SəFƏVİLƏr döVLƏTİ

Şirvanda Əbubəkrin üsyanı
Bu zaman Şirvanda Osmanlı sultanının təhriki ilə Səfəvilər
əleyhinə üsyan başlandı. İskəndər bəy Münşi məlumat verir ki,
“Şirvanın əvvəlki sultanlarının nəslindən olan” Bürhan oğlu
Əbubəkr Mirzə o vaxtadək Dağıstanda və Çərkəzistanda
gizlənmişdi
101
. O, öz ətrafında “ləzgi və qarabörk (keçmiş Şirvan
ordusunun qalıqları) tayfalarından” 2-3 min nəfərlik qoşun topladı,
kömək üçün türk sultanına müraciət etdi. O, bu kömək müqabilində
qızılbaşlar qovulduqdan sonra sultanın vassalı olacağına söz verdi.
Şirvanlıların bir dəstəsi İstanbula yola düşdü və vahid etiqadın
(sünniliyin) müdafiəsi bəhanəsi altında “qızılbaşların zülm və
istibdadından” qurtulmaq üçün sultandan kömək istədi
102
.
Şirvanda üsyanın başlanmasının obyektiv səbəbləri var idi.
Qazi Əhməd bildirir ki, burada 200 min tümən məbləğində vergi
(malcəhət) toplanmamışdı. Bu, həmin ölkədən vergi məbləğləri
alınması üçün hər hansı sənəd verilməsini qadağan etmiş I Şah
Təhmasibin sərəncamı ilə edilmişdi
103
. Bu xəbəri Şərəfxan Bidlisi
də təsdiq edərək göstərir ki, adı çəkilən şahın hakimiyyətinin son
dövründə “Azərbaycanın, Şirvanın və Aranın bəzi yerlərində mal-
u-xərac yeddi, bəzən isə doqquz il ərzində yığılmırdı”
104.
Əgər I
Şah Təhmasib kimi pul xəsisi olan hökmdar buna getmişdisə,
həmin tədbirin var-yoxdan çıxmış xalqın olduqca ağır
vəziyyətindən irəli gəldiyi aydın olur. Dövlət xəzinəsinin
talanından sonra Qəzvində həmin vergi borcunu xatırlatmağa
başladılar. Maliyyə məmurları məvacibləri hesabına qorçilərə
paylanan və vergi yığmaq hüququ verən təxsisnamələr (həvalə)
buraxdılar. Bu, Şirvanşahlar nəslindən olan Əbubəkr Mirzənin işini

---

171
asanlaşdırdı. O, şirvanlıların narazılığından istifadə etdi və
qızılbaşların Dəbənddə və Şabranda qırılması ilə başlanan “qara
camaatın və pozğun ünsürlərin” Səfəvilər əleyhinə üsyanının
başçısı oldu
105
.
Bu üsyan və Əbubəkrin şəxsiyyəti haqqında Münəccimbaşı
bəzi təfsilatları açıqlayır. Onun hekayəsinə görə, Əbubəkr Mirzə
hələ uşaq ikən atası Bürhan Əlinin ölümündən sonra, atasının
tərəfdarları tərəfindən Dağıstana aparılmış və 20 ilə yaxın orada
qalmışdı. Əbubəkr Mirzə oradan hicri 978 (1570)-ci ildə Krıma
yola düşdü. Krım xanı Dövlət Girey (1551-1577) ona “yüksək
hörmət və ehtiram” göstərmiş, “onu öz qızı ilə evləndirmiş, onun
barəsində Osmanlı imperiyasının Ali astanasın məlumat vermişdi”.
Əbubəkr Mirzəyə maaş təyin olunmuş və o, Osmanlı ordusunun
Şirvana hücumuna qədər Şirvanda qalmışdı
106
.