Sahnalashtirish faoliyati vositasida bolalarda ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish

Sahnalashtirish faoliyatida bolalarda aktyorlik qobiliyatini rivojlantirish.
Bolalarning ijodiy jamoasi bu bolalarning imkoniyatlarini teng namoyish eta
olganidadir. O’tkaziladigan mashgulotlarda – u amaliy-mi, individual-mi, guruhli-mi,
konsert yoki tadbir-mi, barchasi bola ko’ng’lining emotsional hissiyotini
o’yg’otadi,bu esa pedagog va jamoa ishtirokchilari bilan o’z-aro munosabatlarining
kerakli komunikativ sifatlarni shakillantiradi. 
Mashg’ulotda kreativ maydon metodi, jamoada ijodiy atmosferani paydo
bo’lishiga imkon tug’diradi, ishtirokchining obraz ustida ishlashi-ijodiy yonalishga
sharoit yaratadi, ifodaliligning individual vositasini izlaydi, ijodiy vazifalar rang-
barangligi pedagogik amaliyotda foydalanishga mo’ljanllanadi. Sahnalashtirish
faoliyatida o’yin komponentini kirgazish va mashg’ulotlarda pedagog tomonidan
muvoffaqiyatli vaziyatni tashkil etishi, tarbiyalanuvchining sahna xarakatlariga faol
jalb qilishga, bolaning badiiy imkoniyatini ochib berishiga va erkin bo’lishiga
yordam beradi. Shu bilan birga bolada ijodiy potensiali rivojlanadi va aktuallashadi,
mashg’ulorda davomida qiziqishlari o’yg’onadi. Bu sahnalashtirish faoliyatida
"Science and Education" Scientific Journal
Volume 1 Issue 1
532
www.openscience.uz

---

judayam zarur, agarda o’yin oddiydan ijodiyga o’tganda pedagog tomonidan
qo’yilgan kesishuv biror maqsadda qo’shimcha impuls olgan bo’ladi.
Bolalarning bilimga qiziqishi va emotsional rivojlanishi, uning psixik
funktsiyalari, ijodiy qobiliyati va shaxsiy sifatlari, bolaning ijobiy motivatsiyasi teatr
san’atini o’zlashtirish orqali xarakatlar shakllanishida belgilangan vazifalari o’z
echimini topadi. Tarbiyachi mashg’ulotlar jarayonida atrofdagi voqeylikni individual
va jamoa bo’lib qabul qilishni, uning nazorati va taxlilini qiladi, bolalarda
pantomimic va emotsional,verbal improvizatsiyalarga asoslangan aktyorlik
vositasining ifodaliligini aniqlaydi, shuningdek bolalarda musiqiy- saxnaviy
faoliyatini o’zlashtirishga; so’zlarni xaraktlar bilan bajarish va saxnaviy nutq
ko’nikmalarini egallashga yordam beradi; bolalarni ijodiy faoliyatga qo’shilishiga
qaratilgan vazifalarni bajarishga ko’maklashadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni aktyorlik qobiliyatini
rivojlantirishga qaratilgan dasturlar tuziladi, ushbu dastur asosida maktabgacha ta’lim
tarbiyalanuvchilarining aktyorlik mahorati rivojlanadi .
Dasturning maqsadi
- teatrlashtirilgan faoliyat yordamida bolalarning artistik
qobiliyatini rivojlantirish. 
Metod va vazifalari -
bolalar teatrining sahna asarlari bilan birin –ketin tanishib
borishi; ijodiy obrazlarni o’zlashtirishda guruhlardagi bolalar yoshini inobatga olishi;
bolalarning artistlik ko’nikmalarini takomillashtirish; bolaning erkinligini ta’minlash;
nutq, intonatsiya ustida ishlash; jamoa xarakatlarini o’z-aro bajarish; sodir etilayotgan
voqealarni hiss etish, achinish hissini, birga qayg’urish hissiyotlarini bola qobiliyatida
o’yg’otish.
Printsiplari
improvizatsiya qilish, insonparvarlikni o’rganish, bilimlarni
tizimlashtirish, individual qobiliyatlarni xisobga olish. Turli –tuman ifoda vositalari
tavsiya qilinadi:
"Science and Education" Scientific Journal
Volume 1 Issue 1
533
www.openscience.uz

---

– kichik guruhda oddiy obrazdagi bilimlarni shakllantirish(masalan, ertakdagi
xayvon qaxramonlarining xarakatlarini o’xshatish) ;
–o’rta guruhda obrazning ifoda vosita elementlarini o’rgatish (intonatsiy,
mimika, pantomimika);
– katta guruhda obrazning ijro etish bilimlarini o’zlashtirish;
– tayyorlov guruhda obrazni namoyish etishda mustaqil ijodini, musiqa sadolari
ostida pantomimik xarakatlarini va nutqini ifodaliligini rivojlantirish.
Sahnalashtirish faoliyati mashg’ulotlarining mazmuni o’z ichiga:
– qo’g’irchoq teatri spektakllarini ko’rish va ular xaqida suhbat o’tkazish;
– dramatizatsiya – o’yinlar;
– bolalarni ijtimoyi-emotsional rivojlanishi uchun mashqlar;
– korrektsion-rivojlantiruvchi o’yinlar;
– diktsiya ustida ishlash mashqlari(artikulyatsiya gimnastikasi);
– nutq intonatsiyasini ifodali rivojlantirish uchun topshiriqlar;
– boshqa narsaga aylanish –o’yini, obrazli mashqlar;
– plastikani rivojlantiruvchi mashqlar;
– ritmik soniyalar (logoritmika);
– bolanin qo’l motorikasini rivojlantiruvchi barmoqlar o’yin treninglari;
– mimika ifodaliligi, pantomimikaning san’at elementlarini rivojlantiruvchi
mashqlar;
– teatr etyudlari;
– dramatizatsiya vaqtida etika bo’yicha maxsus mashqlar;
– dramatizatsiya va ertaklarni ijro etish va tayyorlash;
– ertak teksti bilan,uning dramatizatsiya-jestlari, mimika, xarakatlar, kostyum,
dekoratsiyalar, mizansena vositalari bilan tanishish.
Bolalarning artistik qobiliyatlarini rivojlantiruvchi dastur
"Science and Education" Scientific Journal
Volume 1 Issue 1
534
www.openscience.uz

---

O’rta guruh
Musiqani idrok etish. 
1. Musiqaga emotsional xayrihohlik.
2. Rasm bilan musiqa mazmunini bir-biriga bog’lash bilimlari
Qo’shiq
1. O’zining tovushi bilan kuylash.
2. Sof kuylash uchun xarakat
3. Xursand bo’lib kuylash
 Musiqa va xarakatlar.
1. Xarakatning ifodaliligi va ritmikligi.
2. Raqs xarakatlarini yetarlicha egallash
3. Faoliyat turlariga emotsional javob berish
4. Musiqa sadosi ostida oddiy xarakatlarning elementar ko’nikmalarini boshlash
va yakunlash.
Musiqiy –oyin ijodkorligi
1. O’yin obrazi uchun original xarakatlar izlab topish.
2. Musiqali xarakatlarning improvizatsiyasi.
Dramatizatsiyaning asosiy prinsiplari
1. Teatr –o’yin faoliyati 
2. O’ylab topilgan qisqa xikoya va ertakning yakunini o’ylab topish.
3. Tomoshabinlar oldiga chiqish(ota-onalar va bolalar)
 Teatr mahoratining asosiy ko’ninkmalari
Qo’shiq va raqs improvizatsiyasida ,dramatizatsiya –o’yinlarida, etyudlarda 
ifodali obraz yaratish qobilyatlari.