Simsiz tarmoqlar

Fazaviy modulyasiyalashda yuqori chastotali tashuvchi tebranishlar 
fazalarining oniy qiymatlari +180°ga o‘zgarishi mumkin, buning natijasida 
radiosignal og‘diruvchisining qiymatlarini sezilarli o‘zgarishi vujudga kelishi 
mumkin. Bu o‘zgarishlar surilishli kvadraturali fazaviy modulyasiyalanadigan 
signallar uchun sezilarli bo‘lmaydi. 
Fazaviy manipulyasiyalash 
Zamonaviy 
raqamli 
mobil 
radioaloqa 
tizimlarida 
M-lik 
fazaviy 
manipulyasiyalash (ikkilik, 4-sathli va h.k.) tizimlari qo‘llaniladi. 

---

Fazaviy 
modulyasiyalashda 
radiosignal 
fazasining 
oniy 
qiymati 
modulyasiyalanmagan tashuvchi tebranish fazasidan modulyasiyalovchi signal oniy 
qiymatiga bog‘liq bo‘lgan qiymatga og‘adi: 
s[t, u(t)] = A∙cos{2nf0 t + φ[u(t)]} = Re[A∙exp{jφ[u(t)]} exp{j2nf0 t}]. (5.4) 
Bu ifodadan kelib chiqadiki, u(t) modulyasiyalovchi signalda bo‘lgan 
uzatiladigan ma’lumotlar s[t, u(t)] uzatiladigan signalning kompleks og‘diruvchisiga 
kodlangan: 
Á(t) = A∙exp{jφ [u(t)]} (5.5) 
Raqamli fazaviy modulyasiyalashda tashuvchi modulyasiyalanmagan 
tashuvchi tebranish joriy fazasidan turli qimatlar yakuniy soniga farq qilishi 
mumkin. Ikkilik fazaviy manipulyasiyalashda (FM-2) bunday qiymtlar sifatida 
odatda 0° va 180° tanlanadi. Zamonaviy aloqa tizimlarida ko‘pincha bitta kanal 
simvolida uzatiladigan ma’lumotlarning birdaniga bir necha bitlarini taqdim etish 
uchun fazaviy burchaklarning katta to‘plami ishlatiladi. Masalan, ikkita bitlardan 
bo‘lishi mumkin ketma-ketliklar qiymatlarini taqdim etish uchun to‘rtta turli xil 45°, 
135°, – 45°, –135° fazaviy burchaklar ishlatilishi mumkin (FM-4 tizimi). Uch bitli 
so‘zning bo‘lishi mumkin qiymatlarini to‘rtta bitli so‘zning sakkizta turli fazaviy 
burchaklaridan guruh (FM-8 tizimi) – 16 ta fazaviy burchaklardan guruh bilan (FM-
16 tizimi)va .h.k. taqdim etish mumkin. 

---

Ikkilik fazaviy manipulyasiyalash.Raqamli fazaviy modulyasiyalashning eng 
oddiy shakli FM-2 tizimi hisoblanadi. Bu usul ko‘pincha modulyasiyalovchi signal 
psevdo-tasodifiy ikkilik ketma-ketlik hisoblanadigan spektrlarning to‘g‘ri 
kengaytirishli tizimlarda ishlatiladi. FM-2da modulyasiyalovchi signalning 
qiymatiga bog‘liq ravishda signal fazasining modulyasiyalanmagan tashuvchi 
tebranish fazasidan og‘ishi 0o yoki 180°ga teng bo‘ladi. Agar fazaviy 
modulyasiyalangan signal (FM signal) uchun (5.4) va (5.5) ifodar ko‘rinishidagi 
umumiy tavsif qabul qilinsa, u holda FM-2 signal uchun quyidagi tengsizlik 
bajarilishi kerak: 
φ [u(t)] ≡ 0 u(t) ≡ 1 bo‘lganida, φ[u(t)] ≡ π u(t)≡ – 1 bo‘lganida; 0 ≤ t ≤ Tc. 
Signalning kompleks og‘diruvchisi bu vaqt intervalida o‘zgarmaydi va 
quyidagi ikkita qiymatni qabul qilishi mumkin: 
Á(t) = A i(t) = 1 bo‘lganida, Á(t) = – A i(t) = – 1 bo‘lganida; 0≤ t≤Tc. (5.6) 
Bu og‘diruvchining kompleks tekislikda bo‘lishi mumkin qiymatlarini grafik 
taqdim etilishi foydali va yaqqol hisoblanadi. Ko‘rib chiqilayotgan signal uchun 
signalning kompleks og‘diruvchisi 6.3-rasmda tasvirlangan faqat ikkita qiymatlarni 
qabul qiladi. Bunday tasvir signallar turkumi deyiladi. 
Bu radiosignalning asosiy o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, uning joriy 
fazasi modulyasiyalovchi signalning qutblari o‘zgarishi momentlarida uzilishlarga 
(sakrashlarga) ega bo‘ladi. Bu fazaning 180°ga sakrashlari radiokanaldagi FM-2 
signal quvvatining spektrali zichligi juda keng chastotalar polosasida noldan sezilarli 
farqli bo‘lishiga asosiy sabab hisoblanadi. Shuning uchun bunday ko‘rinishda FM-
2 signallar deyarli ishlatilmaydi. Ular egallaydigan polosani kamaytirish uchun 
filtrlanadi.Bu signallarni modulyatordan keyin yuqori chastotada filtrlashni amalga 
oshirish qiyin, chunki har bir tashuvchi chastota tebranishlari uchun top polosali 
yuqori asllikli filtrlar talab qilinar edi. Harakatdagi ob’yektlarli zamonaviy raqamli 
aloqa tizimlarida bunday chastotalar soni bir necha o‘nlablarga yetishi mumkin. 
Shuning 
uchun 
filtr 
operasiyasi 
deyarli 
doimo 
modulyasiyalashgacha 

---

modulyasiyalovchi signal ustida bajariladi. Mos filtr yetarlicha murakkab bo‘lsada, 
past chastotali filtr hisoblanadi. Radioelektronikaning zamonaviy yutuqlari uning 
ishlatilishini ta’minlaydi, bu holda chastotalar kanallarining katta sonini esa, agar 
mos chastotalar to‘plamili tashuvchi chastotalarni ishlatilishi orqali olish mumkin. 
Bunday filtr asosiy polosali filtri deyiladi.FM-2 radiosignal egallaydigan chastotalar 
polosasi kamayganida signalni filtrlashda bunda vujudga keladigan simvollararo 
interferensiya muammosini hisobga olish zarur bo‘ladi.FM-2 radiosignalni 
shakllantiradigan uzatkichning funksional sxemasi keltirilgan. Bu yerda 
modulyatordan keyin radiosignal quvvatini kuchaytirgich va tor polosali yuqori 
chastotali filtr qo‘yilgan. Filtrning asosiy vazifasi tashuvchi tebranishning asosiy 
chastotasiga 
karrali bo‘lgan chastotalardagi uzatkichning nurlantirishini 
kuchsizlantirishdan iborat. Bunday nurlanishlarning xavfi quvvat kuchaytirgichida 
o‘z o‘rniga ega bo‘lgan va bu kuchaytirgichning kuchaytirish koeffisiyenti ortganida 
kuchayadigan nochiziqli samaralar bilan shartlanadi. Ko‘pincha bunday filtr bir 
vaqtda qabullagich uchun ham ishlatiladi, u foydali radiosignallar chastotalar 
polosalaridan tashqaridagi kuchli tashqi signallarni “pastga” chastotani 
o‘zgartirishgacha so‘ndiradi. 

---

XULOSA 
Mobil aloqa 4G avlodida xizmat ko‟rsati sifatini o‟rganish mavzuiga yakun yasash 
bilan, bugungi kun nuqtai nazaridan ularni keyingi rivojlantirishning bir necha 
aspektlarini, an‟analarini, murakkabliklarini va istiqbollarini quyidagicha 
xulosalash mumkin. Biz yuqorida ta‟kidlaganimizdek, LTE texnologiyalari hozirda 
mavjud o‟z versiyalarida 4G texnologiyalar sifatida HEAI tomonidan 
tasdiqlanmagan. 4G texnologiyalar xarakteristikalariga talablarda aniqlanganidek, 
bunday tizimlar yuqori mobillikda (360 km/soat tezliklarda) 100 Mbit/sdan past 
bo‟lmagan maksimal (pik) tezlikka va qayd etilgan rejimda deyarli 1Gbit/sdan past 
bo‟lmagan tezlikka ega bo‟lishi kerak. Yuunday talablarga WiMAX tizimining 
ikkinchi versiyasi (2012 yilda kutilayotgan IEEE802.16m standarti) va LTE 
Advanced texnologiyasi (2012 yilda kutilayotgan 3GPP 10-relizi) mos keladi. Shu 
munosabat bilan bu ikki raqobatdagi texnologiyalarning bo‟lajak “tinch 
uyg‟unlashuvi” mutaxassislar doiralarida keskin tortishuvlarni tug‟diradi. Va har 
doimgidek, u yoki bu texnologiyaning tarafdorlari va ularga qarshi turuvchilar bor, 
ularning kelajagiga optimistik va pessimistik taxminlar bor va muhimki, bu 
texnologiyalarni va umuman industriyani turli ko‟zda tutilgan rivojlanish 
ssenariylari mavjud. Ulardan bir nechtasini aytib o‟tish mukin. Yangi 
telekommunikasion texnologiyaning muvaffaqiyati uchun unumdorlik (ya‟ni, 
o‟tkazish qobiliyati, radio qamrab olish, tarmoq sig‟imi, spektral samaradorlik va 
boshqalar), o‟rinbosarlik, ixchamlik va universallik (ya‟ni, oldingi texnologiyalarni 
qo‟llab-quvvatlash, ixcham kanal kengligi, ko‟p regionlar uchun ishchi 
chastotalarga еtishlik va boshqalar) va qurilmalarning mavjudligi (bazaviy, abonent, 
periferiya qurilmalari) kabi tashkil etuvchilar muhim hisoblanadi. Bu 
parametrlarning ko‟p jihatidan LTE texnologiyasi WiMAX texnologiyasidan 
yaqqol ustun turadi: radio qamrab olish va sig‟im bo‟yicha hozircha LTE 
texnologiyasi WiMAX texnologiyasidan ilgarida; dunyoda 5 milliard kishidan ortiq 
umumiy abonentlar sonili 1300 tacha sotali tarmoqlar (2010 yilning oxiriga kelib) 
qurilgan, u holda, dunyoda qurilgan WMAN sinfidagi SKPRE tarmoqlarining soni 
1,5 milliard abonentlar sonili deyarli 600 taga teng. Mavjud sotali aloqa tarmoqlari 

---

WiMAX tomonga emas LTE tomonga rivojlanishni avzal ko‟radi; bugungi kunda 
LTE dan ko‟ra WiMAX qurilmalariga erishish yetarliliroq bo‟lsada, lekin 
ko‟pchilik LTE nihoyada WiMAX ni bu parametrda quvib o‟tadi. LTE FDD va LTE 
TDD texnologiyalarning bir turliligi va yirik sotali bozorning texnik еchimlaridan 
qayta foydalanish imkoniyati ham LTE tarmoq infratuzilmasini, ham abonent 
qurilmasini tez orada poydo bo‟lishiga olib keladi.