Rivojlanishni dasturlash, prognozlashtirish

5. 
   ^{MAVZU: IJTIMOIY-IQTISODIY} RIVOJLANISHNI DASTURLASH, PROGNOZLASHTIRISH VA REJALASHTIRISH
   

Reja:

1. 
   Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni dasturlash va prognozlashtirishning zarurligi va ahamiyati .
   
2. 
   Prognozlashtirishning iqtisodiy siyosatda tutgan o’rni .
   
3. 
   Ilmiy prognozlashtirishning prinsiplari va prognozlarni ishlab chiqish bosqichlari, usullari .
   

Prognozlash kengroq tushuncha - bashorat bilan bog'liq. Bashorat voqelikni aks ettirishdan ustun turadi, tabiat, jamiyat va tafakkur qonuniyatlarini bilishga asoslanadi. Bashorat turli xil namoyon bo'lish shakllariga ega:

tirik organizmga xos bo'lgan oldindan ko'rish (oddiy kutish);
bashorat (murakkab oldindan ko'rish) - shaxsiy tajribaga asoslangan kelajak haqida fikr yuritadigan inson intellektual faoliyatining bir turi;
bashorat qilish - hodisaning istiqbollarini o'rganish.
Prognoz deganda ob'ektning kelajakdagi mumkin bo'lgan holatlari, uni rivojlantirishning muqobil usullari to'g'risidagi ilmiy asoslangan g'oyalar tizimi tushuniladi. Gipoteza bilan solishtirganda, prognoz ko'proq aniqlikka ega, chunki u nafaqat sifat, balki miqdoriy ko'rsatkichlarga ham asoslanadi va shuning uchun ob'ektning kelajakdagi holatini miqdoriy jihatdan tavsiflash imkonini beradi. Prognoz ma'lum bir amaliy nazariya darajasida bashoratni ifodalaydi, shuning uchun gipoteza bilan solishtirganda u ishonchliroqdir. Shu bilan birga, prognoz noaniq bo'lib, ehtimollik va ko'p o'lchovli xususiyatga ega. Prognozni ishlab chiqish jarayoni prognozlash deb ataladi.

Rejalashtirish - bu maqsadlar, ustuvorliklarni ilmiy asoslash, ularga erishish yo'llari va vositalarini belgilash jarayoni. Amalda u rejalar ishlab chiqish orqali amalga oshiriladi. Uning ajralib turadigan xususiyati ko'rsatkichlarning o'ziga xosligi, ularning vaqt va miqdor bo'yicha aniqligidir.

Reja - ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal qilish bo'yicha ko'rsatkichlar tizimi va turli tadbirlar majmuini o'z ichiga olgan hujjat hisoblanadi. U maqsadlar, ustuvorliklar, resurslar, ularni ta'minlash manbalari, amalga oshirish tartibi va muddatlarini aks ettiradi.
Bashorat shakllari o'zining namoyon bo'lishida bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, kelajakdagi ob'ektning xatti-harakatlarini bilishning ketma-ket, o'ziga xos bosqichlarini ifodalaydi.

Prognozlashning maqsadi, birinchi navbatda, ularni amalga oshirish uchun ilmiy shart-sharoitlarni yaratishdir.

Bu shartlarga quyidagilar kiradi:
iqtisodiy rivojlanish tendentsiyalarini ilmiy tahlil qilish;
mavjud tendentsiyalarni ham, mo'ljallangan maqsadlarni ham hisobga olgan holda uning kelajakdagi rivojlanishini variantli bashorat qilish;
qabul qilinayotgan qarorlarning mumkin bo'lgan oqibatlarini baholash.