Repsublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

3 BOB. Zamonavaviy intellektual tizimi asosida kasbiy o‘qitish faoliyatini baholash metodikasini va aqlli tizimini ishlab chiqish.

3.1. Oliy o‘quv yurtlari professor o‘qituvchilarining kasbiy faoliyatini baholash metodikasi.

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy jahon darajasi shundayki, respublikada jahon axborot makonining infratuzilmalari va milliy axborot-hisoblash tarmog‘i integratsiyasiga mos keluvchi milliy tizimni yaratish milliy iqtisodiyot, boshqarish, fan va ta'lim samaradorligining muhim omili bo‘lmoqda. Bu muammolar ancha murakkab va ayni paytda respublikamiz uchun dolzarbdir. Hozirda olib borilayotgan iqtisodiy, tuzilmaviy va boshqa o‘zgarishlarni amalga oshirish natijalari respublikada axborotlashtirish bilan bog‘liq muammolarning qanday va qaysi muddatlarda hal etishga ham bog‘liqdir.
Mamlakatimiz ta'lim tizimida bunyodkorlik ishlariga qodir barkamol avlodni voyaga yetkazish, ulardan kelajakda jamiyatda o‘z o‘rniga ega munosib shaxslar shakllanishi masalasiga alohida e'tibor qaratiladi.
Kommunikatsiya texnologiyalari esa inson bilan tashqi olam ta'siridagi metodlar, usul va vositalarni belgilaydi. Mazkur kommunikatsiyalarda kompьyuter o‘z o‘rniga ega bo‘lib, kommunikatsiya ob'ektlari o‘zaro ta'sirida qulay, individual, ko‘p turli, yuqori intellektuallilikni ta'minlaydi. Axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan uyg‘un holda foydalanishdan maqsad shaxsning axborot jamiyatiga moslashuvidan iborat.
AKT insonning nafaqat kasbiy faoliyati, balki kundalik hayotining asosiy vositasiga aylanib bormoqda. Pedagogik va AKT texnologiyalarining asosiy yonalishlari hozirgi davrda ta'limni turli yonalishlarida takomillashtirishdan iborat.
Shuningdek oliy ta'lim tizimidagi professor o‘qituvchilarning ish faoliyatini va shaxsiy ish rejalarining barajarilganligini monitoring qilish orqali ishlash samaradorligini yanada oshirish imkonini beradi. Yuqoridagi jarayonlarni amalga oshirish uchun oliy ta'lim tizimida professor oqituvchilarning shaxsiy ish rejalarining bajarilganligini onlayn monitoring qilish tizimini ishlab chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Professor-o‘qituvchilarning reyting bahosidan foydalanishda hal qilinadigan asosiy vazifalar:
* ta'lim sifati va o‘qituvchilar faoliyati samaradorligini baholash va nazorat qilish uchun yagona mezonlarni joriy etish;
* o‘qituvchilar faoliyatini har tomonlama aks ettiruvchi faktografik axborot bazasini yaratish;
* umuman universitet reytingini oshirishga yordam beradigan faoliyatni rag'batlantirish;
* o‘qituvchilarning ta'lim faoliyati sifatini oshirish, ularning malakasi va kasbiy mahoratini oshirish uchun motivatsiyasini oshirish;
* o‘qituvchilarning ijodiy tashabbusini, ularning o‘quv, ilmiy-tadqiqot, uslubiy va tashkiliy - pedagogik faoliyati samaradorligini rivojlantirish;
* jamoaning samarali ishlaydigan qismini qo‘llab-quvvatlash maqsadida professor-o‘qituvchilar tarkibini baholashni farqlash;
* universitetda o‘quv jarayoni sifatini oshirish.
Shu munosabat bilan o‘qituvchilar reytingini joriy etishning asosiy maqsadi professor - o‘qituvchilar tarkibi faoliyati sifatini yaxshilash va o‘quv jarayoni sifatini yaxshilashdir, bu qabul qilingan boshqaruv qarorlarining (birinchi navbatda kadrlar siyosati sohasida) asosliligini oshirishga, universitet jarayoni va faoliyati natijalari to‘g'risidagi ma'lumotlarning xolislik darajasini oshirishga yordam beradi.
Reytingni aniqlash mexanizmi uni hamkasblar, talabalar va universitet ma'muriyati tomonidan ma'lum bir o‘qituvchi faoliyatining yakuniy natijalarini, mutaxassislarni tayyorlash, ilmiy tadqiqotlar o‘tkazish, uslubiy va tarbiyaviy ishlarning samaradorligi va sifatini tan olish harakati sifatida taqdim etishga asoslangan. Professor-o‘qituvchilarni baholashning ishlab chiqilgan metodologiyasi reyting uslubiga asoslanadi. Ishlab chiqilgan mezon va ko‘rsatkichlarni oliy o‘quv yurtlari amaliyotiga joriy etish O’zbekiston ta'limini modernizatsiya qilish sharoitida malakali mutaxassislarni tayyorlashni jadallashtirish va samaradorligini oshirish tamoyillarini amalga oshirishga yordam beradi.
Ishlab chiqilgan metodologiya kompleks baholash modeliga asoslanadi, ya'ni u umuman ta'lim tizimini ko‘rib chiqadi va aniqlovchi ko‘rsatkichlar samaradorlik, samaradorlik va sifat orqali baholanadigan jarayon ko‘rsatkichlari hisoblanadi. O‘qituvchilar faoliyati to‘g'risida ma'lumot to‘plash so‘rovnoma usulini qo‘llash orqali amalga oshiriladi. Natijalarning taqqoslanishini ta'minlash uchun baholashda o‘qituvchilarning to‘rtta malaka toifasi ko‘zda tutilgan: professor, dotsent, katta o‘qituvchi, o‘qituvchi. Baholash ushbu guruhlar ichida amalga oshiriladi, natijada natijalar taqqoslanadi. Baholash jarayonida quyidagilar hisobga olinadi:
o‘qituvchining butun ish davrida to‘plagan malaka salohiyatini tavsiflovchi doimiy ko‘rsatkichlarga nisbatan" malaka " reytingi (masalan, ish staji, ilmiy daraja va unvon, akademiyalarga a'zolik, faxriy unvonlar va boshqa farqlash belgilarining mavjudligi va boshqalar).;
- o‘qituvchining ushbu o‘quv yilidagi yutuqlarini, uning to‘rtta faoliyat yo‘nalishi bo‘yicha kasbiy faoliyatini aks ettiruvchi "joriy" reyting: o‘quv, tarbiyaviy, uslubiy va ilmiy-tadqiqot;
so‘nggi uch yil ichida o‘qituvchining yutuqlarini, uning faoliyatining to‘rtta yo‘nalishi bo‘yicha kasbiy faoliyatini aks ettiruvchi "faoliyatni rivojlantirish dinamikasi" reytingi: o‘quv, o‘quv-uslubiy va ilmiy-tadqiqot.
"Joriy" reytingni va "faoliyatni rivojlantirish dinamikasi" reytingini aniqlash uchun dastlabki ma'lumotlar: o‘quv yuklamasi hajmi, nashrlar to‘g'risidagi ma'lumotlar, o‘quv-uslubiy tavsiyalar tuzish, patent olish, ish jarayonida yangi texnologiyalardan foydalanish va boshqalar. O‘qitish faoliyatini baholash metodologiyasida ob'ektiv va sub'ektiv mezonlarning kombinatsiyasi o‘qituvchining mavjud ilg'or pedagogik tajribani o‘rganishga, o‘z ish tajribasini tarqatishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, ushbu tajribaning qiymatini aniqroq tekshirish, darslarni o‘tkazish uchun qo‘llaniladigan usul va texnologiyalarni takomillashtirish uchun sharoit yaratadi va hokazo.
O‘qituvchining uchta reytingining har biri uchun ma'lumotlar alohida jadvallarga kiritiladi. Reyting bahosini hisoblashda ishlatiladigan barcha ko‘rsatkichlar ballardagi o‘ziga xos tortishish kuchiga mos keladi. Shunday qilib, reyting bahosi o‘qituvchiga o‘quv-pedagogik, ilmiy-tadqiqot, uslubiy va tarbiyaviy yutuqlar uchun berilgan ballar yig'indisidir; ish, shuningdek olingan malaka; barcha ko‘rsatkichlar qat'iy bir xil talqin qilinadi, shuning uchun "qiymat" ustunini to‘ldirishda o‘qituvchi qabul qilingan talqinga rioya qilishi kerak; ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlar; tushuntirishlar. Ishlab chiqilgan ko‘rsatkichlar bo‘yicha ballar bo‘yicha qiymatlar, so‘ngra qiymatlar hisoblanadi; har bir reyting bo‘yicha umumlashtiriladi. Integral reytingni hisoblash uchun uchta reyting bo‘yicha qiymatlar umumlashtiriladi; va bitta umumiy jadvalda umumlashtiriladi.; "Joriy" reyting va "faoliyatni rivojlantirish dinamikasi" reytingining bo‘linishi universitet o‘qituvchisi faoliyatini ko‘rib chiqishga protsessual yondashuv bilan bog'liq. "Joriy" reyting o‘qituvchining o‘tgan yildagi ishini, "faoliyatning rivojlanish dinamikasi" reytingi esa o‘tgan uch yil davomida aks etadi, ya'ni u faoliyatning rivojlanishini, uning turg'unligini yoki universitet o‘qituvchisining kasbiy faoliyatidagi pasayishni ko‘rsatadi. "Faoliyatni rivojlantirish dinamikasi" reytingi uch yil ichida amalga oshiriladi, chunki O‘zbekiston Respublikasi hukumatining 2016 yil 3-iyundagi 2793-sonli qarori bilan tasdiqlangan ilmiy unvonlarni berish tartibi to‘g'risidagi Nizomga muvofiq, ilmiy unvonlarni berish uch yil davomida ilmiy va pedagogik ishlarni hisobga oladi va shu bilan ushbu reyting, ushbu reyting uchun o‘qituvchining mehnat samaradorligini namoyish etishdan tashqari vaqt davri ilmiy unvonlarni berish uchun nomzodlarni tanlash ishlarini soddalashtiradi.
Ko‘rsatkichlar qiymatlarining ishonchliligini nazorat qilish kafedra mudiri tomonidan amalga oshiriladi.
Quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha (1-ilovaga qarang. "Oliy maktab o‘qituvchisining malaka reytingini baholash"):
- ilmiy darajaning mavjudligi;
- universitetda ish tajribasi;
- akademiyalarga a'zolik;
- davlat mukofotlari, mukofotlar, nishonlar;
- xalqaro uyushmalarga a'zolik;
- yetakchi ilmiy jurnallar tahririyatlariga a'zolik va
nashriyotlarga;
dissertatsiya kengashi a'zosi;
universitet ilmiy kengashi a'zosi;
Yuqoridagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha ularning talqini va tegishli qiymati (vazni) 1-jadvalga muvofiq ko‘rsatiladi. "Ilmiy darajaning mavjudligi" indikatoriga binoan so‘rovda qatnashgan o‘qituvchining ilmiy darajasi ko‘rsatiladi (ta'kidlanadi). Fan nomzodi ilmiy darajasi 5 ball, fan doktori darajasi 10 ball, daraja yo‘q 0 ball.
"Ilmiy unvonning mavjudligi" indikatoriga binoan o‘qituvchining ilmiy unvoni ko‘rsatiladi (ta'kidlanadi). Dotsent ilmiy unvoni 5, professor— 10, "unvon yo‘q" - 0 ball.
"Universitetda ish staji" indikatoriga muvofiq tegishli o‘qituvchining ish staji ko‘rsatiladi va "qiymat" ustuniga ballar qiymati kiritiladi: 5 yilgacha - 1 ball; 5 yildan 10 yilgacha — 2 ball, 10 yildan 15 yilgacha - 3 ball, 15 yildan ortiq - 4 ball.
"Akademiyalarga a'zolik ko‘rsatkichi "ga ko‘ra," indikatorning talqini " ustunida tegishli o‘qituvchi qaysi akademiyalarning a'zosi ekanligi ko‘rsatilgan, agar bunday a'zolik mavjud bo‘lsa.
"Davlat mukofotlari, mukofotlar, farqlash belgilari" ko 'rsatkichiga ko‘ ra "indikatorning talqini" ustunida mukofot, farqlash belgisi, mukofot nomi ko 'rsatiladi, uning egasi o‘ qituvchi hisoblanadi va 15 ball bilan baholanadi, "yo‘q" - 0 ball.
"Xalqaro uyushmalarga a'zolik" ko 'rsatkichiga ko‘ ra qaysi xalqaro uyushmada o 'rganilayotgan o‘ qituvchi a 'zo ekanligi ko‘ rsatiladi. Bitta assotsiatsiyaga a'zolik 10 ball bilan baholanadi;" yo‘q " - 0 ball.
"Yetakchi ilmiy jurnallar va nashriyotlarning tahririyatlariga a'zolik" ko 'rsatkichiga ko‘ ra "ko‘ rsatkichning talqini" ustunida o‘qituvchi qaysi nashriyotda (hay 'at tahririyatida) tuzilganligi ko‘ rsatiladi. Biriga a'zolik
nashr 5 ballga baholanadi; yo‘q 0 ball.
"Dissertatsiya kengashi a'zosi" ko 'rsatkichiga ko‘ ra tegishli o 'qituvchi dissertatsiya kengashi a' zosi ekanligi/emasligi ko‘rsatiladi. Agar o‘qituvchi dissertatsiya Kengashining a'zosi bo‘lsa, unda "qiymat" ustuniga 6 ball qo‘yiladi; "yo‘q" - 0 ball.
"Universitet ilmiy kengashi a'zosi" ko 'rsatkichiga ko‘ ra "ko‘ rsatkichni talqin qilish" ustunida tegishli o 'qituvchi universitet ilmiy kengashi a' zosi ekanligi/emasligi ko ' rsatiladi. Agar o‘qituvchi ilmiy kengash a'zosi bo‘lsa, unda "qiymat" ustuniga 3 ball qo‘yiladi; "yo‘q" - 0 ball.
"Jami" ustunida o‘qituvchining individual xizmatlari natijasida olingan ballar yig'indisi ko‘rsatilgan. Mumkin bo‘lgan maksimal ball - 100. Ya'ni, malaka maksimal 100 ballga teng bo‘lishi mumkin.
2.O‘quv yili uchun o‘qituvchining "joriy" reytingini (joriy) hisoblash o‘qituvchi faoliyatining 4 turi bo‘yicha amalga oshiriladi: 2-jadvalga muvofiq o‘quv, tarbiyaviy, uslubiy va ilmiy-tadqiqot. (2-ilovaga qarang "oliy maktab o‘qituvchilari reytingi "ning" bahosi") .