Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish

Dt «Pul mablag’lari» 600000
Kt «Oddiy aktsiyalar» 500000
Kt «Emissiya daromadi» 100000
Agar Aktsionerlik jamiyatining ta’sis hujjatlarida uning Ustav kapita­lini shakllantirishda xorijiy sarmoyadorning ishtiroki ko’zda tutilgan bo’lsa yangi hisob-varaqlar rejasidagi qo’shilgan kapital tarkibiga kiruvchi «Ustav kapitalini shakl-lantirishdagi kurs farqi» deb nomlangan yana bir ishchi schyotdan foydalanishga zaruriyat tug’iladi. Bu holat xorijiy valyuta summasini (AQSH dollari) ta’sis hujjatlarida aks ettirilgan kundagi kurs bilan uni sarmoyador tomonidan badal sifatida haqiqatda qo’shgan kundagi kurs o’rtasidagi farq yuzaga kelishi natijasida paydo bo’ladi.
3-misol. 200X yilning iyulь oyida Ustav jamg’armasi 10000000 so’m bo’lgan yopiq Aktsionerlik jamiyati davlat ro’yxatidan o’tkazildi. Bu jamiyatning Ustav kapitalidagi xorijiy sarmoyadorning ulushi 75%, O’zbekistonniki esa 25% yoki 7500000 so’m. Ustav kapitalini ta’sis hujjatlarida aks ettirilgan kundagi kursga ko’ra 1 AQSH dollari 750 o’zbek so’miga teng. Demak xorijiy hamkor o’z ulushini 10000 AQSH dollari miq­dorida qo’shishi lozim. SHunga ko’ra:
Jamiyatning Ustav jamg’armasi ro’yxatga olingan paytda
Dt «Mahalliy ta’sischilarni Ustav kapitaliga badallari bo’yicha qarzlari» 2500000
Dt «Xorijiy ta’sischilarni Ustav kapitaliga badallari bo’yicha qarzlari» 7500000
Kt «Pay va ulushlar» 10000000
buxgalteriya o’tkazmasi beriladi.
Ta’sis badallari qo’yilgan kuni 1 AQSH dollari 780 o’zbek so’mini tashkil qildi. Demak xorijiy sarmoyadorning badali so’m holida 7800000 so’mga teng bo’lib qoldi, yaьni ijobiy kursdagi farq yuzaga keldi.
Ta’sis badallari qo’shilgan paytda:
Dt «Pul mablag’lari» 10300000
Kt «Mahalliy ta’sischilarni Ustav kapitaliga
badallari bo’yicha qarzlari» 2500000
Kt «Xorijiy ta’sischilarni Ustav kapitaliga
badallari bo’yicha qarzlari» 7500000
Kt «Ustav kapitalini shakllantirishdagi kurs farqi» 300000
Faraz qilamiz, ta’sis badali qo’yilgan kuni 1 AQSH dollari 740 o’zbek so’miga teng bo’lib qoldi. Unda xorijiy sarmoyador tomonidan Ustav kapita­liga qo’yiladigan summa 7400000 so’mni tashkil qiladi. Bu holatda quyidagi buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi: