Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 102 -
Pul,  var-dövlət  insan  həyatında  həlledici  ola 
bilməz. İnsan üçün də, cəmiyyət üçün, ölkə üçün də 
belədir. Hətta iqtisadiyyat üçün də. 
Avropada  kapitalın  həlledici  olduğu  dövr  ar-
xada  qalmışdır.  Vaxtilə  K.Marksın  təhlil  etdiyi  cə-
miyyət  artıq  çoxdan  yoxdur.  İndi  insan  əməyi  is-
tehsal  prosesində  təkcə  fiziki  iş  qüvvəsi  ilə  deyil, 
daha  çox  dərəcədə  zehni  əmək  və  onunla  vasitə-
lənmiş  olan  ixtisaslaşmış  əmək  formaları  ilə  təmsil 
olunur. Son əsrdə cəmiyyətin sosial en kəsiyində, ha-
belə  iqtisadiyyatın  daxili  strukturunda  baş  verən  də-
yişikliklərin  geniş  təhlilinə  keçmədən,  sadəcə  olaraq 
nəzərə çatdırmaq istərdik ki, indi «kapital» amili elm 
və  texnologiya  ilə  vasitələnmiş,  habelə  ticarətin  və 
ümumiyyətlə  iqtisadiyyatın  idarə  olunmasında  «bi-
lik» amili tərəfindən getdikcə daha çox sıxışdırılmış, 
prioritetlər  dəyişmişdir.  Bu  dəyişiklikləri  nəzərə  al-
maq üçün inkişaf etmiş ölkələrdə sanki yeni ictimai-
iqtisadi    formasiya  qərarlaşmışdır  ki,  bunu  bəziləri 
postindustrial  cəmiyyət,  bəziləri  postkapitalizm,  bə-
ziləri  sosial  yönlü  kapitalizm,  bəziləri  «biliyə  əsas-
lanan  cəmiyyət»  və  s.  adlandırmışlar.  Bu  yeni  dövr-
ləşdirmə  cəhdləri  yadıma  “sosializm”,  “sosializmin 
tam qələbəsi”,  “inkişaf  etmiş sosializm”,  “yetkin so-
sializm”  haqqında  təlimləri  salır.  Maraqlı  burasıdır 
ki,  sosializm  və  kapitalizm  bölgüsü  iqtisadi  müna-
sibətlər  sisteminin  xarakterinə  aiddir.  “Bilik”  ami-
linin  iqtisadiyyatda  iştirak  dərəcəsi  isə  iqtisadi  mü-

---