SahibkarliğİN Əsaslari

Kiçik v

ə orta müəssisələrin sahibkarlıq fəaliyyəti  

    

Bazar  iqtisadiyyatında  kiçik  müəssisələrin yeri və  rolu. Bazar münasibətləri  şəraitində 

iqtisadiyyatın struktur quruluşunun formalaşdırılmasında ən aparıcı problem dövlətsizləşdirmə 

v

ə  dövlət  inhisarında  olan  əmlakın  özəlləşdirilməsidir.  Bu  problem  dünya  praktikasında  əsas 

etibaril

ə xırda, kiçik, orta müəssisələrin yaradılması yolu ilə həll edilir. Bu müəssisələrdən hər 

biri istehsal vasit

ələrinin şəxsi sahibi olduğundan, təbiidir. 

   

Müasir  şəraitdə  dünya ölkələrinin  iqtisadiyyatında  şəxsi və  ailə  üzvlərinin fərdi  əməyinə 

əsaslanaraq fəaliyyət həyata keçirən orta və kiçik müəssisələr bərabər təsərrüfatçılıq şəraitində 

f

əaliyyət göstərirlər. Müəssisələrin həcmi bu və  ya digər sahənin  spesifikasından,  onun 

texnoloji xüsusiyy

ətindən, fəaliyyət sahəsinin səmərililiyindən  asılıdır.  Elə  sahələr  vardır  ki, 

onlar yüks

ək kapital tutumuna, əmək tutumuna və  istehsal həcminə  malik olur. Ona görə  də 

böyük h

əcmli müəssisələrin olması tələb edilmir. 

     Dig

ər tərəfdən isə  son  zamanlar  xırda  və  orta  sahibkarlığın  görünməmiş  dərəcədə  inkişafı 

hiss edilm

əkdədir. Bu proses xüsusilə  o  sferalarda  mövcud  olur  ki,  burada  çoxsaylı  maliyyə 

v

əsaitlərinə,  avadanlıqların  və  əmək  ehtiyatlarının  böyük  həcminə  o qədər də  ehtiyac 

olmur.Kiçik v

ə orta müəssisələr xüsusilə istehlak məhsullarının istehsalı ilə bağlı olan sahələrdə 

yaranır və fəaliyyət göstərir. 

    

Keçmiş İttifaq respublikalarında və o cümlədən ölkəmizdə 1990- cı illərin əvvəllərində kiçik 

mü

əssisələr  ən çox dövlət müəssisələrinin  bazasında  yaradılırdı.  1991-ci ildən isə  kiçik 

mü

əssisələrin  yaradılmasında  məhdud məsuliyyətli  yoldaşlıq  formalarından  istifadə  edildi. 

1991  -

ci  ilin  ikinci  yarısından  etibarən kiçik müəssisələr xüsusi mülkiyyətin  bazası  əsasında 

yenid

ən təşkil edildi. Ailə tipli kiçik müəssisələrə də dünya praktikasında daha çox rast gəlinir. 

Bir çox hallarda ail

ə tipli kiçik müəssisələrin yaradılması qeyri-yaşayış tipli binaların icarəyə 

götürülm

əsinin mürəkkəbliyi və bahalığı ilə izah olunur. Bir sıra hallarda kiçik müəssisələrin 

yaradılmasında yerli hakimiyyət oqranları da iştirak edirlər. Təsisçinin əmlakı isə qeyri-yaşayış 

binalarının icarə şərti ilə verilməsi hesab edilir.  

      Kiçik mü

əssisələrin inkişafı xalq təsərrüfatının inhisarsızlaşdırılmasının ən mühüm elementi 

hesab edilir. Bu zaman is

ə istiqamət aşağıdakılar hesab edilir: 

 - müst

əqil istehsalat təsərrüfat fəaliyyətinə malik blokların ayrılması;  

- iri mü

əssisələrin tərkibində kiçik və orta həcmli müəssisələrin kollektivlərinin ayrılması;  

- iri mü

əssisələrin təşəbbüsü ilə kiçik və orta müəssisələrinin yaradılması 

Kiçik mü

əssisələr dövlət, ictimai, kooperativ müəssisələrlə,  xüsusi  şəxslərlə  həmçinin 

mülkiyy

ətin digər formalanna əsaslanan təşkilatlarla birlikdə təsis edilə bilər.