBBIYOT GENETIKASI HAQIDA 
2.TIBBIYOT GENETIKASINING PAYDO BO’LISHI VA HOZIRGI KUNDAGI 
O’RNI O’RNI
3.TIBBIYOT GENETIKASINING ISTIQBOLLARI VA O’RGANILISHI KERAK 
BO’LGAN MUAMMOLAR 
4.FOYDALANILGAN ADAIYOTLAR RO’YHATI 

---

Tibbiyot genetikasi — odam organizmidagi irsiy kasalliklar, ularning kelib chiqishi, 
klinikasini oʻrganadi. Odam organizmida kechayotgan barcha hayotiy jarayonlar, 
belgilarning nasllanishi, irsiy kasalliklar tarqalishi va kelib chiqish mexanizmlari 
genetik qonuniyatlarga asoslangan. Irsiyat toʻgʻrisidagi dastlabki tushunchalar 
Gippokrat, Aristotel, Anaksagor va Abu Ali ibn Sinolar tomonidan aytilgan. XIX 
asr boshlarida irsiyat qonuniyatlarini chex olimi I.G.Mendel kashf etdi. 
1970-yillardan boshlab Oʻzbekistonda genetika fani rivojlana boshladi. Bu 
rivojlanishga akademiklardan X.Toʻraqulov, J.H.Hamidov, J.A.Musayev, professor 
A.T.Oqilovlar katta hissa qoʻshishdi. Olimlardan Majidov va Shomansurovlar asab 
kasalliklari patogenezida irsiy omillarning rolini oʻrgandilar. 1971-yilda Toshkent 
Davlat tibbiyot institutida Markaziy Osiyoda birinchi marta Hamidov va Oqilovlar 
rahbarligida tibbiy genetik maslatxona tashkil etildi. Odam genetikasi - genetika 
fanining bir boʻlimi; odam irsiyatining saqlanishi, nasldan-naslga oʻtishi va avlodda 
namoyon boʻlishini oʻrganadi. O.g . shartli ravishda inson genetikasi 
(antropogenetika) va tibbiyot genetika-siga boʻlinadi. Antropogenetika odam 
organizmi normal belgilarining ir-siyligi va oʻzgaruvchanligini, tibbiyot genetikasi 
esa uning irsiy patologi-yasini oʻrganadi. O.g . 19-asrning oxirlaridan rivojlana 
boshladi. Bu davrda xdli irsiyatni oʻrganuvchi usullar kam boʻlganligi sababli, odam 
ayrim belgilarining nasldan naslga oʻtishini oʻrganishda egizaklar usulidan 
foydalaniladi. 20-asrning boshlaridan odamning populyasion genetikasi rivojlana 
boshladi. Populyasion genetika maʼlum bir chegaralangan gurux, odamlardagi 
geografik, etnik, tabakali va boshqa genlarning turlari va tarkibining oʻzgarishini 
oʻrganadi. Bundan tashqari, bu usul yordamida odamning tur si-fatida evolyusion 
shakllanishi, ularning sut emizuvchilardan irsiy farqlari, zamonaviy odam 
populyasiyalaridagi irsiy oʻzgaruvchanliklarni oʻrganish mumkin. 
20-asrning 20—30- yillaridan boshlab odamdagi mutatsiyalar oʻrganila boshlandi. 
Odam irsiyatini oʻrganishda uni xavfli mutatsiyalardan himoya qilish katta 
ahamiyatga ega, chunki texnika rivojlanishi va kimyoviy vositalar koʻp ishlatilishi 
tufayli odam orga-nizmiga mutagen omillar taʼsiri oshib bormoqda. 
20-asrning oʻrtalariga kelib va radiatsion genetika rivojlanishi bilan O.g .ni 
oʻrganish yana kuchaydi. 1956 yil odamda 46 ta xromosoma (23 juft) borligi 
aniklandi, 1959 yilda esa odamning birinchi xromosoma kasalligi (Daun kasalligi) 
kashf kilindi.O.g . xromosomadagi har bir genii, ularning xromosomada joylashishi, 
namoyon qiladigan belgilarini va bu belgilar yuzaga kelishida irsiyat va tashqi 
muhitning ahamiyatini, mutatsiyalarning yuzaga kelish sabablarini oʻrganadi. 
Izlanishlar natijasida irsiy xilma-xillik yoki polimorfizm kashf etildi. Mas, 
gemoglobinning 200 ga yaqin turi borligi, fermentlarning turli-tuman shakllari va 
boshqa aniklandi.Irsiyatning xromosoma va genlarini oʻrganishda molekulyar 

---

biologiyaning bir necha usullari; sitogenetik, biokimyoviy, immunogenetik, gen 
inje-neriyasi va h.k.dan foydalaniladi.Sitogenetik usullar odam xromoso-malari 
soni, ularning tuzilishini oʻrganish imkonini berdi, natijada koʻpgina irsiy 
kasalliklarni aniklash mumkin boʻldi. Biokimyoviy usullar yordamida gendan u 
nazorat qiladigan belgigacha boʻlgan yoʻl oʻrganilib, irsiy kasalliklarga tashhis 
qoʻyish va ularni davolash usullari ishlab chi-qildi. Immun javobning rivojlanish 
mexanizmlari oʻrganilganda bir guruh genlar (markaziy gistomoslik kompleksi 
genlari)ning ahamiyati juda katta ekanligi aniqlandi. Bu sistema omillari 
organizmning noyobligini taʼminlashda, xujayralararo reaksi-yalarni amalga 
oshirishda, immun javob kuchini nazorat qilishda qatnasha-di, yaʼni sistema 
donor—transplantat ni tanlay bilishda, yangi immun tiklash usullarini ishlab chiqish, 
tugʻma kasalliklarni oldindan aniqlab olishda ahamiyati katta.20-asrning oxirida 
amerika olimlari odam genlari kartasini toʻliq oʻrganib chiqishga muvaffaq 
boʻlishdi. Bu kashfiyot endilikda gen injeneriyasi metodlari yordamida irsiy 
kasalliklarni davolash usullarini ishlab chiqishga imkon beradi. Shu bilan birga irsiy 
kasalliklarni homiladorlikning ilk davrlarida aniqlash (pre-natal tashhis) usullari 
ishlab chiqilmoqda.Gen injeneriyasi usullari yordamida bepusht ayolga 
probirkalarda chatishtirilgan homila implantatsiya qilinmokda, natijada ular farzand 
koʻrish imkoniyatiga ega boʻlmoqdalar.O.g .ni oʻrganishdagi bilimlar asosida 
hozirgi koʻp mamlakatlarda, shu jumladan, Oʻzbekistonda genetik maslahatxonalar 
va genetik skrining markazlari ochilib, ularning kelajak avlodning sogʻlom tugʻilib, 
ulgʻayishida ahamiyati ortib bormoqda. 
Odam genetikasi — irsiyat va o’zgaruvchanlikni o’rganadigan genetika fanining bir 
shoxobchasi bo’lib, u odamdagi irsiyat va o’zgaruvchanlini o’rganadi. Odam 
genetikasi antropologiya va tibbiyot bilan uzviy aloqadordir. Odam genetikasi 
shartli ravishda antropogenetika va tibbiyot genetikasidan tashkil topgan. 
Antropogenetika odam organizimidagi normal belgi-xossalarning, tibbiyot 
genetikasi esa uning patalogiyasi ya’ni nasliy illat, nuqsonlarning irsiylanishini 
tadqiq qiladi. Odam genetic obyekt sifatida genetika fanida irsiyat va 
o’zgaruvchanlik qonunlari no’xot, drozofila meva pashshasi, neytrospora, ichak 
tayoqchasi bakteriyalarida ixtiro qilingan. O’simlik, hayvon va mikroorganizmlarda 
turli genetik tadqiqotlar olib boorish mumkin. Biroq o’simlik, hayvon va 
mikroorganizmlarda olib boriladigan genetic usullarning barchasini odamlarda 
qo’llab bo’lmaydi. Bunga asosiy sabab, odam faqat biologik rivijlanishnigina emas, 
balkim ijtimoiy omillar mahsuli hamdir. Shu sababli odamdagi odamdagi irsiyat va 
o’zgaruvchanlini o’rganishda bir qancha qiyinchiliklar uchraydi. Odam 
genetikasining tarmoqlari: 
Tibbiyot genetikasi; 

---

Demografik genetika; 
Farmokologik genetika; 
Sitogenetika; 
Immunogenetika; 
Biokimyoviy genetika; 
Pedagogik genetika. 
Odam genetikasini o’rganish ham nazariy ham amaliy ahamiyatga ega. 
inson genetikasi 
Odam genetikasi usullari: 7. Biokimyoviy 2. Sitogenetik 6. Tvinnizatsiya 1. 
Geneologik 5. Somatik hujayralar genetikasi usuli 3. Dermatoglifik 4. 
Modellashtirish (biologik va matematik) 8. Populyatsiya-statistik 
Shajaraviy usul 
Belgining tabiati merosining asosiy turlari 
1. Avtosomal dominant 2. Avtosomal retsessiv 3. Jins bilan bog'liq 
Avtosomal dominant meros: 
Turli xil turmush qurgan juftliklarning dominant xususiyatiga ega bo'lgan 
avlodlarning paydo bo'lishi ehtimoli
Avtosomal retsessiv meros 
Turli xil turmush qurgan juftliklarning retsessiv xususiyatiga ega nasl ehtimoli
Jins bilan bog'liq meros turi 
Xususiyatning X-ga bog'liq merosxo'rligi bilan nasabnomalar. Belgilanishlarning X-
ga bog'liq merosxo'rligi bilan nasabnomalar. Y bilan bog'liq merosda nasabnomalar. 
Xususiyatning X-ga bog'liq merosxo'rligi bilan nasabnomalar. 

---

X bilan bog'langan dominant meros turining asosiy belgilari: 1) kasallik erkaklar va 
ayollarda uchraydi, lekin ayollarda ikki baravar ko'p uchraydi; 2) kasal erkak mutant 
allelni faqat qizlariga beradi, o'g'illariga emas, chunki ikkinchisi Y xromosomasini 
otadan oladi; 3) kasal ayollar mutant allelni jinsidan qat'i nazar, bolalarining yarmiga 
yuboradi; 4) kasallikka chalingan ayollar erkaklarnikidan (gomizigotalar) nisbatan 
kamroq azob chekishadi (ular heterozigot). 
Belgilanishlarning X-ga bog'liq merosxo'rligi bilan nasabnomalar. 
X bilan bog'langan retsessiv merosning asosiy belgilari: 1) kasallik asosan 
erkaklarda uchraydi; 2) belgi (kasallik) kasal otadan uning fenotipik jihatdan 
sog'lom qizlari orqali nevaralarining yarmiga yuqadi; 3) kasallik hech qachon otadan 
bolaga yuqmaydi; 4) tashuvchilar ba'zida patologiyaning subklinik belgilarini 
ko'rsatadi (qalqonsimon bezning disfunktsiyasi) Y bilan bog'liq merosda 
nasabnomalar. 
Y bilan bog'langan (gollandiyalik) meros bilan nasab. Y xromosomasining faqat 
erkaklarda bo'lishi, faqat erkaklarda uchraydigan va erkak avlodlari orqali nasldan 
naslga otadan o'g'ilga yuqadigan Y bilan bog'langan yoki gollandiyalik 
xususiyatning o'ziga xos xususiyatlarini tushuntiradi 
Egizak usul 
Egizak usul irsiy va atrof-muhitning har qanday normal yoki patologik belgining 
rivojlanishiga ta'siri darajasini baholash uchun inson genetikasida qo'llaniladi. 
Sitogenetik usul 
Sitogenetik usul inson hujayralaridagi xromosomalarni mikroskopik o'rganishga 
asoslangan. 
Aholining statistik usuli 
Populyatsion-statistik usul yordamida irsiy xususiyatlar aholining katta guruhlarida, 
bir yoki bir necha avlodlarda o'rganiladi. Ushbu usuldan foydalanishda muhim nuqta 
- olingan ma'lumotlarni statistik qayta ishlash. Ushbu usul yordamida genning turli 
allellari populyatsiyasida paydo bo'lish chastotasini va ushbu allellar uchun turli xil 
genotiplarni hisoblash, unda turli xil irsiy xususiyatlarning, shu jumladan 
kasalliklarning tarqalishini aniqlashda foydalanish mumkin. Modellashtirish usuli 
Odamlarda nasldan naslga o'tadigan patologik xususiyatlarni hayvonlarga taqlid 
qilish usuli. Uning nazariy asoslari N.I.ning irsiy o'zgaruvchanlikning gomologik 

---

qatori qonunidir. Vavilov, unga ko'ra irsiy jihatdan o'xshash turlar va nasllar 
o'xshash irsiy o'zgaruvchanlik seriyasiga ega 
Somatik hujayralarni duragaylash usullari. 
Somatik hujayralar genetikasi usulini qo'llash quyidagilarga imkon beradi: 
Genlarning asosiy ta'sir mexanizmlarini va genlarning o'zaro ta'sirini o'rganish. 
Faktorlarning mutagen ta'sirini aniqlashga imkon beradi atrof-muhit... Irsiy 
kasalliklarni aniq tashxislash imkoniyatlarini kengaytiradi. antropologiya va tibbiyot 
bilan chambarchas bog'liq. Genetika an'anaviy ravishda antropogenetikaga bo'linadi, 
u inson tanasining normal xususiyatlarining irsiyatliligi va o'zgaruvchanligini 
o'rganadi va uning irsiy patologiyasini (kasalliklar, nuqsonlar, deformatsiyalar va 
boshqalarni) o'rganadigan tibbiy genetika. Tibbiy genetikaning vazifalari ota-onalar 
orasida kasallik tashuvchilarni o'z vaqtida aniqlash, kasal bolalarni aniqlash va ularni 
davolash bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqishdir. Genetik tibbiy konsultatsiyalar va 
prenatal diagnostika genetik jihatdan aniqlangan kasalliklarning oldini olishda 
muhim rol o'ynaydi. 
Tibbiy genetika asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi. 
irsiy kasalliklarning sabablarini tahlil qilish, ularning turli xil oilalarda merosxo'rlik 
tabiati, odam populyatsiyasida keng tarqalishi, patologik jarayonni qo'zg'atadigan 
o'ziga xos molekulyar mexanizmlarni o'rganish. Asosiy narsalardan biri amaliy 
vazifalar tibbiy genetika - irsiy kasalliklarning oldini olish va davolashda mumkin 
bo'lgan yondashuvlarni izlash 
Patologik holatlarning juda ko'p qismi irsiy kasalliklarga tegishli. Bu ko'plab 
kasalliklar ichki organlar, metabolik kasalliklar, qon, endokrin, genitoüriner, asab va 
boshqa tanalar tizimlari. Ilgari, shifokorlar irsiy kasalliklar nihoyatda kam uchraydi 
va aholining umumiy kasallanish darajasiga sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi, deb 
hisoblashgan.Darhaqiqat, individual irsiy kasalliklar kam uchraydi, chunki ular juda 
kam uchraydigan mutatsiyalar natijasidir. Shu bilan birga, odamlarning katta 
guruhlariga ta'sir ko'rsatadigan va aholi salomatligiga katta zarar etkazadigan 
genetik jihatdan aniqlangan patologiyalarning bir qator keng tarqalgan shakllari 
mavjud. Masalan, odam populyatsiyasidagi qandli diabetning chastotasi 1% atrofida 
o'zgarib turadi, demak, dunyo bo'ylab o'n millionlab bemorlar mavjud. Keng 
tarqalgan irsiy kasalliklar orasida rangli ko'rlik mavjud bo'lib, u barcha erkaklarning 
8 foizida, ayollarda esa 0,5 foizida qayd etilgan. Bunga eng keng tarqalgan ko'rish 
patologiyalari kiradi: miyopi va gipermetropiya va boshqalar. Tibbiyotning 
rivojlanishidagi taraqqiyot genetik jihatdan aniqlangan patologiya ulushining nisbiy 
o'sishiga olib keladi. Bugungi kunga kelib, 3500 dan ortiq irsiy kasalliklar 
tavsiflangan. Bolalarning taxminan 5-5,5% irsiy yoki tug'ma patologiya bilan 

---

tug'iladi. O'z-o'zidan abort qilishning yarmi genetikdir. Perinatal va neonatal 
o'limning kamida 30% tug'ma nuqsonlar va boshqa ko'rinishlar bilan irsiy kasalliklar 
tufayli yuzaga keladi. Insoniyat patologik mutatsiyalarning katta yukini yuklaydi, bu 
esa ta'sirning ikkita variantida namoyon bo'ladi: Uning genetik oqibatlari, har 
qanday 
hayvon 
populyatsiyasida 
bo'lgani 
kabi, 
patologik 
mutatsiyalar 
tashuvchilarining fitnesining pasayishida, ya'ni. avlodlar sonini kamaytirish. 
Patologik mutatsiyalar bilan insoniyat yukining tibbiy natijalari kasalliklar va umr 
ko'rishning qisqarishi hisoblanadi. 
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 18-oktabr kuni 
sog'liqni saqlash tizimini yanada takomillashtirish, tibbiy xizmat sifati va 
samaradorligini oshirish, aholi salomatligini mustahkamlash, sifatli dori-darmon 
bilan ta'minlash borasidagi islohotlar tahliliga bag'ishlangan yig'ilish o'tkazildi.
Unda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchilari, Bosh vazir 
va Bosh vazir o'rinbosari, tegishli vazirlik va idoralar rahbarlari ishtirok etdi.
Prezidentimiz joriy yilning o'zida sog'liqni saqlash masalasiga bag'ishlab uch marta 
videoselektor yig'ilishi o'tkazdi. Tizim faoliyatini tubdan takomillashtirish, 
odamlarda haqli e'tiroz uyg'otayotgan muammo va kamchiliklarni bartaraf etish 
bo'yicha aniq ko'rsatmalar berildi, shu yo'nalishda amalga oshirilayotgan dasturlar 
ijrosi atroflicha ko'rib chiqildi.
Davlatimiz rahbari Qoraqalpog'iston Respublikasi va viloyatlarga tashriflari 
chog'ida shifoxonalar, poliklinikalar, qishloq vrachlik punktlaridagi sharoitlar bilan 
bevosita tanishdi, zamonaviy klinikalar qurish bo'yicha topshiriqlar berdi.
Sohani yanada rivojlantirish, tibbiy xizmatlar ko'lami va sifatini oshirishga 
qaratilgan 30 ga yaqin farmon va qarorlar qabul qilindi.
Aholini sifatli va arzon dori-darmon vositalari bilan ta'minlash, onalik va bolalikni 
muhofaza qilish, shoshilinch tibbiy yordamni takomillashtirish, birlamchi tibbiyot 
tizimini yanada yaxshilash, xususiy sektor va ixtisoslashtirilgan tibbiy yordamni 
yanada rivojlantirish borasida hali qiladigan ishlarimiz ko'p, dedi Shavkat 
Mirziyoyev.
Yig'ilishda tegishli vazirlik va idoralar rahbarlarining axborotlari tinglandi.
Birlamchi tibbiy-sanitariya yordamini takomillashtirishga oid qaror ijrosi doirasida 
793 qishloq vrachlik punkti negizida qishloq oilaviy poliklinikasi, 441 tez tibbiy 
yordam shoxobchasi tashkil etildi. Faoliyati tugatilgan 658 qishloq vrachlik punkti 
binolari xizmat uyi sifatida foydalanish uchun shifokorlarga berildi. Bundan 

---

tashqari, qishloq oilaviy poliklinikalarida 5 turdagi va Toshkent shahar oilaviy 
poliklinikalarida 10 turdagi tor soha mutaxassislari faoliyati yo'lga qo'yildi. 
Birlamchi tizimda kadrlar ta'minotini yaxshilash maqsadida joriy yilda tibbiyot 
yo'nalishidagi oliy o'quv yurtlarining bakalavriatura bosqichini bitirgan 3 ming 197 
yosh mutaxassisning 79 foizi birlamchi tizimga ishga yuborildi.
Qilingan ishlarning natijasi qanday bo'layapti, odamlar bundan qay darajada 
foydalanmoqda, dedi Shavkat Mirziyoyev. Aholidan kelib tushayotgan murojaatlar 
bu borada hali qiladigan ishlarimiz ko'pligini ko'rsatmoqda.
Aholiga ko'rsatilayotgan tibbiy xizmat sifatining hududlarda yetarli darajada 
emasligi oldimizda turgan dolzarb muammolardan biri. Tan olish kerak, 
hududlardan yuqori texnologik tibbiy yordam olish uchun Toshkent shahriga kelish 
aholi tomonidan ko'plab e'tirozlarga sabab bo'lmoqda, dedi davlatimiz rahbari.
Yig'ilishda ushbu muammolarni bartaraf etish maqsadida viloyatlarda ishlash 
tashabbusi bilan chiqqan yetakchi mutaxassislardan 134 nomzod tanlab olingani 
qayd etildi. Ular viloyat ko'p tarmoqli tibbiyot markazlariga, jumladan, bolalar 
shifoxonalari, endokrinologiya, kardiologiya, silga qarshi, teri-tanosil dispanserlari, 
onkologiya markazi filiallari, yuqumli kasalliklar shifoxonalariga ishlash uchun 
yuborildi.
Aholining haqli e'tirozlariga sabab bo'layotgan dolzarb masalalardan biri – bu tez 
tibbiy yordam xizmati bilan bog'liq, dedi Prezidentimiz. Bu borada hali qiladigan 
ishlarimiz ko'p. Transport vositalari hali yetarli emas, dori-darmon ta'minotida 
uzilishlar mavjud.
2016-yilda 806 tez tibbiy yordam stansiyasi va kichik stansiyasi faoliyat ko'rsatgan 
bo'lsa, 2017-yilda bu ko'rsatkich 2 ming 100 dan oshdi. Tabiiyki, bu har bir 
chaqiriqning o'z vaqtida kelishini ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Bu yo'nalishda ko'rsatilayotgan xizmatlar bilan birga, aholining mazkur xizmatdan 
foydalanish borasidagi madaniyatini oshirish zarurligi ham ta'kidlandi.
Jahon tibbiyoti oldida turgan dolzarb masalalardan biri ijtimoiy kasalliklardir. 
Mamlakatimizda sil, psixiatriya, teri-tanosil, onkologiya xastaliklari bo'yicha 
alohida dasturlar ishlab chiqildi va Prezident qarorlari qabul qilindi.
Respublika ixtisoslashtirilgan markazlarining viloyatlarda filiallari tashkil 
etilmoqda. Chet el klinikalarida faoliyat yuritayotgan 50 dan ortiq vatandoshimiz 
yurtimizga qaytarildi.
Davlatimiz rahbari qarori bilan tibbiyot sohasida bakalavriat ta'lim yo'nalishlarida 
o'qish muddati 7 yildan 6 yil va "tibbiy profilaktika" yo'nalishida 6 yildan 5 yil etib 

---

belgilangani mamlakatimiz tibbiy ta'lim tizimini jahon standartlariga moslashtirish, 
joylarda kadrlar ta'minoti yaxshilanishi va davlat byudjeti mablag'lari maqsadli 
sarflanishiga xizmat qilmoqda.
Prezidentimizning nogironlarni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash tizimini 
takomillashtirishga oid farmoyishi doirasida 8,4 ming nafar nogiron protez-
ortopediya mahsulotlari bilan, 9,3 mingdan ziyod ehtiyojmand fuqaro reabilitatsiya 
texnik vositalari bilan bepul ta'minlandi. Shuningdek, 23 mingdan ziyod 1941-1945-
yillardagi urush faxriylari, yolg'iz keksalar, pensioner va nogironlar sanatoriyalarda 
bepul dam oldirildi.
Sog'liqni saqlash tizimining xususiy sektorini rivojlantirishni takomillashtirishga oid 
qaror bilan xususiy tibbiyot muassasalari shug'ullanishi mumkin bo'lgan tibbiy 
ixtisoslik turlari 50 tadan 126 taga ko'paytirildi. Natijada Toshkent shahrida Janubiy 
Koreya, Hindiston, Turkiya, Jizzax shahrida Janubiy Koreya, Farg'ona, Qarshi 
shaharlarida va Qumqo'rg'on tumanida Hindiston kabi davlatlar bilan qo'shma 
klinikalar tashkil etilmoqda. O'tgan 9 oy mobaynida xususiy tibbiyot muassasalari 
yana 400 dan ziyodga ko'payib, ularning soni 3 ming 860 dan oshgani xususiy 
tibbiyot muassasalariga berilayotgan keng imtiyoz va preferensiyalar samarasidir.
Joriy yilda "O'zfarmsanoat" aksiyadorlik konserni tomonidan 76 yangi mahsulot 
ishlab chiqarish o'zlashtirildi. Dori vositalari va tibbiyot buyumlari ishlab chiqarish 
2011 yilga nisbatan 4 marta o'sdi.
Farmatsevtika sohasida yangi, yuqori texnologiyalarga asoslangan mahsulotlar 
ishlab chiqarishni o'zlashtirish uchun O'zbekiston taraqqiyot va rivojlanish 
jamg'armasidan 250 million dollar miqdorida kredit resurslari ajratildi. Umumiy 
qiymati qariyb 400 million dollarga teng bo'lgan 70 dan ortiq investitsiya loyihasini 
amalga oshirish boshlanib, ularning 33 tasi joriy yilda ishga tushiriladi.
Davlatimiz rahbarining "Nukus-farm", "Zomin-farm", "Kosonsoy-farm", "Sirdaryo-
farm", "Boysun-farm", "Bo'stonliq-farm" va "Parkent-farm" erkin iqtisodiy 
zonalarini tashkil etish to'g'risida"gi farmoni qabul qilinishi, avvalo, yurtimizda 
farmatsevtika sohasini rivojlantirish, dori-darmon vositalari hamda tibbiyot 
buyumlari ishlab chiqaruvchilarni qo'llab-quvvatlash, mahalliy dori-darmon 
vositalari bozorini o'zimizda ishlab chiqarilgan yuqori sifatli preparatlar bilan 
to'ldirish imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, dori-darmon 
va tibbiyot buyumlarini eksport qilish hajmini yanada oshiradi.
Bu yo'nalishda amalga oshirilayotgan izchil ishlar o'z samarasini bera boshladi. 
Masalan, farmatsevtika mahsuloti eksporti 40 foizga oshirilishiga erishildi, yuqori 
texnologiyalar joriy qilinishi evaziga har bir ishchiga ishlab chiqarish samaradorligi 

---

35 foiz o'sdi. Mahalliy farmatsevtika korxonalari tomonidan ishlab chiqarilayotgan 
dorilar turi 2 ming 300 dan oshdi.
Yig'ilishda sohada o'z yechimini kutayotgan qator dolzarb masalalar ko'rib chiqildi. 
Xususan, ayniqsa, qishloq joylarda tizimli patronaj qamrovi sifatini yaxshilash, 
birlamchi tibbiy-sanitariya yordami muassasalarining moddiy-texnik bazasini 
mustahkamlash va ularning statsionar muassasalar bilan hamkorligini ta'minlash 
zarurligi ta'kidlandi. Mutasaddilarga sohada xususiy sektorni yanada rivojlantirish 
bo'yicha tegishli ko'rsatmalar berildi.
Tez tibbiy yordam xizmatini yanada takomillashtirish, skrining markazlari moddiy-
texnik bazasini mustahkamlash hamda ishlab chiqarilayotgan protez-ortopediya 
mahsulotlari, reabilitatsiya texnik vositalar sifatini yaxshilash masalalariga alohida 
e'tibor qaratildi. Sog'liqni saqlash ob'ektlarida qurilish-ta'mirlash ishlari bo'yicha 
loyiha-smeta hujjatlari sifati, xususiy tibbiyot sohasiga chet el investitsiyasi va 
yuqori malakali mutaxassislarni jalb etish ishlari isloh qilinishi lozim.
Aholini patronaj va tizimli dispanserizatsiya bilan to'liq qamrab olish, ona va bola 
skriningi hamda tibbiy-genetik xizmatni yanada takomillashtirish va ushbu 
xizmatlarni aholiga yaqinlashtirish maqsadida 2018-2022-yillarga mo'ljallangan 
Davlat dasturini ishlab chiqish ko'zda tutilmoqda.
Yig'ilishda tibbiyot xodimlarining malakasi va shaxsiy mas'uliyati masalasi jiddiy 
tanqid qilindi. Sohadagi kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida sog'liqni saqlash 
tizimining davlat va xususiy sektoridagi barcha mutaxassislar faoliyatini 
litsenziyalash tizimini tatbiq etish nazarda tutilgan.
Yig'ilishda soha oldida turgan dolzarb vazifalar belgilandi. Vazirlik va idoralar 
rahbarlariga tegishli topshiriqlar berildi. 
Odamlarda mutatsiyalar turlari va ularning oqibatlari 
"Klinik genetika" bu erga yo'naltiradi. Jurnal uchun qarang Klinik genetika (jurnal). 
Mavzuga texnik bo'lmagan kirish uchun qarang Genetika bilan tanishish. Tibbiy