Щязряти Айятуллащцл-Цзма

cümlə dedi, lakin mən onu eşitmədim.

2

 Atam dedi ki, Peyğəmbər belə buyurdu:). Onların 

hamısı  Qüreyşdən  olacaq.»  Müslimin  səhihində  isə  bu  hədis  bu  cür  söylənilmişdir: 

«Cabir  ibn  Sümrə  deyir:  «Peyğəmbər  buyurmuşdur:  Yəni,  «İslam  on  iki  imam  imamlıq 

edənədək  əziz  olacaqdır.  (Sonra  bir  cümlə  buyurdu,  lakin  mən  onu  başa  düşmədim. 

Atamdan  Peyğəmbərin  nə  dediyini  soruşduqda  cavab  verdi:-Peyğəmbər  buyurdu  ki,) 

onların hamısı Qüreyşdəndir.»

Əhmədin müsnədində Abdullah ibn Məsuddan belə rəvayət olunur ki, Peyğəmbərdən 

ondan sonrakı xəlifələr barədə sual olunduqda «Onlar da (xəlifələr də) Bəni-İsrailin başçıları 

kimi on iki nəfər olacaqlar» buyurmuşdur.

Bu hədislərin əhatə dairəsi

Bəzilərində «İslamın izzəti»nin on iki xəlifənin olması və bəzilərində də din və şəriətin 

qiyamətədək  bu  xəlifələrin  olması  ilə  qorunub  saxlanılacağını,  özü  də  bu  xəlifələrin  yalnız 

Qüreyş  və  Bəni  Haşimdən  olacağını  qeyd  edən  hədislər  İslam  məzhəbləri  arasında  şiə 

məzhəbindən  başqa  heç  bir  məzhəblə  uyğun  gəlmir.  Çünki  şiələr  bu  hədisi  həqiqətən  də, 

onlara  başçılıq  etmiş  və  indi  də  başçılıq  edən  on  iki  imam  mənasında  təfsir  etmişlər. 

Sünnilər isə bu hədislərin təfsirində müşküllə üzləşmişlər.

Hədislərdə  gəlmiş  on  iki  xəlifə  dedikdə  Raşidi,  Bəni-Ümməyə  xəlifələri,  yoxsa  Abbasi 

xəlifələri  anlaşılmalıdır?  Bu  xəlifələrin  heç  birinin  sayı  on  iki  olmamışdır.  On  iki  ədədi  bu 

xəlifələrin heç biri ilə uyğun gəlmir. Bundan əlavə, Bəni-Ümməyə xəlifələri arasında Yezid, 

Bəni-Abbas  xəlifələri  arasında  da  Mənsur  Dəvəniqi,  Harun  ər-Rəşid  kimi  zülm  və  sitəmdə 

məşhur xəlifələr heç vaxt peyğəmbərin canişini olmağa layiq ola bilməzlər. Onların zülmkar 

olduqlarına  heç  kimin  şübhəsi  yoxdur.  Bu  cür  şəxslər  İslama  rəhbərlik  edə  bilməzlər. 

Xilafətin  şərtlərini  nə  qədər  asanlaşdırsaq  da,  yenə  də  onlar  xəlifə  ola  bilməzlər.  Bundan 

əlavə,  nəzər  saldıqda  on  iki  ədədinin  şiə  xəlifələri  və  imamlardan  başqa  xəlifələrlə  uyğun 

olmadığını görürük. Yaxşı olar ki, bu barədə sözü sünnilərin məşhur və görkəmli alimlərinin 

birinin  dilindən  eşidək.  Süleyman  ibn  İbrahim  Qunduzi  Hənəfi  «Yənabiul-məvəddət» 

kitabında  deyir:  «Təhqiqatçıların  bəziləri  deyirlər:  Bir  çox  sənədlərlə  Peyğəmbərdən 

rəvayət  olunan  və  Peyğəmbərdən  sonrakı  xəlifələrin  sayının  on  iki  olduğunu  bildirən 

hədislərin mənası zaman ötdükcə məlum olur. Zaman ötdükcə məlum olur ki, on iki xəlifə 

dedikdə  Peyğəmbər  onun  Əhli-Beytindən  olan  on  iki  imamı  nəzərdə  tutmuşdur.  Çünki  bu 

rəqəm digər xəlifələrdən nə Raşidi xəlifələri ilə, nə Bəni- Üməyyə xəlifələri ilə, nə də Abbasi 

xəlifələri  ilə  uyğun  gəlmir.  Raşidi  xəlifələri  yalnız  dörd  nəfər  olmuşlar.  Bəni-Üməyyə 

xəlifələri on dörd olmuşlar. Bundan əlavə, onlar Bəni-Haşimdən olmamışlar. Peyğəmbər(s) 

isə onların hamısının Bəni-Haşimdən olduğunu qeyd etmişdir. Peyğəmbərin «onların hamısı 

Bəni-  Haşimdəndir»  cümləsini  yavaş  deməsi  də  bunu  sübut  edir.  Çünki  bəziləri  Bəni 

Haşimin rəhbərlik etməsindən razı deyildi.

Bəni  Abbas  xəlifələri  isə  iyirmi  beş  nəfər  olmuşlar.  Bundan  əlavə,  onlar  «Mən  sizdən 

bunun  (risaləti  təbliğ  etməyimin)  müqabilində  qohumluq  məhəbbətindən  başqa  bir  şey 

2

 Buxarinin səhihi. C-9, S-100.

---

70

istəmirəm»  (Şura,  23)  ayəsinə,  «Kisa»

1

  hədisinə  əməl  etməyib  Peyğəmbərin  qohumlarına 

(Əhli-beytə) əllərindən gələn zülmü etmişlər.

Deməli,  bu  hədis  yalnız  Əhli-Beytdən  olan  on  iki  imama  uyğun  gəlir.  Onlar  elm 

cəhətdən  hamıdan  bilikli,  təqva  cəhətdən  hamıdan  təqvalı,  əsl-nəcabət  cəhətdən  hamıdan 

üstündürlər. Onlar peyğəmbərin elminin varisi olan şəxsiyyətlərdir. Peyğəmbərdən rəvayət 

edilən  «Səqələyn»  və  digər  hədislər  bu  nəzəriyyəni  təsdiq  edir.»  (Yənabiul  məvəddət.  S, 

446.)

Təəccüblüsü budur ki, bəzi sünni alimləri bu hədisi gülünc mənada şərh edirlər. Onlar 

deyirlər:  «Ola  bilsin,  Peyğəmbər  on  iki  xəlifə  deyərkən  İslamın  ilk  dörd  xəlifəsini  və 

gələcəkdə  olacaq,  hələ  ortaya  çıxmamış  bəzi  xəlifələri  nəzərdə  tutmuşdur.»  Bu  sözlə 

peyğəmbərin hədisindəki xəlifələr arasında əlaqə və bağlılıq aradan qalxır.

Biz  isə  deyirik:  Nəyə  görə  bu  hədisi  Əhli-beytdən  olan  on  iki  imam  mənasına  təfsir 

etməməklə  özümüzü  çətinliklərlə  üzləşdirək?  Ola  bilsin,  sonda  heç  bir  nəticəyə  də  gələ 

bilməyək.