Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

Hayotni tark etish bosqichlari. 
Biologik mavjudot sifatida har bir inson o‘limga mahkumdir. 
Buni qadimgi mutafakkirlar ham yaxshi tushungan. Xususan,o‘z muxoliflaridan birining: «O‘ttiz 
tiran seni o‘limga hukm etdi», degan gapiga Suqrot: «Ularni esa, o‘limga tabiat hukm etgan», 
deb javob bergan. Ammo,odamzod ijtimoiy mavjudot sifatida ham o‘limga mahkumdir. Hozirgi 
zamon fanida o‘lish jarayonining to‘rt bosqichi farqlanadi. Bu bosqichlarga organizmda yuz 
beradigan va uning qarishini tavsiflaydigan orqaga qaytarib bo‘lmaydigan biologik o‘zgarishlar 
sabab bo‘ladi. Xususan, 25 yoshdan boshlab va ayniqsa, 45 yoshdan keyin insonda har kuni u 
tug‘ilgan paytga qadar «jamlangan» va boshqa hech qachon yangilanmaydigan o‘n minglab nerv 
hujayra (neyron)lari halok bo‘ladi. Ammo bosh miya qobig‘ida bunday hujayralar soni 40 
milliardga etadi va shu sababli «qariyotgan normal miya uchun bu jiddiy oqibatlarga sabab 
bo‘lmaydi, chunki unda yana o‘n milliardlab neyronlar normal faoliyat ko‘rsatishda davom 
etadi»
8
. Amalda insonning hayotni tark etishi u odamlardan o‘zini olib qochib, jamiyatdan 
uzoqlashishi bilan tavsiflanadigan 
ijtimoiy o‘lim 
yuz berganida boshlanadi. Surunkali 
8
Годфруа Ж. Что такое психология. Т. 2. –М.: 1996 г. с. 11.

---

8-MAVZU. FALSAFIY ANTROPOLOGIYA (INSON FALSAFASI) 
122 
giyohvand moddalarini iste’mol qilish, kashandalik, ichki likbozlik, o‘z hayotidan doimiy 
norozilik ijtimoiy o‘limni bildiradi. So‘ngra 
ruhiy 
o‘lim yuz beradi, bunda inson hayot tugagani 
va o‘limning muqarrar ekanligini va o‘z hayoti davomida hech narsaga erisha olmaganini 
anglaydi. 
Miya o‘lishi
bilan bosh miya faoliyati butunlay to‘xtaydi, organizmning turli 
funksiyalarini boshqarish barham topadi. Bu jarayon