SİNİr sistemi Prof. Dr. Ünsal Ünsal Çaliş
Yüklə 79,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Prof. Dr. Prof. Dr. Ünsal Ünsal ÇALIŞ ÇALIŞ http://yunus.hacettepe.edu.tr/~ucalis/ Sinir sistemi, organizmanın gerek kendisinde gerekse çevresinde meydana gelen değişikliklere karşı koordine şekilde cevap vermesini sağlar ve faaliyetlerini ayarlar. SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi Anatomik olarak iki kısımda incelenir: • Merkezi sinir sistemi • Periferik sinir sistemi Sempatik kütükler Kafatası sinirleri (kranial) 12 çift Kafatası-omurilik sinirleri Diensefalon Beyin yarı küreleri Beyin
PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Omurilik Beyincik (Cerebellum) Beyin kökü Orta beyin Pons Medulla oblangata Omurilik sinirleri (spinal) 31 çift Sinirler
Sempatik gangliyonlar Otonom sinirlerin sempatik kısmı
Sinir sistemi Fonksiyonel olarak iki kısımda incelenir: • Merkezi sinir sistemi • Otonom sinir sistemi MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ OTONOM SİNİR SİSTEMİ Sempatik sistem (Bilgi birikimi ve istemli faaliyetler) (İstemsiz faaliyetler) Düz kaslar Kalp kasları Salgı bezleri Sindirim sistemi Solunum sistemi Üriner sistem Üreme organları Dolaşım sistemi Endokrin sistem Parasempatik sistem
Sinir hücresi: Sinir hücrelerine nöron adı verilir. Nöronlar : • Su (yüksek oranda) • Glükoz • Çeşitli tuzlar • Oksijen • Karbon dioksit v.b. maddeleri içeren lipoproteinlerin oluşturduğu jel yapıda kolloidal çözeltiden meydana gelir. Nöronlar, • Soma ( hücre gövdesi) • Akson (gövdeden çıkan uzun uzantılar) • Dendrit (gövdeden çıkan kısa uzantılar) meydana gelir. Merkezi Sinir Sisteminde Nöronlar; Dendritik topuz içerir. Diğer Sinir Hücrelerinden gelen uyarıları •Dendritik Topuz, •Dendrit, •Soma Alır.
Aksonlar bu uyarıları iletir. •Nöronlar, sinapslar aracılığı ile iletişimde bulunurlar. •Bir Nöron ile hedeflediği hücre arasında iletimin kurulduğu bölgeye SİNAPS denir. İki tip
Snaps mevcuttur: • Elektriksel ve • Kimyasal •Sinaptik iletim memelilerde genellikle
.
• Sinapslar, impuls aşırımı yapan nöromediyatörlerin türüne göre adlandırılırlar. Örneğin: ● presinaptik uçtan norepinefrinin salıverildiği sinapslar noradrenerjik, ● asetilkolinin salıverildiği sinapslar kolinerjik, sinapslar olarak isimlendirilir. Merkezi sinir sisteminde • Dopaminerjik, • Gabaminerjik, • Serotonerjik ve • Peptiderjik sinapslar bulunmaktadır. Nöromediyatörler kimyasal yapılarına göre üçe ayrılır; ►
• Histamin • Norepinefrin (Noradrenalin) • Serotonin • Epinefrin (Adrenalin) • Dopamin • Asetilkolin ►
• Glutamat asit • Glisin • Aspartat • γ
► Peptit yapılı nöromediyatörler (= nöropeptitler) • Substans P • Opioidler
Merkezi sinir sistemini etkileyen ilaçlar etkilerini, nöronların sinaps bölgelerinde sinaptik etkinliği azaltarak veya artırarak gösterirler. İlaçların sinapslardaki etkileri : • Nöromediyatör biyosentezinin inhibisyonu • İlacı presinaptik uçta nöromediyatör biyosentezi ile ilgili kademelerde substrat yerine geçmesi (yalancı mediyatör) • Presinaptik uçta membran düzeyinde yerleşmiş bulunan ve sinaps aralığında salıverilen nöromediyatörün geri alınmasından (re-uptake) sorumlu aktif transportun inhibisyonu • Presinaptik uçtan nöromediyatör salıverilmesinde artma • Nöromediyatör depolama mekanizmasının bozulması • Nöromediyatörü inaktive eden enzimin inhibisyonu • Postsinaptik membrandaki reseptörlerin bloke edilmesi • Presinaptik uçta bulunan ve buradan nöromediyatör salıverilmesini etkileyen reseptörlerin aktivasyonu veya bloke edilmesi • Reseptör desensitizasyon veya sayısının azaltılması (down-regulation) • Reseptör afinitesinin veya sayısının artırılması • Ekzitasyon ve inhibisyondan sorumlu iyon kanallarının reseptör dışı mekanizmalarla bloke edilmesi veya kolaylaştırılması N N CH 2 CH NH
2 H COOH N N CH 2 CH 2 NH 2 H Histidin dekarboksilaz Amin yapılı nöromediyatörler (biyojen aminler) Histamin Histamin, histidin amino asidinin, histidin dekarboksilaz enzimi aracılığı ile dekarboksilasyonu sonucu oluşmaktadır. N CH 2 CH 2 NH 2 H HO N CH 2 H HO COOH Serotonin 5-Hidroksiindolasetik asit Monoamin oksidaz (MAO)
(5-HTP)
5-Hidroksitriptofan (5-Hidroksitriptamin; 5-HT) Serotonin 5-Hidroksitriptofan dekarboksilaz Triptofan hidroksilaz Triptofan N CH
CH NH 2 H HO COOH
N CH 2 CH NH 2 H COOH N CH 2 CH 2 NH 2 H HO Serotonin (5-hidroksitriptamin, 5-HT) L-triptofanın triptofan hidroksilaz enzimi tarafından hidroksillendikten sonra 5-hidroksitriptofan dekarboksilaz enzimi tarafından dekarboksillenmesi suretiyle oluşur. Dopamin Fenil alanin, fenilalanin hidroksilaz enzimi ile tirozine dönüşümünü takiben, tirozin hidroksilaz enzimi ile dopa, dopa dekarboksilaz enzimi yardımı ile dopamine dönüşür. CH 2 CH COOH
NH 2 Fenilalanin hidroksilaz CH 2 CH COOH NH 2 HO Tirozin
CH 2 CH COOH NH 2 HO HO CH 2 CH 2 NH 2 HO HO Dopa
Dopa dekarboksilaz Dopamin
Tirozin hidroksilaz Fenil alanin Epinefrin (adrenalin) Feniletanolamin-N-metiltransferaz Adrenalin Noradrenalin CH CH 2
HO HO OH CH 3 CH CH 2 NH 2 HO HO OH (Epinefrin) (Norepinefrin) Feniletanolamin-N-metil transferaz enzimi, norepinefrini (noradrenalini) epinefrine (Adrenaline) dönüştürür Norepinefrin (noradrenalin) L-Norepinefrin Dopamin- β -hidroksilaz Dopamin L-Dopa
CH CH 2 NH 2 HO HO OH CH 2 CH 2 NH 2 HO HO CH 2 CH COOH NH 2 HO HO L-Tirozin CH 2 CH COOH NH 2 HO Tirozin hidroksilaz Aromatik L-aminoasit dekarboksilaz L-Tirozin, tirozin hidroksilaz enzimi katalizörlüğünde L-DOPA’ya dönüşmektedir. L-DOPA, aromatik L-amino asit dekarboksilaz (dopa dekarbokilaz) enzimi ile L-dopamine, L-dopamine, dopamin-b-hidroksilaz enzimi ile L-norepinefrine dönüşmektedir. (Noradrenelilin) Kolin Asetilkolin CH 2
2 N CH
3 CH 3 CH 3 HO + + Asetilkoenzim A Kolin asetil transferaz + CH 3 COO CH
2 CH 2 N CH 3 CH 3 CH 3 Asetilkolin Asetilkolin biyosentezi, kolinerjik sinir uçlarında kolin ile asetilkoenzim A’nın reaksiyona girmesi sonucu gerçekleşmektedir. Bu olay kolin asetiltransferaz (kolin asetilaz) enzimi tarafından katalizlenir. Asetilkolin, asetilkolinesteraz enzimi aracılığıyla çok hızlı bir şekilde asetik asit ve koline hidroliz olarak inaktif hale geçer. + + CH 2 CH 2 N CH
3 CH 3 CH 3 HO CH 3 COOH CH 3 COO CH 2 CH 2 N CH 3 CH 3 CH 3 + Asetilkolin esteraz GABA CH 2 CH 2 CH 2 COOH
NH 2 CH 2 CH 2 CH COOH
NH 2 COOH CH 2 CH 2 C O
COOH COOH
Glutamik asit dekarboksilaz L-Glutamik asit α -Ketoglutarik asit Glutamik asit transaminaz NH 3
Amino asit yapılı nöromediyatörler γγγγ
-Aminobutirik asit (GABA) GABA, glutamik asidin, glutamik asit dekarboksilaz enzimi tarafından dekarboksillenmesi sonucu oluşur. GABA transaminaz enzimi tarafından süksinik semialdehide yıkılır, inaktif olan bu bileşik trikarboksilik asit siklusuna girerek GABA prekürsörü olan glutamik aside dönüşür. CH 2 CH 2 CH COOH NH 2 COOH L-Glutamik asit Trikarboksilik asit siklusu GABA
CH 2 CH 2 CH 2 COOH NH 2 GABA transaminaz Süksinik semialdehit CH 2
2 COOH
CHO (İnaktif) Glutamik ve aspartik asit Beyin ve omurilikte bulur. Glutaminin glutaminaz enzimi katalizörlüğünde parçalanması ile glutamik asit sentezlenir. Ayrıca; Glükozdan okzoglütaratın oksidasyon ve transaminasyonu sonucu oluşmaktadır. Glisin Omurilik ve beyin sapında yer alır. Glisinin sinir uçlarındaki biyosentezi ve metabolizasyonu henüz aydınlatılamamıştır. Peptit yapılı nöromediyatörler Substans P Substans P ağrılı impulsların duyusal birinci nörondan duyusal ikinci nörona taşınmasını sağlar. Ayrıca cilt damarlarında oluşan vazodilatasyondan da sorumludur. Onbir amino asitten oluşan polipeptit yapısındaki Opioitler Ağrı informasyonunun kontrolünde görev yaparlar. Yapısal olarak, Tyr-Gly-Gly-Phe aminoasitleri, opioit peptidin belli kısmını oluşturur. Yapıdaki Tyr-Gly bağının, aminopeptidaz enzimi tarafından hidrolizi ve Gly-Gly bağının, enkefalinaz enzimi tarafından hidrolizi ile metabolize olur. Sinir sistemi ilaçlarının sınıflandırılması •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yüklə 79,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|