Sifatdoshlar

SIFATDOSHLAR

PARTICIPLES

Sifatdoshlar  fe’lning  maxsus  shakllari  bo‘lib,  ingliz 

tilida  sifatdoshlarning  ikki  turi  bor:  hozirgi  zamon 

sifatdoshlari  (Present  participles)  va  o‘tgan  zamon 

sifatdoshlari  (Past participles).

H o z irg i z a m o n  sifa td o sh i

Hozirgi  zamon  sifatdoshi  yoki  sifatdosh I  (Participle  I) 

fe’l  o‘zagiga  -ing  qo‘shimchasini  qo‘shish  yo‘li  bilan 

yasaladi.

walk -  walking 

sleep -  sleeping 

follow -  following 

speak -  speaking  eat -  eating____ detect -  detecting

Imlo:

Ikki  va undan  ortiq bo‘g‘inli  “-e”  ga tugovchi  fe’llarga  - 

in g  qo‘shilganda “e ” harfi tushib qoladi:

give -  giving 

become -  becoming

take -  taking 

indicate -  indicating

say -  saying_______study -  studying________

Fe’l  o‘zagi  urg‘uli  unlidan  keyin  keluvchi  undosh bilan 

tugagan bo‘lsa,  oxirgi undosh ikkilanadi:

run -  running 

drop -  dropping

cut -  cutting 

stop -  stopping

transfer -  transferring 

begin -  beginning

O ‘tg a n  z a m o n  sifa td o sh i

O‘tgan zamon sifatdoshi yoki sifatdosh II  (Participle II) 

to‘g‘ri  fe’llar  o‘zagiga  -ed  qo‘shimchasini  qo‘shish  yo‘li 

bilan yasaladi:

work -  worked 

last -  lasted

87

walk -  walked 

play -  played 

clean -  cleaned 

apprehend -  apprehended 

Imlo:

“-e”ga tugagan fe’llarga -d qo‘shimchasi qo‘shiladi:

move -  moved 

save -  saved 

receive -  received

convince -  convinced 

observe -  observed 

indicate -  indicated

Undoshdan  keyin  keluvchi  “y”  harfiga  tugagan  fe’lga  - 

e d  qo‘shimchasi qo‘shilganda “y ” harfi “i”ga almashadi:

study -  studied 

bury -  buried 

identify -  identified_____ satisfy -  satisfied____

Fe’l  o‘zagi  urg‘uli  unlidan  keyin  keluvchi  undosh bilan 

tugagan bo‘lsa,  oxirgi undosh ikkilanadi:

omit -  omitted 

pit -  pitted 

transfer -  transferred

drop -  dropped 

stop -  stopped 

occur -  occurred

Noto‘g‘ri  fe’llarning  o‘tgan  zamon  sifatdoshlari  mazkur 

qo‘llanmaga  ilova  qilingan  n o to ‘g ‘r i  fe ’lla r   r o ‘yxatida 

berilgan.

S ifa td o sh la rn in g  is h la tilis h i

Sifatdoshlar  fe’llarning  zamon  shakllarini  yasashda 

ishlatilishi yoki sifat bo‘lib kelishi mumkin.

1.  Hozirgi  zamon  sifatdoshi  b e   fe’lidan  keyin  davomli 

zamonlarni  hosil  qilish  uchun  ishlatiladi 

(h o zirg i 

d a v o m li  za m o n ,  o ‘tg a n   d a v o m li  za m o n ,  k e la s i 

d a v o m li z a m o n  mavzulariga qarang).

2.  O‘tgan  zamon  sifatdoshi  h a v e  fe’lidan keyin  natijali 

zamonlarni  yasash  uchun  ishlatiladi  (h o zirg i  n a tija li 

za m o n ,  o ‘tg a n  n a tija li za m o n ,  k e la s i n a tija li za m o n  

mavzulariga qarang).

3.  O‘tgan  zamon  sifatdoshi  o‘timli  fe’llarning  majhul

88

nisbatini  yasashda  ishlatiladi  (m ajh u l  n is b a t  mavzusiga 

qarang).

4.  Hozirgi  zamon  sifatdoshi  sifat  bo‘ib  kelganda  u 

ifodalagan  ish-harakat  asosiy  fe’l  ifodalagan  ish-harakat 

bilan bir vaqtda sodir bo‘layotganini bildiradi:

The man w alking down the street seems tired.

Ko‘chada ketayotgan kishi charchagan ko‘rinadi.

5.  O‘tgan  zamon  sifatdoshi  sifat  bo‘lib  kelganda  u 

ifodalagan 

ish-harakat 

asosiy 

fe’l 

ifodalagan 

ish- 

harakatdan oldin sodir bo‘lganligini bildiradi:

The man, having w alked for several miles, seems tired.

Bir necha mil yurib qo‘ygan kishi charchagan ko‘rinadi.

6.  O‘tgan  zamon  sifatdoshi  allaqachon  sodir  bo‘lgan, 

lekin  hozirgacha  o‘sha  holat  yoki  maqomni  saqlab  turgan 

ish-harakatni ham ifodalashi mumkin:

The dish broken into a dozen pieces cannot be mended.

O‘nlab bo‘laklarga bo‘lingan idishni tiklab bo‘lmaydi.

7.  Sifatdoshli  birikmalar  o‘z  egasi,  to‘ldiruvchisi  va 

ravish bilan kelishi mumkin.

Ega:  bunda  sifatdoshning  egasi  sifatida  ob’yekt 

kelishigidagi olmosh ishlatiladi:

We left him  sleeping.

Biz uni uxlayotganida tark etdik.

To‘ldiruvchi:  o‘timli  fe’llardan  yasalgan  sifatdoshlar 

vositali to‘ldiruvchi bilan kelishi mumkin:

Finding the course too difficult, Penny decided to drop it.

Kursning juda qiyinligini bilib, Penni uni tashlashga qaror qildi.

89