Samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti

Q o’l to’pi o’yininig umumiy tasnifi.

Gandbol keng tarqalgan sport turlaridan biri bo’lib, u o’quvchi yoshlarni jismoniy rivojlantirish, ularning salomatligini mus-tahkamlashning eng ommabop, binobarin, eng qulay vositalaridan biridir. Bu kattalar uchun ham, o’smir-yoshlar uchun ham bir-dek ma’qul bo’lgan chinakam halqchil o’yin hisoblanadi. Har bir jamoada 7 kishidan 2 ta jamoa maydonga tushadi. O’yinlar 30 daqiqadan 2 marotaba davom etadi, oraliqda 10 daqiqa tanaffus beriladi. O’yin maydoni 40x20 m kattalikdagi to’g’ri to’rtburchakdan iborat. Darvozaning eni 3 metr, balandligi 2 metr bo’ladi, o’yin qoidalarini buzgan o’yinchi uchun jamoaga jarima beriladi. Bu etti metr masofadan turib turib to’pni darvozaga otish bilan amalgam oshiriladi. Jarimanni bajarayotgan sportchidan darvozabon va boshqa sportchilar 3 metr nariga turishlari shart bo’ladi.
Qo’l to’pi mazmunida o’ziga xos bo’lgan texnik va taktik usullar juda ko’p, ularning ba’zi bir xususiyatlari basketbolga o’xshab ketsa ham uning mazmunmohiyati tubdan farq qiladi. Ayniqsa, to’pning shakli (kichikroq va konussimon) va og’irligi boshqa turdagi to’plarga unchalik to’g’ri kelmaydi. Ya’ni uning og’rligi erkaklar uchun 425-475 gramm, aylana uzunligi 58-60 sm. Ayollar va yoshlar uchun to’pning og’rligi 325-400 gramm, to’pning aylanasi 54-56 sm dan iborat.
O’yinda qatnashuvchi jamoa o’yinchilarining maqsadi to’pni egallab olib, himoya qilinib turgan darvozaga kiritish. To’p bilan barcha harakatlar faqat qo’lda bajariladi. To’p uchun kurashda, qarshilik ko’rsatishda qo’pollik va sportchiga xos bo’lmagan harakatsiz qoidaga rioya qilinib bajarilishi lozim. O’yin ishtirokchilar-ning yoshi va jinsiga bog’liq bo’lib, 30 daqiqadan 60 daqiqagacha davom etadi. O’yin vaqtida har bir o’yinchi o’zining shaxsiy fazilatlarini ko’rsatish imkoniyatlariga ega. Ammo, shu bilan birga, o’yin har bir gandbolchidan o’z shaxsiy intilishlarini umumiy maqsadga bo’ysundirishini talab qiladi.
Qo’l to’pi o’yinining asosini yugurish, sakrash, to’pni uzatish, uloqtirish kabi shug’ullanuvchilarning har jihatdan uyg’un rivojlanishiga yordam beradigan tabiiy harakatlar tashkil etadi. Yuklamalar organizmdagi barcha funksional tizimiarning rivojlanishiga ijobiy tasir etadi. Mashg’ulotlar tasirida, shuningdek, musobaqalarda shug’ullanuvchilarning ruhiy faoliyati takomillashadi, tezlik reaksiyasi, chamalash, ijodiy fikr yuritish, tezlik va tashabbuskorlik kabi sifatlari rivojlanadi. Qo’l to’pi o’yini umumiy jismo­niy tayyorgarlik uchun yaxshi vosita bo’lib xizmat qila oladi. Yo’nalishni o’zgartirib xilma-xil yugurish, sakrashning turli xillari, maksimal tezlikda harakat qilish yo’llari bilan jismoniy sifatlarni, ayni paytda irodaviy xislatlarni, taktik tafakkurni kamol toptirishi tufayli gandbol har qanday ixtisosdagi o’quvchi uchun zarur bo’lgan sport o’yinlari qatoridan joy olgan.
Gandbol o’yini bugun maktab, litsey, kollej va oliy o’quv yurtlarida keng qo’llanilmoqda. Qo’l to’pi musobaqalari mehnatkashlarni muntazam tarzda jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga jalb qilishning muhim vositasi, sport mahoratini oshirishning hamda «Alpomish» va «Barchinoy» me’yoriy talablarini bajarishning asosiy omillaridan hisoblanadi..
Qo’l to’pi hozirgi kunda keng tarqalgan sport turlaridan biiri bo’lib, u o’quvchi yoshlarning jismoniy rivojlantirishi, ularning salomatligini mustahkamlashning eng ommabop, binobarin eng qulay vositalaridan biridir. Bu kattalar uchun ham usmir yoshlar uchun ham birdek ma’qui bo’lgan chinakkam halqchil o’yin hisoblanadi. Qo’l to’pi o’yinida 12 o’yinchidan taslikil topga ikki jamoa qatnashadi. O’yin maydobi 40x20 m kattalikdagi to’rtburchakdan iborat. O’yinda qatnashuvchi jamoa o’yinchilarining maqsadi, to’pni egallab olib, qarshi jamoa himoya qilinib turgan darvozaga kiritish. To’p bilan barcha harakatlar faqat qo’lda bajariladi. To’p uchun kurashda, qarshilik ko’rsarishda qo’pollik va sportchiga xos bo’lmagan harakatlarsiz rioya qilinib bajarilishi lozim. O’yin ishtirokchilarining yoshi va jinsiga bog’liqdir, 30 daqiqadan 60 daqiqagacha davom etadi. O’yin vaqtida liar xil o’yin chi o’zining shaxsiy fazilatlarini ko’rsatish imkoniyatlariga ega. Ammo shu bilan birga, o’yin liar bir gandbolchida o’z shaxsiy intilishlarini umumiy maqsadga buysundirislini talab qiladi.
Qo’l to’pi o’yinining asosini yugurish, sakrash, to’pni o’zatish, to’pni qabul qilish, uloqtirishlar kabi shug’ullanuvchilarning liar jihatdan uyg’un rivojlanishiga yordam beradigan tabiiy harakatlardan taslikil etadi. Yuklamar organizmdagi barcha flmksional tizimlaming rivojlanishiga ijobiy ta’sir etadi. Mashg’ulotlar ta’sirida, shuningdek musobaqalarda shug’ullanuvchilarning ruhiy faoliyati takomillashadi, tezlik reaksiyasi, chamalash, ijodiy fikr yuritish, tezlik va tashabbuskorlik kabi sifatlari rivojlanadi. Qo’l to’pi o’yini umumiy jismoniy tayyorgarlik uchun yaxshi vosita bo’lib xizmat qila oladi. Yunalishni o’zgartirib xilma-xol yugurish, sakrashning turli xillari, maksimal tezlikda harakat qilish yo’llari bilan jismoniy sifatlarini ayni paytda irodaviy xislatlarini, taktik tafakkurini kamol topishi tufayli qo’l to’pi har qanday ixtisosdagi talaba uchun zarur bo’lgan sport o’yinlari qatoridan joy olgan. Qo’l to’pi o’yini bugun maktab, litsey, kollej va Oliy o’quv yurtlarida keng qollanilmoqda. Qo’l to’pi musobaqalari mexnatkashlarini muntazam tarzda jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga jalb qilislining muhim vositasi, sport mahoratini oshirishning hamda “Alpomish va Barchinoy” me’yoriy talablarini bajarishning asosiy omillaridan hisoblanadi.