Servis proqramları
Proqram t
əminatı sistemini yerinə yetirdikləri funksiyalara görə iki
hiss
əyə bölmək olar:
•
sistem proqram təminatı
•
tətbiqi proqram təminatı
Sistem proqram t
əminatı (SPT) kompüterdə informasiyanın emalı
prosesinin t
əşkili ilə yanaşı tətbiqi proqramlar üçün normal mühiti təmin
edir. SPT kompüterin aparat vasit
ələri ilə sıx əlaqədə olduğundan, bəzən
onu kompüterin bir hiss
əsi də hesab edirlər. SPT- yə aşağıdakılar
daxildir.
•
əməliyyat sistemləri
•
servis proqramları
•
proqramlaşdırma sistemləri
•
texniki xidmət proqramları
Əməliyyat sistemləri (ƏS
)
– informasiya emalının idarə olunması və
aparat vasit
ələri ilə istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir. ƏS- nin
əsas funksiyalarından biri informasiyanın daxiletmə — xaricetmə
prosesinin avtomatlaşdırılması, istifadəçi tərəfindən yerinə yetirilən tətbiqi
proqramın idarə edilməsidir. ƏS lazım olan proqramı kompüterin
yaddaşına yükləyir və onun yerinə yetirilməsinə nəzarət edir.
ƏS–ləri yerinə yetirdiyi funksiyalara görə üç qrupa bölünür:
1.
birməsələli (biristifadəçili)
2.
çoxməsələli (çox istifadəçilili)
3.
şəbəkə
Birməsələli ƏS
– müəyyən anda konkret bir məsələ ilə bir istifadəçinin işi
üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu tip ƏS-nin nümayəndəsi Microsoft firması
tərəfindən yaradılan MS DOS – dur.
Çoxməsələli ƏS
– kompüterdən, multiproqram rejimdə vaxt bölgüsü ilə
kollektiv istifadəni təmin edir. Bu tip ƏS – yə UNIX, OS/2, Windows
95/98/2000 və s. misal göstərmək olar.
Şəbəkə ƏS
– lokal və qlobal şəbəkələrin meydana gəlməsi ilə
əlaqədardır və şəbəkənin bütün resuslarına istifadəçinin müraciətini
təmin edir. Bu ƏS-yə Novell Net Ware, Windows NT, Banyan Vines, İBM
LAN, UNİX, Solaris və s. misal göstərmək olarServis proqramları
istifadəçiyə kompüterlə işləyərkən əlavə xidmətlər göstərir və əməlyyat
sisteminin imkanlarını genişləndirirlər.
Servis proqramlarının yerinə yetirdikləri əsas funksiyalar aşağıdakılardır:
-
istifadəçi interfeysinin təkmilləşdirilməsi
-
verilənlərin mühafizəsi
-
verilənlərin bərpası
-
xarici yaddaşla əməli yaddaş arasındakı informasiya mübadiləsinin
sürətləndirilməsi
-
arxivləşdirmək- arxivi açmaq
-
kompüter virusları ilə mübarizə
Servis proqramlarını təşkilinə, reallaşdırma üsullarına və yerinə
yetirdikləri funksiyalara görə aşağıdakı qruplara bölmək olar:
- örtük proqramlar
-
utilitlər
- antivirus proqramlar
Örtük proqramlar
əməliyyat sistemləri üzərində quraşdırılaraq,
istifad
əçiyə keyfiyytəcə yeni interfeys təqdim edir və onu ƏS – nin əmr və
əməlyyatlarını dərindən bilməsindən azad edir. Bu örtük proqramlar
faylların sürətli axtarışını, mətn fayllarının yaradılmasını, baxışını və
redakt
əsini, diskdə yerləşən fayllar haqqında məlumatların verilməsini,
disk sah
əsi və əməli yaddaş qurğuları (ƏYQ) haqqında məlumatların
verilm
əsini təmin edir.Bütün örtük proqramlar müəyyən dərəcədə
istifad
əçi səhvlərindən mühafizəni təmin etməklə, faylların təsadüfü
korlanma ehtimalını azaldır.
Utilitl
ər
disk v
ə fayl sisteminə xidmətə əsaslanaraq, istifadəçilərə əlavə
imkanlar verirl
ər. Utilitlər aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirirlər:
- Diskl
ərə xidmət etmək (formatlaşdırma və s.)
-
İnformasiya mühafizəsinin təmini, nasazlıq hallarında bərpanın
mümkünlüyü v
ə s.
- fayl v
ə kataloqlara xidmət etmək
- arxivl
ərin yaradılması və yeniləşdirilməsi
-
kompüter resusları, disk sahəsi, proqramların ƏYQ – də
paylanması haqqında informasiyanın verilməsi
- müxt
əlif rejim və formatlarda mətn və digər faylların çapı
- kompüteri viruslardan mühafiz
ə
Antivirus proqram vasit
ələri virusların neytrallaşdırılmasını və kompüterin
dianostikasını təmin edir. Viruslar çoxalaraq proqramlara özbaşına
qoşulur, lazımsız və ziyanlə müxtəlif əməliyyatları həyata keçirir.
Kompüter viruslarının geniş yayılması viruslarla mübarizədə istifadəçilərə
bir çox ç
ətinliklər yaradır. Buna görə də virusların yayılma
xüsusiyy
ətlərinin və əmələ gəlmə xarakterinin öyrənilməsi
viruslarla mübariz
ədə antivirus proqramlardan effektiv istifadəyə imkan
verir.Virus dig
ər proqramlarla özbaşına qoşula bilən, öz surətini fayllarla,
sistem sah
əsinə, şəbəkələrə və s. yayan və kompüterin normal işnini
pozan xüsusi proqramdır.
Dostları ilə paylaş: |