Science and Education

Bolalarni oilada jismoniy tarbiyalashning tashkiliy shakllari quyidagilar bo’lishi mumkin:
- kun tartibidagi sog’lomlashtirish badantarbiya muolajalari (aerobik badantarbiya, badantarbiya daqiqalari, chiniqish protseduralari);
- mustaqil jismoniy mashq mashg’ulotlari, jismoniy tarbiya bo’yicha uy topshiriqlarini bajarish;

www.openscience.uz 521

"Science and Education" Scientific Journal June 2021 / Volume 2 Issue 6

- o’z xohishiga ko’ra o’yinlar, sayrlar, safarlar, sport ko’ngil ochishlari, shuningdek, kattalar ishtirokida dam olish va ta’til kunlari;

- yashash joylarida o’tkaziladigan musobaqalarda oilaviy qatnashish.
Bu barcha shakllar, belgilariga ko’ra ko’ngilli va majburiyga ajratiladi.
Majburiysiga faqat jismoniy tarbiya darslari kiradi (mashg’ulotning sinf-dars tizimi). Ta’limiy va tarbiyaviy tashkil qilish belgilari bo’yicha qayd qilingan shakllar dars yoki darsdan tashqari bo’lishi mumkin. Kichik maktab yoshidagi o’quvchilarni jismoniy tarbiyalash vazifalarini muvaffaqiyatli amalga oshirishda mazkur ishni to’g’ri rejalashtirish muhim ahamiyatga ega. To’g’ri va oqilona reja barcha o’quv ishlarini, maktabning ommaviy, jismoniy tarbiya va sport ishlarini aniq tashkil etishga yordam beradi.
Maktabda quyidagi rejalar tuziladi:
• maktabning bir o’quv yiliga mo’ljallangan jismoniy tarbiya va sport ishlari
umumiy rejasi;
• har bir sinf uchun jismoniy tarbiya bo’yicha o’quv ishi rejasi.
Bir yilga mo’ljallangan umumiy reja jismoniy tarbiya o’qituvchilari tomonidan tuziladi. Reja pedagogik kengashda muhokama qilinadi va tasdiqlanadi. Umumiy yillik reja maktabdagi jismoniy tarbiya va sport ishlari bilan bog’liq bo’lgan barcha masalalarni qamrab oladi: o’quv ishlari, klub kun rejimidagi sog’lomlashtirish badantarbiya tadbirlari, sinfdan tashqari ishlar, ommaviy jismoniy tarbiya va sport tadbirlari, tibbiy nazorat, moddiy-o’quv bazani ta’minlash, jismoniy tarbiya va sportni targ’ib qilish.
Umumiy yillik rejada o’quv ishlari masalalari faqat umumiy tarzda aks etadi: joy va jihozlardan foydalanish jadvali, mashg’ulotlarni tashkil etish tartibi, mashg’ulotlar uchun kiyim-boshlar va boshqalar. O’quv ishi dars olib boruvchi o’qituvchi tomonidan har bir sinf uchun alohida tuzilganda batafsil rejalashtiriladi. Maktabning umumiy yillik rejasida o’quv kuni rejimidagi sog’lomlashtirish-badantarbiya tadbirlari aks ettiriladi. Masalan, mashg’ulotgacha o’tkaziladigan badantarbiya bo’lsa, uning o’tkazilish joyi, davom etish vaqti, o’tkazish tartibi, mashg’ulotni boshqarish, majmua tuzuvchi shaxs, bu tadbirda maktab pedagogika jamoasining ishtiroki ko’zda tutiladi. Tanaffuslarni tashkil etishda dam olish, bolalarning ovqatlanish tartibi, ommaviy jismoniy tarbiya va sport tadbirlari belgilanadi, tanaffuslarni tashkil etish va o’tkazishga javobgar shaxslar tayinlanadi. Rejada, shuningdek, darslarda badantarbiya daqiqalarini tashkil etish va o’tkazish tartibi ko’zda tutiladi hamda namunali mashqlar majmuasini kim tayyorlashi ko’rsatiladi. Sinfdan tashqari ish bo’iicha rejada avvalo to’garak yoki jismoniy tarbiya jamoasiga aloqador bo’lgan barcha narsa: sinflarda badantarbiya tashkilotchisi va maktab kengashi qachon saylanishi, badantarbiya to’garagini kim boshqarishi, qanday sport sho’’balari tashkil etilishi, sho’’ba mashg’ulotlari qaerda va qachon bo’lishi aks etadi. Rejada sport musobaqalari, sayrlar,

www.openscience.uz 522

"Science and Education" Scientific Journal June 2021 / Volume 2 Issue 6

safarlar, o’yinlar ko’zda tutiladi. Ularni o’tkazish muddati va bu tadbirlarni o’tkazishga javobgar shaxslar ko’rsatiladi. Rejada sayyohlik yurishlarining marshrutlari va muddati, ularga tayyorgarlik ishlari ham ifodalangan bo’ladi.

TIBBIY NAZORAT
Maktabning jismoniy tarbiyaga oid yillik ish rejasida o’quvchilarni tibbiy
ko’riqdan o’tkazish muddati va tartibi belgilab qo’yiladi. Ko’rikdan dastlab birinchi sinf o’quvchilari, so’ng esa o’tgan o’quv yilida jismoniy zaif deb topilgan bolalar (hamma sinflardan) o’tadilar. Keyin ikkinchi va uchinchi sinf o’quvchilari tekshiriladi. Mazkur rejada sog’lig’ining yomonligi tufayli maxsus tibbiy guruhga o’tkazilgan bolalarni qayta ko’rikdan o’tkazish muddatlari belgilangan bo’lishi kerak. Maktab vrachi tibbiy ko’rik natijalari haqida maktab pedagogika kengashi va ota-onalar yig’ilishida ma’ruza qiladi.
Maktabdagi to’laqonli jismoniy tarbiya ishi mashg’ulot o’rnining yaxshi jihozlanishini, zarur asbob va jihozlarni sotib olish hamda tayyorlashini talab qiladi. SHuning uchun ish rejasida byudjet mablag’i hisobiga sport asboblari va jihozlari sotib olish, ularni o’quvchilar, ota-onalar va otaliqqa oluvchilar kuchi bilan tayyorlash ko’zda tutiladi. Maktabning yillik umumiy rejasida jismoniy tarbiya va sportni targ’ib- tashviq qilish ham aks etadi. Maktabning yangi o’quv yili uchun jismoniy tarbiya va sport bo’yicha umumiy ish rejasi o’quv yili tugashi arafasida ishlab chinqiladi. Yozgi ta’til paytida maktabning ishlab chiqilgan rejasiga muvofiq, yangi o’quv yiliga tayyorlash ishlari amalga oshiriladi.