SəFƏVİLƏr döVLƏTİ
Yüklə 2,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
vilayət qorçibaşılarının
adları çəkilməsə də, vilayətlərdə qorçilərin mövcudluğu şübhə doğurmur. Məsələn, hicri 984 (1576-1577)-cü ildə əvvəlki əzəömətli Hüseynqulu Xüləfa Rumlu II Şah İsmayılın qəzəbinə düçar olaraq, rumlu tayfasının başçısı vəzifəsindən kənar olunmuş və Məşhəd qorçilərinin qorçibaşısı təyin edilmişdi 144 . 320 Hicri 974 (1566-1567)-cü ildə Səfəvilər xeyli çətinliklərdən sonra nəhayət, Gilanı ələ keçirdilər. Gilan hakimi Xan Əhməd son nəticədə İmamqulu Mirzənin qorçibaşısı olmuş Əmir Hüseyn bəy Qaramanlı (Bayram bəyin oğlu) tərəfindən izlənilərək tutuldu 145 . Mənbədə 1538-ci ildə Şirvandan I Şah Təhmasibin sarayına gəlmiş və Şirvanın istilası zamanı qızılbaş qoşununu müşayiət etmiş 146 qorçibaşı Padarın adı çəkilir. Lakin onun həqiqətən kim olduğunu müəyyən etmək çətindir. Sədr – Səfəvilərin Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərindən irsən mənimsədikləri əyalət bürokratiyası vəzifələrindən biridir. Qiyasəddin Məhəmməd bin Əmir Yusifi vilayət sədrinə nümunə olaraq göstərmək olar. I Şah İsmayıl hicri 916 (1510)-cı ildə Xorasanı tutduqdan sonra Əmir Qiyasəddini “şəriətin bütün işlərində vahid və müstəqil hakimiyyətlə” 147 Xorasana qazi təyin etdi. Hicri 922 (1516)-ci ildə Təhmasib Mirzə Xorasan hakimi təyin edilərək oraya göndəriləndə, onun lələsi olan Əmir sultan (Əmir xan Türkman) əməli hakim oldu. Əmir Qiyasəddin isə şahzadəyə sədr təyin edildi 148 . Yuxarıda qeyd etdiklərimiz dövlət, divan vilayətlərinə də aiddir. Bununla belə, torpaqların böyük sahəsi Səfəvi şahlarının xassəsinə daxil idi və mülki inzibati hakimiyyətə malik idi. Xassə torpaqları şahın təyin etdiyi, həmçinin xidmətçilər ştatına malik olan məmurlar, vəzirlər tərəfindən idarə olunurdu 149 . Ərdəbil mahalı Səfəvilər sülaləsinin xassəsi idi. İskəndər bəy Münşi məlumat verir ki, İsfahan vilayətində torpaq yerlərinin və mülklərinin əksəriyyəti I Şah Təhmasibə məxsus idi və taxt- tacın varisi Həmzə Mirzənin xassəsi sayılırdı. Həmzə Mirzə öz xassəsini idarə etməyi (daruğəgi) Şah Məhəmməd Xudabəndənin arvadı Məhdi Ülyanın qardaşı oğlu Mir Hüseyn xan Mazandaraniyə tapşırmışdı 150 . Mirzə Nurulla Kufrani İsfahaninin oğlu Mirzə Əhməd I Şah Təhmasibin Farsda olan şəxsi mülklərinin vəziri (vəzir-i sərkar-i xassey-i şərifey-i Fars) idi. Mir Seyid Hüseyn Xətib Qaini Heratda xassey-i şərifənin bəzi mahallarının vəziri idi, “həmin ölkədə böyük hakimiyyət və hörmət qazanmışdı” 151 . Qorçibaşı Əhməd bəy Əfşarın vəziri olmuş Mirzə Məhəmməd Kirmani Ərdəbil vəziri təyin edilmişdi 152 . |