Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

 
 
133 
– rasm. Optik – absorbsion gaz analizatorining blok–sxemasi. 
 
Elektr-kimyoviy gaz analizatorlari. 
Elektr-kimyoviy usullardan gazlarni va 
bug‘larni uzluksiz tarzda avtomatik tahlil qilishda foydalaniladi. Ayniqsa bu 
usullar havodagi mavjud zaharli gazlarning mikrokonsentratsiyasini, toza gazlar 
ishlab chiqarishda ifloslantiruvchi gazlar konsentratsiyasini, shuningdek, 
suyuqliklarda erigan gazlar konsentratsiyasini aniqlash uchun keng qo‘llaniladi. 

---

194 
Elektr-kimyoviy gaz analizatorlarida biror komponentning konsentratsiyasi 
aniqlanayotgan komponent bilan reaksiyaga kirishgan gaz aralashmasining elektr-
kimyoviy xossalarining o‘zarishiga qarab aniqlanadi.
Konduktometrik gaz analizatorlari
gaz aralashmasining o‘lchanadigan 
komponentini absorbsiyalovchi yutuvchi eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligini 
o‘lchashga asoslangan. 
Kontaktli konduktometrik usullar shu bilan xarakterlanadiki, yutuvchi eritma 
o‘lchash yacheykasining elektrodlari bilan bevosita kontaktlashadi. Bu asboblar 
murakkab qurilmalar bo‘lishni talab qilmaydi, ko‘rsatishlarni bevosita hisoblab 
borishga imkon beradi, tayyorlanishi va ishlatilishi sodda. 
Yutuvchi eritma sifatida, odatda, shunday eritma tanlanadiki, u tahlil 
qilinayotgan komponent bilan qaytmas reaksiyaga kirishadi. 
Dissotsiatsiyalangan molekulalar soni kamayishi natijasida eritmaning elektr 
o‘tkazuvchanligi yutilgan komponent miqdoriga mutanosib ravishda kamayadi. 
Yutuvchi eritmalar tahlil qilinayotgan komponent bilan qaytmas reaksiyaga kirishi 
natijasida asbob kanalchalarining devorlarida hamda o‘lchash elektrodlarida 
cho‘kmalar hosil bo‘ladi, bu esa o‘lchash natijalarini xato ko‘rsatadi va 
komponentlarning mikrokonsentratsiyalarini aniqlashda gaz analizatorlaridan 
foydalanishni cheklab qo‘yadi. 
134-rasmda konduktometriya prinsipida ishlaydigan gaz analizatorning 
sxemasi keltirilgan. Tahlil qilinadigan gaz kapillyar naycha 1 orqali o‘tadi va 
reaksiya boradigan idish 2 hamda chulg‘amli naycha 3 ga beriladi, u yerda 
aniqlanadigan komponent o‘zgarmas tezlikda berib turiladigan elektrolit eritmasi 
bilan absorbsiyalanadi. Shundan keyin elektrolit eritmasi bir juft elektrodlari 5 
turgan o‘lchash yacheykasidan o‘tadi, gaz fazasi esa gaz analizatoridan naycha 6 
orqali chiqariladi. Taqqoslash elektrodlari 7 naychada turadi, bu naycha orqali 
elektrolitning yangi eritmasi beriladi. 

---

195 
 
134- rasm. 
Konduktometrik gaz analizatorining sxemasi