Seçilmiş əsərləri

ON DOQQUZUNCU ŞƏKİL 
 
Yenə yarıqaranlıq səhnədə o binanın,  
o həyətin konturları, işıq düşəndən-düşənə  
də pıçı-pıçı sahiblərinin siluetləri görünür. 
 
Qadın(pıçıltı ilə). Milyonçu imiş!.. 
Birinci qız (pıçıltı ilə). Ah, Fransa!.. 
Ikinci qız (pıçıltı ilə). Əhməd bəy!.. 
Kişi(pıçıltı ilə). Hər yerdə söhbət ondan gedir!.. 

 
165
O ğ l a n (pıçıltı ilə). Iki «Boinq»!.. 
Qadın(pıçıltı ilə). Deyirlər hələ birini də alıb bağışlayacaq!.. 
Birinci qız(pıçıltı ilə). Özünün də şəxsi təyyarəsi var!.. 
Ikinci qız(pıçıltı ilə). Ah!.. 
Kişi(pıçıltı ilə). Bakıda öz hesabına aeroport da tikdirmək istəyir!.. 
Oğlan(pıçıltı ilə). Yaşayanda da belə yaşayasan!.. 
 
İ ş ı q  s ö n ü r. 
 
 
İYİRMİNCİ ŞƏKİL 
 
Həyət. Əhməd bəy, Isgəndərzadə, Əsədulla,  
Vera Nikolayevna, Süpürgəçi kişi. 
Səhnə qaranlıqdır. Yalnız səhnənin dərinliyində həyəti  
süpürən Süpürgəçi kişi görünür. 
Işıq üz-üzə gələn Əhməd bəylə Isgəndərzadənin üzərinə düşür. 
 
Ə h m ə d  b ə y. Bonjur, müsyö... 
I s g ə n d ə r z a d ə (xüsusi bir nəzakətlə). Salam yoldaş... e-e-e... bağışlayın, cənab Əhməd 
bəy!.. Salam!.. E-e-e... Bizim xanımla birlikdə sizdən xahiş edirik ki, bu gün axşam bizim evə təşrif 
buyurasınız!.. Sizin kimi bir yoldaşla... bağışlayın... cənabla bir süfrədə oturmaq bizim üçün böyük 
şərəfdir!.. Zati-alinizin bizim günəşli respublikamıza o cür hədiyyəsindən sonra, sizə hörmət etmək 
bizim hər birimizin vətəndaşlıq borcudür!.. Tak! 
Ə h m ə d  b ə y. Mersi boku, müsyö!.. (Özünü göstərir.) Onun vaktı yok! 
I s g ə n d ə r z a d ə. Əlbəttə! Siz çox məşğulsunuz... Lakin rica edirəm vaxt tapasınız... Artıq 
mən də insanlara sinfi münasibətimi tamam dəyişmişəm! Onda sabah axşam necə olar? 
Ə s ə d u l l a (səhnə arxasından). Çox pis olar!.. Çox pis!.. (Təngnəfəs özünü yetirir.) Alə, 
SEKA-nı bağladılar, indi də bizi hərifləmək istəyirsən?  (Əhməd bəyə)  SEKA-nı bağladılar! Biz 
qalib gəldik! (Isgəndərzadəyə) Sabah bizim işimiz var! Sabah biz operaya gedəcəyik! (Əhməd bəyin 
qoluna girir.) Elə döyül? 
Ə h m ə d  b ə y. Yok! (Özünü göstərir.) O artıq Azərbaycan operaları hamısı baxdı!.. 
 
Süpürgəçi kişi nigaran nəzərlərlə elə hey onlara tərəf boylanır. 
 
Ə s ə d u l l a. Alə, operaya bir dəfə baxmağnan nolacaq? Operaya gərək çox baxasan! Eh, 
sənnən hələ o qədər operaya baxacıyıq ki!.. SEKA-nı da bağladılar! Day plan yox, iclas yox!.. 
Opera!.. 
Ə h m ə d  b ə y. Yok, müsyö! O revuar, müsyö!.. 
Ə s ə d u l l a. Nə? 
Əhməd bəy(özünü göstərir). O getdi! (Qolunu Əsədullanın əlindən çəkir.) 
V e r a   N i k o l a y e v n a (səhnə arxasından). Müsyö Axmed bek!.. Müsyö Axmed bek!.. 
(Tələsik səhnəyə daxil olur.) Ax, Axmed bek!.. Man çok tanxa!.. 
Ə s ə d u l l a (Isgəndərzadəyə). A kişi, sən, guya, savadlısan, bu arvad nə deyir belə? 
Ə h m ə d  b ə y (tələsik). O getdi!.. O revuar, müsyö!.. O revuar, madumazel!.. (Cəld 
addımlarla uzaqlaşır.) 
 
Əsədulla, Isgəndərzadə, Vera N i k o l a y e v n a bir-birinə mane ola-ola onun ardınca getmək, onu qaytarmaq 
istəyirlər, amma işıq sönür. Əhməd bəy isə iti addımlarla Süpürgəçi kişinin yanından ötür. S ü p ü r g ə ç i   k i ş i 
yenə də böyük ehtiramla ona baş əyir, amma bu dəfə daha yol göstərmir, əksinə, Əhməd bəyin qarşısını kəsir. 
 

 
166
S ü p ü r g ə ç i   k i ş i (həyəcanla). Salam!.. 
Ə h m ə d  b ə y. Bonjur... 
S ü p ü r g ə ç i   k i ş i (əlindəki süpürgə ilə bayaq Əsədullagilin dayandığı yeri göstərir). 
Onların hər şeyi var! Hər şeyi!.. Yeməyi, içməyi, ordeni, hər şeyi! Maşınları!.. Ancaq mənim heç 
nəyim yoxdu! Axı, mən də bu xalqın oğluyam!.. 
Əhməd bəy(özünü göstərir). O nə etmək?.. 
S ü p ü r g ə ç i   k i ş i (həyəcanla). Deməyə də utanıram... 
Ə h m ə d  b ə y. Utanmaq yok! Demək lazım! 
Süpürgəçi kişi. Mənim bir xalam var!.. Cavan adamdı, ancaq duldu... Biz də... Biz də bu 
xalqın övladlarıyıq də!... Siz də bizə gün ağlıyın!.. 
 
Pauza. 
 
Ə h m ə d  b ə y (qışqırır). Bu insanlara na oldu?! Na oldu bunlara?! Adyo!.. Adyo!.. Adyo!.. 
(Qaçıb səhnədən çıxır.) 
 
İ ş ı q  s ö n ü r. 
 
İYİRMİ BİRİNCİ ŞƏKİL 
 
Pıçı-pıçı, Mehdiqulu bəy. 
Yarıqaranlıq səhnədə həmişəki kimi binanın, həyətin konturları və bir-bir işıq düşdükcə pıç-pıçı sahiblərinin 
siluetləri görünür. 
 
M e h d i q u l u  b ə y (səhnə arxasından). Əhməd bəy!.. Əhməd bəy!.. 
Qadın(pıçıltı ilə). «Adyo» nə deməkdi?.. 
Birinci qız (pıçıltı ilə). «Adyo»?.. 
Ikinci qız(pıçıltı ilə). «Adyo»?.. 
Oğlan(pıçıltı ilə). «Əlvida» deməkdi!.. 
Kişi(pıçıltı ilə). «Adyo» «əlvida» deməkdi?. 
Q a d ı n (pıçıltı ilə). Əlvida? 
Birinci qız (pıçıltı ilə). Əlvida! 
Ikinci qız(pıçıltı ilə) Qaçdı!.. 
M e h d i q u l u  b ə y (səhnəyə daxil olur.) Əhməd bəy!.. Əhməd bəy!.. (Əhməd bəyi çağıra-
çağıra səhnə boyu pıçı-pıçı sahiblərinin arasından keçir və birdən-birə 
Süpürgəçi kişinin
 kölgəsi ilə 
üz-üzə gəlir.) 
 
Pauza. 
 
K i ş i (pıçıltı ilə). Əhməd bəy bu həyətdən getdi? 
M e h d i q u l u  b ə y (bərkdən). Bilmirəm!.. Təki məmləkətdən baş götürüb getməsin!.. (Iti 
addımlarla uzaqlaşır.) Əhməd  bəy... Əhməd bəy!.. 
 
Işıq sönür. 
 
29 dekabr 1992.  
Bakı. 
 
 

 
167
 
MƏN SƏNIN DAYINAM... 
 
 
(On üç şəkildən ibarət komediya)
 
 
 
Teatr. – 
Özünə gülür. 
 
 
 
 
 

 
168
 
 
 
 
 
 
İŞTİRAK EDƏNLƏR 
 
D i r e k t o r. 
Ə h m ə d  Dayı – 
gənc artist. 
S i l v a n a  
– aktrisa, naməlum yaşda. 
B a ş   r e j i s s o r. 
A r t i s t. 
G ə n c  a k t r i s a   –  ingilis  dilini  öyrənir, ABŞ-a getmək və Mehdiqulu bəyin sayəsində  əvvəlcə Hollivudu, 
sonra da Brodveyi fəth etmək istəyir və inanır ki, mütləq belə  də olacaq; hər halda, belə 
olmalıdır! 
M ü ə l l i f. 
Katib  
– atəşin bir arzusunu ürəyində gizlətməyə məcburdur. 
Teatrın yaradıcı heyəti: 
Birinci artist. 
Ikinci artist. 
Assistent. 
Birinci aktrisa. 
Ikinci aktrisa. 
Xorun üzvləri:  
Hamlet, Hacı Qara, Ofelya,  
  
Tartüf, Kral Lir, Karl Moor,  
  Dərviş Məstəli Şah, Medeya,    
Vladimir Iliç Lenin, Hertruda,  
  Sergey Mironoviç Kirov,  
 
 
Skapen, Maqbet, Jorj Danden və b. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Məkan – Bakı şəhəri. 
Zaman – 1993-cü ilin aprel ayı. 
 
 
 
 

 
169
BİRİNCİ ŞƏKİL 
 
Xor 
 
Xorun üzvləri müxtəlif tanış qrimdə  və geyimdə  səs-küylə bir göz qırpımında səhnəyə  səpələnir: Hamlet, 
Hacı Qara, Karl Moor, Otello, Tartüf, Ofelya, Kral Lir, Dərviş Məstəli Şah, Vladimir Iliç Lenin, Şeyx Nəsrullah, 
Medeya, Jorj Danden, Sergey Mironoviç Kirov, Hertruda, Kefli Isgəndər, Skapen, Koroğlu, Dezdemona və b. 
Xorun sözləri bütün tamaşa boyu dialoq şəklində söylənir, misal üçün, iki misra Hacı Qara, üç misra Vladimir 
Iliç Lenin və s. 
Nəqarəti isə, təbii ki, bütün xor üzvləri bir ağızdan deyir. 
 
Nəqərat.
   Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
– Hamı yatıbdı, 
Tək bizik oyaq!.. 
– Bu gün yolçuyuq, 
Sabahsa qonaq... 
Dünən qarıydıq, 
Bu günsə gəlin!.. 
– Haydı, mərəkə, 
Görməyə gəlin!.. 
– Dünən can alan 
Bu gün can satır!.. 
 
Nəqərat.
   Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
 
– Şeyx Əhmədin lotu şefi 
Şeyx Nəsrullah gəlib cuşa, 
Isgəndərin sağlığına 
Buz qədəhi çəkir başa! 
– Nazlı gülür nazlı-nazlı. 
– Hamı içir, içməyən bir 
Kefli Isgəndərmidir?! 
– Diabetdir, olmaz ona... 
– Bax o yana, bax bu yana!.. 
 
Nəqərat.
   Tamaşadır, tamaşa, 
Yaşa, teatr, yaşa! 
Min yaşa, min bir yaşa!.. 
 
– Mən kim, sən kim, o kimdir? 
– Dəlilər – ağıllıdır, 
Ağıllı başdan kəmdir!.. 
– Dünən lotu 
Bu gün qorxaq!.. 
Bu gün ulu, 
Sabah alçaq!.. 
– Dünən yava, 
Bu gün fağır!.. 
– Bu gün aqil, 
Sabah dılğır!.. 
Heç soğulmaz 
Belə dəhnə 
– Həyat – səhnə!.. 
 
Nəqərat.
   Tamaşadır, tamaşa!.. 

 
170
Yaşa, teatr, yaşa!.. 
Min yaşa, min bir yaşa!.. 
 
– Üst qatda yaşayanın 
Mən nə deyim aşına!.. 
– Hertruda vannadan 
Su axıdır, odur, bax, 
Kral Lirin başına!.. 
– O yaşmana-yaşmana 
Gələn Almazdır elə... 
– Aşiq olub, bu sən öl, 
Məşədi Ibad kələ! 
– Tartüf Hacı Qarayla 
Hesab verir bu barda!.. 
– Hamlet ərizə yazıb 
Baksovetdən ev umur, 
Deyir qalmışam darda!.. 
 
Nəqərat.
   Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
 
Işıq sönür. 
 
 
İKİNCİ ŞƏKİL 
 
Teatrın səhnəsi və səhnə arxası Artist (Otello), S i l v a n a (Dezdemona), Baş rejissor, Əhməd, Gənc aktrisa, 
Katibə və digər əhli-teatr. 
Bizim səhnə iki yerə bölünüb: yarısı teatr səhnəsidir, sol tərəfdəki qalan yarısı isə səhnə arxasıdır. «Otello» 
tamaşası gedir və biz yalnız tamaşanı görürük, tamaşaçıların isə səsini, reaksiyalarını eşidirik. Səhnə arxasında 
fəhlələr, teatr işçiləridir. 
 
O t e l l o. Sus daha, danışma boş yerə, nahaq.
 
D e z d e m o n a. Susuram. Nə olub, bir söylə ancaq...
 
B a ş   r e j i s s o r  (səhnə arxasından tamaşaya baxa-baxa). Yenə əlini qaldırır də! Əlli ildi 
ona deyirəm ki, bu yerdə əlini qaldırma! 
Əhməd (səhnə arxasından tamaşaya baxa-baxa Baş rejissora). Əlli il? 
B a ş  r e j i s s o r (hirsli). Bir az da artıq! 
Ə h m ə d. Üzünə deyərsiz? 
Baş rejissor (barmağı ilə Əhmədi hədələyir). Bura bax a-a-a. 
O t e l l o. 
Dünyada mənimçün əziz, yeganə 
 
Dəsmalı yadigar vermişdim sənə. 
 
Sənsə Kassioya vermisən onu... 
 
D e z d e m o n a.   
 Vallah, bu düz deyil! 
 
Gənc aktrisa (səhnə arxasından tamaşaya baxa-baxa). Oy!.. Bunu belə deyərlər?!  (Rola 
girərək.) «Vallah bu düz deyil». Bax, belə! 
 
Dezdemona. 
 
Tez Kassionu çağırtdır... 
 

 
171
(Yavaşdan səhnə arxasına çımxırır.) Səs salmayın orda! 
Qoy gəlsin, soruş özündən... 
O t e l l o. Füsunkar məleykə...
 
Gənc aktrisa. Yaman füsunkardı!..
 
Ə h m ə d. O-o-o!.. 
O t e l l o.   
Həya eylə sən, 
 Utan 
əməlindən, fikirləş barı, 
 
Qırmısan, pozmusan əhdi, ilqarı. 
 
Sən artıq öz ölüm yatağındasan, 
 
Əcəlin amansız qucağındasan!.. 
 
D e z d e m o n a.  
 
     Məni öldürməzsən yəqin ki, hələ... 
 
Gənc aktrisa. Vay!.. Gör necə deyir e!.. «Məni öldürməzsən yəqin ki, hələ...» Bax, belə! Mən 
oynamalıyam Dezdemonanı! Mən! Mən!
 
D e z d e m o n a (yavaşdan səhnə arxasına çımxırır). Yenə bazar açmısız orda?! 
 
O t e l l o.   
Indi öləcəksən, bitib məsələ,  
 Odur 
ki, 
havayı uzatma bunu... 
 
B a ş  r e j i s s o r. Özü uzadır! Özü! Dinamika yoxdur! 
Ə h m ə d. Çünki dinamit yoxdur! 
B a ş  r e j i s s o r. Nə? Nə dinamit? 
Ə h m ə d. Dinamit də! Bu teatrı partlatmaq üçün! Əvəzinə yenisini yaratmaq üçün! 
B a ş  r e j i s s o r. Bura bax! Sən özünü harda hesab edirsən? 
Ə h m ə d. Teatrda! 
B a ş  r e j i s s o r. Mitinqlər vaxtı qurtardı! Sovet hökuməti deyil daha! Indi biz müstəqil 
demokratiyamızı qururuq! 
Ə h m ə d. Indi də direktorumuzun sözlərini təkrar edirsiz? Bəs nə vaxt öz sözünüzü 
deyəcəksiz? 
Baş rejissor (səhnəni göstərir). Ode mənim sözüm, bax! 
Əhməd (gözləri ilə səhnəni axtararaq). Hanı, orda siz yoxsuz!.. Orda yazıq Şekspirdi, başına 
da turp əkirlər!.. 
 
O t e l l o. 
Artıq etiraf eylə suçunu. 
And içib suçunu atma boynundan, 
Bil ki, xəbərdaram hər oyunundan. 
Qərarım qətidir, çalışma əbəs, 
Heç nə qərarımı dəyişə bilməz. 
 
Baş rejissor. Temp! Temp! 
 
O t e l l o. 
Qəlbim fəryad edib çəksə də nalə 
Mütləq ölməlisən... 
D e z d e m o n a.  
Allah, rəhm elə... 
 
Gənc aktrisa. Oy!.. Bu yeri heç belə deyərlər?.. «Allah, rəhm elə...» Bax, belə! Mən! Mən! 
Mən oynamalıyam Dezdemonanı! Şekspir mənim üçün yazıb bu rolu! 
Əhməd. Eybi yox, burda vermirlər, Ingiltərədə oynayarsan... 

 
172
Gənc aktrisa. Oynayacağam! Ingiltərədə  də oynayacağam! Amerikada da! Sən də  mənim 
paxıllığımı çəkirsən! 
 
Bütün bu mükalimələr zamanı səhnədə tamaşa davam edir, amma  
biz  Otello ilə Dezdemonanın yalnız hərəkətlərini görür,  
səslərini isə eşitmirik. 
 
Ə h m ə d. Mən? 
Gənc aktrisa. Bəli, sən! 
Ə h m ə d. Bəyəm mən də Dezdemonanı oynamaq istəyirəm? 
Gənc aktrisa. Yox. Sən Otellonu oynamaq istəyirsən, amma sənə də rol vermirlər, çünki sənin 
də dayın yoxdu! 
Ə h m ə d. Nə bilirsən yoxdu? 
G ə n c  a k t r i s a. Olsaydı verərdilər. Sənin dayın yoxdu, vermirlər. Mənə də Dezdemonanı 
vermirlər, çünki Silvanadan qorxurlar! 
 
Dezdemona.  
Sərvərim, mürvətin çatsın hayıma, 
     Qov məni, ancaq ki, ömrümə qıyma. 
 
O t e l l o.  
 
 
 
     Öl, fahişə! 
 
Gənc aktrisa. Bax, belə! 
K a t i b ə (tələsik səhnə arxasına daxil olur). Iclas! Iclas! 
Baş rejissor. Nə iclas? 
K a t i b ə. Direktor iclas çağırır. Tamaşa qurtaran kimi, təcili iclasdı! 
Baş rejissor (yavaşdan). Sənət əldən gedir, bu partokrat isə iclas çağırır! 
D e z d e m o n a. (Yavaşdan səhnə arxasına tərəf çımxırır). Dəlixanadır, vallah, dəlixanadır! 
 
       Sabah sən öldür məni...  
 
    (Yavaşdan səhnə arxasına tərəf) Səsə bax e!.. 
 
Möhlət ver yaşayım tək bu gecəni. 
 
G ə n c  a k t r i s a  (iki əlilə də sifətini qapayır). Oy, mama!.. 
K a t i b ə. Nə oy mama? Kişi iclas çağırır! 
 
O t e l l o. 
  
Mənə qarşı durmaq?! 
 
B a ş  r e j i s s o r.  Alə, belə yox! Belə yox! Bura sənət məbədidir! 
Əhməd. Bura sənət mətbəxidir! 
Baş rejissor. Bəsdir! 
K a t i b ə. Iclas! 
 
O t e l l o.  
Beləsə, heyhat... 
 
Dezdemona.  
Izin ver yaşayım yarımca saat... 

 
173
 
K a t i b ə  (Dezdemonanın sözlərini özü bildiyi tərzdə yavaşdan təkrar edərək).  «Izin ver... 
yaşayım... yarımca... saat...» (Özünə gələrək bərkdən.) Iclas! 
O t e l l o.  
Yox, olmaz, dəyişməz heç nə qərarı... 
 
K a t i b ə (səhnədə oynayan artistlərə işarə edərək). Tez olun! Tez qurtarın! Iclasdı! 
 
Dezdemona. 
Bircə dəfə dua eləyim barı... 
 
K a t i b ə  (xəyal aləmində).  «Bircə  dəfə... dua.. eləyim barı...»  (Özünə  gələrək.)  Tez olun! 
Qurtarın! Iclas! 
 
O t e l l o.  
Yox, olmaz, bu gecdir. 
 
Dezdemonanı boğur. 
 
Gənc aktrisa. Yazıq Dezdemonanın canı qurtardı!.. 
 
Tamaşa oynanılan səhnənin pərdəsi salınır. Tamaşaçıların alqışı. 
 
Silvana (Dezdemonanı oynayan aktrisa qalxıb səhnə arxasına keçərək).  Bura teatr deyil, 
dəlixanadı! Bilmirsən,  əsəri oynayasan, yoxsa bura qulaq asasan?! Şikayət eləyəcəyəm!  Şikayət 
eləyəcəyəm! 
Tamaşaçıların alqışı. 
 
Qaldırın pərdəni! 
K a t i b ə. Iclasdı! 
Silvana  (hirslə).  Qaldırın, dedim, pərdəni!  (Səhnə arxasına gəlmiş Otello rolunu ifa edən 
Artistə.) Əlimdən tut, məni qabağa çək! 
 
Səhnənin pərdəsi qalxır. Silvana ilə Artist əl-ələ verib gülümsəyərək səhnənin qarşısına çıxır, təzim edirlər. 
 
K a t i b ə. Salın də, pərdəni! Kişi iclas çağırıb! 
 
Tamaşa səhnəsinin pərdəsi salınır. Silvana ilə Artist səhnə arxasına qayıdır. 
 
Silvana (hirs-həyəcanla). Prezidentə yazacağam! Birbaş Prezidentə! 
Ə h m ə d (kinayə ilə). Özü də sizi yaxşı tanıyır. 
S i l v a n a (onun sözlərindəki kinayənin fərqinə varmadan). Bəli! Azərbaycanda məni 
tanımayan yoxdu. (Acıqla Gənc aktrisaya nəzər salaraq.) Bəzilərindən fərqli olaraq!.. 
 
Tamaşaçıların adda-budda alqışı eşidilir. 
 
Qaldırın pərdəni! 
 
K a t i b ə. Iclasdı! 
S i l v a n a (amiranə). Qaldırın pərdəni! (Artistə) Əlimdən tut apar! Qaldırın pərdəni! 
 

 
174
Tamaşa səhnəsinin pərdəsi yenidən qalxır. Silvana ilə Artist  
əl-ələ səhnənin qabağına gedərək gülümsəyə-gülümsəyə təzim edirlər. 
 
Katibə(yavaşdan). Bunun qışqırmağına bax, kaftar!.. (Bərkdən)  Iclasa! Bütün yaradıcı heyət 
iclasa! 
 
İ ş ı q  s ö n ü r. 
 
 
ÜÇÜNCÜ ŞƏKİL 
 
Qəbul otağı. Direktorun və  Baş rejissorun kabinetləri. Katibə. Direktor. Baş rejissor, Əhməd, Silvana, Artist, 
Gənc aktrisa, Müəllif və teatrın digər yaradıcı heyəti. 
Səhnənin ortasında Katibənin  əyləşdiyi qəbul otağı, sağ  tərəfdə Direktorun kabineti, solda isə Baş rejissorun 
kabinetidir. 
Biz hər üç otaqda cərəyan edən hadisələri görürük. 
Direktor kabinetdə yazı mizinin arxasında əyləşib. 
Əhli-teatr bir-bir qəbul otağından keçib kabinetə daxil olur, orda-burda oturur. Katibə  qəbul otağında öz 
mizinin arxasında əyləşib telefonla danışır. 
Katibə (telefon dəstəyinə). Ne mojet bıt?! 
Ə h m ə d (qəbul otağına girərək). Nə? 
K a t i b ə. Sənnən deyiləm. Keç içəri. (Telefon dəstəyinə.) Sənnən deyiləm... 
S i l v a n a (Dezdemonanın qrimində  və qiyafəsində deyinə-deyinə  qəbul otağına girir). 
Dünyanın hansı teatrında görünüb bu, hə? Tamaşa qurtarmamış iclas! Totalitar rejim xəstəliyi! 
K a t i b ə (kabinetə keçən Silvananın arxasınca). Totalitar rejim. Totalitar rejim.. O rejim sənə 
elədiyi yaxşılığı kimə eləyib, ay kaftar? (Telefon dəstəyinə) Yox, sənnən deyiləm... 
A r t i s t (Otello qrimində və qiyafəsində qəbul otağına daxil olaraq). 
 
Yox, Yaqo, soyumaz bu qəzəb, bu kin! 
Soyuq dalğaları Qara dənizin 
Axır Dardanelə, axır hər zaman, 
Iclas atamızı yandırır yaman! 
 
(Heç kimə fikir vermədən məğrur addımlarla Direktorun kabinetinə keçir.) 
K a t i b ə. Dezdemonası elə olanın, Otellosu da belə olar də!.. (Telefon dəstəyinə.) Yox, ay 
qız, yox... 
 
Baş rejissor qəbul otağına girib cibindən çıxardığı açarla öz kabinetinin qapısını açır. 
 
(Bərkdən) Iclasdı! Iclasa! 
Baş rejissor. Bu saat. «Hamlet»in bir yeri var, qoy ora baxım, bu saat. (Öz kabinetinə keçir.) 
Direktor. Tez eləyin... Tez eləyin, yoldaşlar... E-e-e... Bağışlayın, cənablar! Əyləşin... 
 
Əhli-teatr Direktorun kabinetində yerbəyer olur.  
 
(Ayaq üstə dayanmış Əhmədə) Sən də əyləş! 
 
Əhməd (Silvanaya tərəf işarə edir). Yox, qoyun burada senator Brabansionun gözəl qızı gənc 
Dezdemona əyləşsin!.. 
S i l v a n a (hiddətlə). Bu xuliqanlıqdır? (Direktora) Siz isə belə biabırçılığa dözürsüz! 
Direktor(yavaşdan). Darıxmayın, az qalıb... 
Ə h m ə d. Mən nə dedim ki? 

 
175
Baş rejissor qapının ağzında dayanıb qəbul otağı tərəfə qulaq asır, sonra cəld addımlarla yazı mizinə yaxınlaşıb 
tələsik mizin dolabından araq şüşəsi, qədəh çıxarır, arağı süzüb diqqətlə qədəhə baxır, sonra qədəhin başını təzədən 
düzəldir və birnəfəsə içir. 
 
D i r e k t o r. Tak, tovarişi!.. E-e-e... Bağışlayın... Cənablar! Çox vacib bir məsələdən ötrü 
təcili iclas çağırmağı lazım bildik!.. 
Əhməd (istehza ilə). Deyəsən bizim teatrın işləri düzələcək! Problemlər həll olunacaq! 
Direktor(kinayə ilə). Teatrı bilmirəm, amma sənin problemlərin deyəsən həll olunacaq! 
Gənc aktrisa Yoxsa Otellonu verirlər ona? 
A r t i s t. Necə?!. 
Gənc aktrisa. Bəs mən? 
S i l v a n a (kinayə ilə Gənc aktrisaya tərəf). Ba-a-a!.. Sən bir Dezdemona iddiasına bax!.. 
Yazıq Şekspir!.. 
Katibə (telefon dəstəyinə). Vay-vay-vay!.. Lap elə dedi? 
 
Baş rejissor araq şüşəsini, qədəhi yerinə qoyub iti addımlarla qəbul otağına çıxır. 
 
B a ş   r e j i s s o r. Başlayıb? 
K a t i b ə. Çoxdan!.. 
 
Baş rejissor Direktorun kabinetinə girir. 
 
Ə h m ə d (Baş rejissora tərəf işarə edərək kinayə ilə).  Indi day bu iclasın işindən arxayın 
olmaq olar!.. 
B a ş   r e j i s s o r (barmağı ilə hədələyir). Bura bax, ey!.. 
Direktor. Tak, yol... E-e-e... Xanımlar və  bəylər! Bilirsiz ki, biz demokratik bir cəmiyyət 
qurmağa başlamışıq. Totalitar rejim artıq geridə qalmışdır! Mən həmişə demokratiyanın tərəfdarı 
olmuşam! 
Artist (yavaşdan). Xüsusən Sekada işləyəndə... 
Birinci artist (yavaşdan). Day demə. 
Birinci a k t r i s a (yavaşdan). Məni görəndə həmişə svidaniya verirdi. 
Direktor. Nə deyirsiz? 
A r t i s t. Heç. Sizinlə deyilik. 
  Əgər qulaq assam düzgün olarmı? 
Hersoq bu işlərdən razı qalarmı? 
 
D i r e k t o r. Ona görə bu gün də qərarı tək çıxarmıram. Qərarı birlikdə çıxarmalıyıq. Ümumi 
müzakirədən sonra. Demokratik cəmiyyətdə yalnız və yalnız kollegial işləmək lazımdı. Belədir 
məsələ... 
K a t i b ə (telefon dəstəyinə). O-o-o!.. 
Əhməd(yavaşdan Gənc aktrisaya). Söylə, Dezdemona, nədir diləyin? 
Gənc aktrisa (xəyallar aləmində). 
 Mən Mavrı sevdim ki, çəkib dərd, bəla, 
 Hər yerdə, hər zaman qalım onunla. 
 Bütün  aləm bilir artıq bu işi... 
(Özünə gələrək) Bəsdir! 
Direktor. Müstəqil respublikamızın maliyyə vəziyyəti çox ağırdır. Bayaq Sekadan da zəng... e-
e-e... bağışlayın, Prezident aparatından da zəng eləmişdilər... Büdcə tükənib. Istiqlal uğrunda 
mübarizə apardığımız bir vaxtda, əlbəttə, bu, təbiidir. 
Artist (yavaşdan). Böyük istiqlal mübarizəsi! 

 
176
Ikinci artist (yavaşdan). Büdcə təəssübkeşi!.. 
Birinci aktrisa (yavaşdan). Tiqant!.. 
Direktor (onlara tərəf). Nə deyirsiz orda? 
A r t i s t. Heç... Sizinlə deyilik... 
 
Cənablar, ağırdır vəhşi adətim, 
Dəyişib davada öz təbiətim... 
 
D i r e k t o r. Uzun sözün, qısası, Smetamız Maliyyə Nazirliyindən yenə keçmədi. Maaş 
fondunu azaltmaq lazımdı... Yenə bir nəfəri ixtisar etmək lazımdı... 
 
Pauza. 
 
Yaradıcı kollektivdən. 
 
Pauza. 
 
A r t i s t.  
Kassio, növbədə intizam ara, 
Ciddi nəzarət et qarovullara... 
 
Katibə  (telefon dəstəyinə). Bir dəqiqə dayan... (Dəstəyi mizin üstünə qoyur və Direktorun 
kabinetinin örtülü qapısına yaxınlaşaraq əyilib açar deşiyindən baxır.) 
Direktor. Buyurun! Fikrinizi söyləyin! (Bir-bir iclas iştirakçılarına baxır və əhli-teatr da bir-
bir gözünü ondan yayındırır.) Biz demokratik cəmiyyətə kollegial getməliyik! Hə? Bir nəfər ixtisar 
olunmalıdı! 
 
Pauza. 
 
Fikrinizi deyin. 
Katibə (açar deşiyindən baxa-baxa). O-o-o!.. (Tələsik gedib mizin üstündəki dəstəyi götürür.) 
Bir az gözlə Vacib adam gəldi. Yox. Prezident aparatından! Gözlə! (Dəstəyi yenidən mizin üstünə 
qoyub qapıya yaxınlaşır və əyilib açar deşiyindən baxır.) 
D i r e k t o r. Eşidirəm sizi! 
Baş rejissor(yavaşdan). Birinci ixtisar olunası adam elə sən özünsən! 
 
Pauza. 
 
K a t i b ə. Diliniz belə girər e, qarnınıza! 
 
Pauza. 
 
Direktor. Kollegial! Ancaq kollegial!.. Bayaq Sekadan... e-e-e... Prezident aparatından zəng 
eləyəndə də elə belə dedim! Biz demokratik cəmiyyətə kollegial gedirik! Buyurun! 
Silvana (qəfil bir ehtirasla). Xanımlar və bəylər! Biz, bax, bu adamdan teatrı xilas etməliyik! 
(Barmağı ilə  Əhmədi göstərir.) Istiqlalımız bizim üçün əzizdir! Biz bu cürə adamlara maaş verə-
verə respublikamızın büdcəsinə  zərbə vura bilmərik! Biz belə adamlara maaş verə-verə 
düşmənlərimizin dəyirmanına su tökürük! Imperiya təzədən baş qaldırmaq istəyir, biz buna imkan 
verə bilmərik! 
K a t i b ə. Əhməd getdi!.. 
S i l v a n a. Mən demişəm, yenə deyəcəyəm! Onunla heç vaxt səhnəyə  çıxmayacağam! O 
Otello iddiasındadı! 

 
177
A r t i s t. Otello ilə zarafat eləmək olmaz!.. 
Silvana. Vulqar bir tipdi!.. Mənim haqqımda deyib ki... Deyib ki... 
G ə n c  a k t r i s a (tələsik). Deyib ki, Dezdemona nənəm yaşındadı! 
S i l v a n a (başını tutur). Ah!.. 
 
 (Əhmədə) Hayıf, mən demokratam! Yoxsa... 
 
Yaradıcı kollektiv sevincini gizlədə bilmir ki,  
ixtisar qorxusu onların başının üstündən ötdü. 
 
Birinci artist. Ay-yay-yay!.. 
Ikinci  a k t r i s a. Çox kobuddu!.. Çox!.. 
A s s i s t e n t. Sənətin qədrini bilmək lazımdı! 
Birinci  a k t r i s a. Sənətdə gərək ciddi olasan!.. 
Ikinci artist. Axı, belə olmaz!.. 
Birinci  a r t i s t. Lyubov Orlova yetmiş yaşında on beş yaşında qız rolunu oynayırdı!.. 
Silvana (hirslə). Nə demək istəyirsən? 
Birinci artist (qorxmuş). Yox... Onu deyirəm də, Əhmədi, danışığını bilmir!.. 
D i r e k t o r. Sakit olun, yoldaşlar!.. E-e-e... Bağışlayın, cənablar!.. 
Baş rejissor. Orasını da deyim ki, mənə çatan siqnallara görə o (Barmağı ilə Əhmədi göstərir.) 
tez-tez restoranlara gedir... Sənət ilə araq tutmaz! 
Birinci aktrisa. Düzdür! (Sonra üzünü yanaşı oturduğu Baş rejissordan kənar çəkir.) Püf!.. 
Əhməd. Qulaq asın! Bir dəqiqə  mənə qulaq asın! Həzərat! Axı, mən nə istəyirəm?! Mən 
istəyirəm ki, teatrımız əsl teatr olsun! Əsl sənət ocağı olsun! 
Ikinci aktrisa (yavaşdan). Düz deyir də!.. 
Assistent (yavaşdan). Nə olsun düz deyir?.. 
Direktor. Bəsdir! Baxma ki, mən demokratam! Bu lap ağ oldu! 
Əhməd. Niyə ağ olur? Mən istəyirəm ki, bu teatrda işgüzar, səmimi bir direktor olsun! 
Baş rejissor (qeyri-iradi). Düzdür! 
Direktor. Nə? 
Baş rejissor (səhvini düzəltməyə çalışaraq). E-e-e... Düzdür də, bu adam (Əhmədi göstərir.) 
teatrı tərk etməlidir! 
Əhməd. Mən istəyirəm ki, yaradıcı bir baş rejissorumuz olsun. Hər gecə qolun-qanadın 
sındıra-sındıra «Otello» göstəririk! 
Artist (coşaraq). Ar olsun bu adama! Ar olsun! 
Əhməd. Mən istəyirəm ki, zəngin repertuarımız olsun! Istedadsız adamlar sənət iddiası ilə 
bura doluşmasın! Bura siyasət alverindən kənar olsun! 
Artist (yenidən coşaraq). Biz meydanda boğazımızı yırtıb qışqıra-qışqıra qırmızı imperiyaya 
qarşı mübarizə aparanda sən haradaydın?! 
Əhməd. Mən istəyirəm ki, Dezdemonanı... 
Silvana (onun sözünü kəsərək qışqırır). Ona söz verməyin! 
Artist. Ar olsun! 
Ə h m ə d. Birinin adamı var! Birinin adı var! Birinin sırtıqlığından qorxursuz! O biri 
demaqoqdu, qorxursuz! 
Direktor. Kifayətdir! Demokratiya anarxiya demək deyil! Biz bu təhqirlərə dözə bilmərik! 
Katibə (açar deşiyindən baxa-baxa). Əhməd batdı, Aşqabad batan kimi! 
Gənc aktrisa. O məni də  qəbul etmir! Deyir ki, Amerikaya getsən də, səndən Dezdemona 
olmayacaq, deyir orda da acından öləcəksən! 
Silvana (yavaşdan). Onu düz deyir!.. 

 
178
Direktor. Əslində o demokratiyanı da qəbul etmir! 
Birinci artist. Yox, canım!.. Neujeli? 
Direktor. Inandırıram sizi! 
Artist. Bütün məsələ ondadır ki, bu adam (Əhmədi göstərir.) öz xalqının taleyini düşünmür! 
Biz gecələri meydanda keçirəndə, o bizə yaxın düşmürdü! Hələ  mən bunun Otello iddiasını 
demirəm!.. 
Direktor. Aydındır, yoldaşlar... E-e-e... Bağışlayın!.. Aydındır, cənablar! 
Əhməd. Bir dəqiqə mənə qulaq asın! 
S i l v a n a. Ona söz vermək olmaz! 
Direktor. Aydındır! 
Baş rejissor. Sənət ilə restoran bir yerdə tutmaz! Ya araq, ya sənət! Səhnə asketizm tələb edir! 
Artist. Xalqı sevmək lazımdı! Xalqa sadiq olmaq lazımdı!.. 
B a ş  r e j i s s o r. Mənəvi təmizlik! Budur məsələ! 
Direktor. Səsə qoyuram! Kim Əhmədin ixtisar olunmasına tərəfdardı, əlini qaldırsın. 
Əhməd. Mənim adamım yoxdu, ona görə! Yetim görmüsüz məni! 
Direktor. Səs verin! 
 
Hamı, hətta qapının arxasında əyilib açar  
deşiyindən baxan Katibə də əlini qaldırır. 
 
Yekdilliklə! (Əhmədə) Doğma respublikamızın maliyyə  çətinlikləri ilə  əlaqədar siz ixtisara 
düşürsünüz! Inanırıq ki, başqa bir yerdə özünüzə iş tapacaqsınız!.. 
Əhməd. Bəs... Bəs mənim dayıma nə cavab verəcəksiniz? 
 
Müəllif əlində portfel qəbul otağına daxil  
olur və təəccüblə qarşısında əyilib açar  
deşiyindən baxan Katibəyə nəzər salır. 
 
Direktor. Kimə? 
Əhməd. Mənim dayıma! 
Direktor (bir az narahat). Nə dayı? Kimdi sənin dayın? 
Əhməd. Mənim dayım mənim dayımdı  də! Ona nə cavab verəcəksiz? Kimsəsiz görmüsüz 
məni?! 
 
Müəllif eləcə qarşısında əyilmiş Katibəyə baxır. 
 
Silvana. Xox!.. Bunun dayısından qorxduq! 
D i r e k t o r. Bizi dayıyla-zadla qorxutma! Indi daha totalitar rejim deyil! Indi biz demokratik 
cəmiyyət qururuq! Gedə bilərsiz! 
Ə h m ə d. Mənim dayım... 
K a t i b ə (hələ də Müəllifin qabağında əyilib açar deşiyindən baxa-baxa). Dayın olsaydı səni 
kim ixtisar eləyərdi, ay bədbəxt!.. 
Direktor. Iclasımız bağlı elan olunur! 
Katibə tələsik belini qaldırıb mizinə tərəf  
getmək istəyəndə Müəlliflə üz-üzə gəlir. 
 
Katibə (səksənərək). Oy!.. Siz neynirsiz mənim dalımda? Hə? Mənim nişanlım var! 
M ü ə l l i f. Mən... mən yeni əsərim barədə düşünürdüm... 
K a t i b ə. Bəs dalımda niyə dayanmısız? Hə? Niyə gəlmisiz bu vaxt? 
Müəllif. Baş rejissor mənə yaradıcılıq görüşü təyin edib. 

 
179
K a t i b ə (mizin üstündəki telefon dəstəyini götürərək). Hə, alo!.. Heç, əşşi... Əhmədi ixtisar 
elədilər... (Acıqlı.)  Əlbəttə,  Əhmədi!.. Yox bir, məni! Burda yetənə yetirdi, yetməyənə daş atırdı. 
Teatrı qaldırmaq istəyirdi... (Gülür.) Indi getsin vağzalda meşok qaldırsın! 
A r t i s t (ayağa qalxaraq heç kimə məhəl qoymadan). 
 
Ona inanıram varlığım kimi... 
Sənə tapşırıram mən sevgilimi, 
Sədaqətli Yaqo... 
 
Gedir. 
 
Ə h m ə d. Mənim dayım bu işi belə qoymayacaq! 
Gənc aktrisa. Dayına bizdən atəşin salam! 
Ə h m ə d. Mənim dayım... 
D i r e k t o r. Get-get, əzizim, get, dayın sənə başqa iş tapsın!.. 
Ə h m ə d. Yaxşı... 
 
Leytenant, Montano daha bəsdir, bəs! 
Dayanın, cənablar, qan tutub sizi? 
 
Qəbul otağından çıxır. 
 
Katibə. Nə? 
Əhməd. Yoxsa unutdunuz vəzifənizi? 
Katibə (telefon dəstəyinə). Deyəsən, bu yazığın başı xarab olub... 
Əhməd. Qoy dayım gəlsin bura, onda görərik kimin başı xarab olub?! 
Katibə. Ay yazıq! Sənin elə dayın olsaydı, indi heç ixtisara düşərdin, hə? 
Əhməd. Görərsiz də! 
General danışır sizinlə axı, 
Ayıbdır, qılıncı salın aşağı!.. 
 
Gedir. 
 
Direktor (açıq qapıdan onun ardınca baxa-baxa). Bu nə səfehləyirdi belə? Nə general? 
Baş rejissor. O demirdi. 
Direktor (təəccüblə). O demirdi? Bəs kim deyirdi? 
Baş rejissor. Şekspir! Yaqonun sözləriydi! (Qəbul otağına çıxıb səhərdən bəri əlində portfel 
orada dayanmış Müəllifi görür.) O-o-o!. Əziz dost!.. Gəlmisən?! 
Direktor. Yaqo? Vallah, teatr ki, teatr!.. 
 
Xorun üzvləri bir göz qırpımında səhnəyə səpələnirlər. 
 
Nəqərat. 
Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
 
- Bir üzü gülər, 
Bir üzü ağlar! 
- Sevinc, qəzəbi 
Vulkan tək çağlar! 
- Min bir üzü var, 
Bax, o maskanın! 
- Səbri daşanda, 
Onu da atır! 

 
180
 
N ə q ə r a t. 
Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
 
- Riqoletto donosbaz, 
Antoni lağlağıdır! 
- Karmen tində dayanır, 
Maqbet cüvəllağıdır! 
- Kleopatra gül satır, 
Həmzə imarət yapır! 
 
Nəqərat. 
Teatr!.. Teatr!.. 
Teatr!.. Teatr!.. 
 
- Müsyö Jordan, Məstəli Şah  
Qucaqlaşıb, məst olub, bax! 
- Lenin, Kaplan - aşiq-məşuq, 
Öpüşürlər sabah-sabah!.. 
- Kefli Marks ləngər vurub 
Engelsə təpik atır!.. 
- Stalinin kefi yoxdu, 
Üzüquylu düşüb yatır!.. 
 
Nəqərat.
 Məsxərədir, məsxərə! 
Tamaşadır, tamaşa! 
Yaşa, teatr, yaşa!.. 
Min yaşa, min bir yaşa! 
 
    İ ş ı q  s ö n ü r.