Şəkərli diabet nədir?

Qida məhsulu 

Həcmi 

Qramm

Qara çörək 

1 tikə 

30 

Ağ çörək 

1 tikə 

25  

Adi suxar 

1 tikə 

15 

Dənli və un məmulatlar 

Qarabaşaq yarmas  1.5 x.q 

15 

Çiy düyü 

1 x.q 

15 

Bişmiş düyü 

2 x.q 

50 

Meyvələr 

Alma 

1 orta ölçülü

100 

Qabqsz banan 

yarm 

50 

Armud 

1 orta ölçülü

100 

Vişnə 

10 ədəd 

90 

Portağal 

1 kiçik 

100 

Alça 

4 ədəd 

70 

Süd məmulatlar 

Süd 3.6% 

1stəkan 

250 

Yağsz süd 0.5% 

1 stəkan 

250 

Qatq 

1 stəkan 

250 

Qatlaşdrlmş  

süd 

1 stəkan 

100 

Kartofdan hazrlanan məmulatlar 

Qabql bişmiş 

1 orta 

75 

Püre 

2 x.q 

90 

Qzardlmş 

1x.q 

15 

 

 

---

14

Diabet və hipoqlikemiya

Hipoqlikemiya əlamətləri qanda şəkərin səviyyəsi 3mmol/l –dən aşağı olanda 

yaranır. 

Əlamətləri; 

•  Yüngül  dərəcə  hipoqlikemiya  zamanı  –  aclıq  və 

tərləmə. Uşağın əlləri və ayaqları əsməyə başlayır, 

dərinin  rəngi  avazıyır,  uşaq əzginləşir, uşaqda 

başağrısı gözlərdə dumanlılıq yarana bilər. 

•  Orta    dərəcəli  hipoqlikemiya  –  qanda  şəkərin 

səviyyəsi elə aşağı düşür ki, uşaq ətrafda nə baş verdiyini 

bilmir, huşu alaqaranlıq olur. Bu dərəcə çox qorxulu 

olduğu üçün bu mərhələdə uşaq müalicə cəhdlərinə çox aqressiv reaksiya göstərə 

bilər. 

•  Ağır dərəcəli hipoqlikemiya – uşaq huşunu itirir və qıcolmalar başlayır. 

Müalicə : yüngül və orta dərəcəli hipoqlikemiya zamanı 1 stəkan şirə və ya 

15-20 qr qənd vermək lazımdır. əgər simptomlar qalıbsa bu müalicəni 4-5 

dəqiqədən sonra təkrarlayırlar. Ağır dərəcəli hipoqlikemiya zamanı uşağın 

ağzına heç bir şey qoymaq olmaz. Əks halda uşağın nəfəs yolları tutula bilər.

Hipoqlikemiyanın profilaktikası; gün ərzində qanda şəkərin səviyyəsini elə 

nəzarətdə saxlamaq lazımdır ki, o 5mmol/ldən aşağı düşməsin. 

Diabet və fiziki məşqlər

Fiziki hərəkətlər ürəyin, qan damar sisteminin 

fəaliyyətinə və eləcə də orqanizmin ümumi halına 

çox müsbət təsir edir. Idman hərəkətləri orqanizmin 

---

15

insulinə həssaslığını artırmaqla yanaşı həm də qanda 

şəkərin səviyyəsi aşağı salır. 

Bir neçə məsləhət:

•  İdmana  və  fiziki  gərginliyə  başlamazdan  qabaq  və 

sonra qanda şəkərin təyini.  

Qanda şəkərin aşağı səviyyəsi idmandan bir neçə saat 

sonra yaranır. 

• Məşqdən qabaq qanda şəkərin səviyyəsi 4-6mmol/l olmalıdır.

• Qanda şəkərin miqdarı 13mmol/ldən yüksək olarsa idmanla məşqul olmaq 

məsləhət deyil.

Fiziki gərgimlikdən sonra qanda şəkərin səviyyəsi 8-10mmol/l olması 

məqsədəuyğundur. 

Qızlarda diabet və hamiləlik  

 

Yaxşı kompensasiya olunmuş diabet xəstəliyində qızlar normal fiziki inkişafa 

çatırlar. 

Aybaşı/pubertat

Çox vaxt aybaşı dövründə, aybaşıdan əvvəl qanda şəkərin səviyyəsi xeyli 

dəyişkən olur. Bu səbəbdən aybaşı zamanı qanda şəkərin səviyyəsinə nəzarət 

---

16

etmək lazımdır. Insulinin dozasını korreksiya etmək 

lazım gəlir. 

Qoruyucu vasitələrdən istifadə etməklə təsadüfi 

hamiləlikdən qorunmaq lazımdır. 

Hamiləliyi planlaşdırarkən xüsusilə diqqətli olmaq 

lazımdır. Diabeti olan qadınlar xəstəliyi kompensasiya edərək istənilən sayda 

uşağa sahib ola bilərlər. 

Diabet və düşərgə

Diabeti olan uşaqlar da digər uşaqlar kimi düşərgələrdə problemsiz istirahət 

edə bilərlər.  Uşağı müşaiyət edən  həm tibb həm də  düşərgə personalı xəstəlik 

haqqında hər tərəfli məlumata malik olmalıdır. 

Pəncəyə qulluq!



Pəncəyə qulluq etmək hər bir diabeti olan uşaq və böyüklər üçün

 vacibdir.  Bu qulluq növünə aşağıdakılar aiddir:



Dar ayaqqabı geymək olmaz;



Corablar pambıq parçadan olmalıdır;



Ayaqqabını geyərkən içini nəzarət etməli( çınqıl, mıx, daş, qumu təmizləməli);



Hər axşam yuxudan qabaq ayaqlara ilıq vanna etməli;



Ayaqları ayaq kremi ilə 10 dəq  massaj etməli;



Yaxşıca qurutmalı ki, ayaqlar və barmaq araları nəm qalmasın;



Uzun müddət ayaq üstə və ya oturaq vəziyyətdən qaçmalı;



Bununla da ayaqda və pəncədə yaranacaq qan durğunluğunu 

aradan qaldırmış olacaqsınız. 

---

17

 İzahlı lüğət

Doza 

– miqdar

 

Hiperqlikemiya 

– qanda şəkərin yüksək səviyyəsi

Xroniki 

– uzun sürən,davamlı

Etiologiya 

– mənşəli

Pubertat 

– yetkinlik dövrü, yeniyetmə dövr

Karbohidrat 

– qida komponenti

Zülal 

– qida komponenti

Transplantasiya 

– orqan köçürülməsi

Irsi 

– nəsildə meyillik

Poliuriya

 – sidik ifrazının tezləşməsi

Polidipsiya

 – artmış susuzluq

Polifagiya

 – iştahın artması 

Enurez 

– gecə, yuxuda ikən sidiyi saxlaya bilməmək

Bazal

 –  əsas

Hipoqlikemiya 

– qanda şəkərin səviyyəsinin aşağı düşməsi

İstifadə olunmuş ədəbiyyat  

1. “Diabetik pəncəyə dair Beynəlxalq Konsensus”. Diabetik pəncəyə dair 

Beynəlxalq İşçi Qrupu tərəfindən hazırlanmışdır. May, 1999

2. «Как жить с диабетом 1-го типа». Общие рекомендации для пациентов. 

Под редакцией Lisbeth Vang, RN, Директор Сестринской Службы, 

Диабетологический центр «Стено».

3. И.И.Дедов, Г.А. Мельниченко, В.В. Фадеев., Эндокринология. 2007

4. www.dialand.ru