Sayali sadiqova

 -ist
şəkilçisi ilə bitən terminlər: 
dualist, nihilist, kommunist, 
idealist, ateist.
N.Xudiyev yazır: 
“-izm
və 
-ist
şəkilçiləri eyni 
anlayışla bağlı müxtəlif mənaları bildirdikləri üçün, demək olar 
ki, hər ikisi sözə artırılma potensialına görə eyni yükə malikdir. 
Daha doğrusu, -izm şəkilçili köklərin böyük əksəriyyəti –ist şə-
kilçisini də qəbul edir”
1
-ik
şəkilçisi ilə bitənlər: 
silindrik, radiotexnik, leksik, lirik, 
ritorik, akustik, dinamik.
Dilimizə rus dilindən keçmiş və geniş 
işlənmə imkanına malik olan terminlərin mühüm bir qismini
-ik
şəkilçili terminlər təşkil edir. Bu şəkilçi ilə formalaşan bir sı-
ra terminləri kök və şəkilçiyə ayırmaq mümkün deyil. Məsələn, 
hidravlik, hipertonik, xronik, proqramatik və s.
N.Xudiyev sonu 
-ik
şəkilçisi ilə bitən sözlər haqqında yazır 
ki, dilmizə rus dilindən keçmiş və geniş işlənmə imkanına malik 
1
Xudiyev N. Azərbaycan ədəbi dili. Sovet dövrü. Bakı, 1989, səh. 271.

---

351 
olan sözlərin müəyyən qismini 
-ik
şəkilçili sözlər təşkil edir.
-ik
şəkilçisi artırıldığı hər hansı sözə kəmiyyət və keyfiyyət xa-
rakteri verir. Dilimizdə vahid formada 
-ik
şəkilçisi ilə keçən söz-
lər omonimik səciyyə qazanır: həm isim olur, həm də sifət kim 
işlənir ki, bu da Azərbaycan dilinin öz daxili normalarına uy-
ğundur. Onu da qeyd edək ki, etimon dildə 
-ik
şəkilçisi ilə işlən-
məyən yalnız sifət kimi mövcud olan 
-ческий, -уческий
şəkilçi-
li bir qrup terminlər vardır ki, onlar da dilimizə keçərkən 
-ik
şə-
kilçisi ilə işlənir. Deməli, bu formanı həmin terminlər Azərbay-
can dilində almışdır. ортопедический-ortopedik, специфи-
ческий-spesifik, методический-metodik, хореографический-
xoreoqrafik, автобиографический-avtobioqrafik, орфографи-
ческий-orfoqrafik, эпизодический-epizodik və s.
-ika
şəkilçisi də müəyyən sözlərə qoşularaq ayrı-ayrı elmlər 
sisteminin sahələrində anlayışların adını ifadə edən terminlər ya-
radır. Məsələn, 
qrammatika, linqvistika, akustika, elektronika, to-
ponomika, akrobatika, statika, isterika, leksika
və s. Məlumdur 
ki, bu tip şəkilçilər bir dildən başqa dilə sözün tərkibində keçir. 
Lakin bu şəkilçilər öz qrammatik mövqeyini dilimizdə o qədər 
möhkəmləndirmişdir ki, etimon dildə özünü göstərməyən bu cür 
söz yaradıcılığı Azərbaycan dilində qanunauyğun hala çevrilir.