Terminlarning sintaktik yo‘l bilan yasalishi. - Qator terminologik sistemalarda semantik yo‘l bilan termin yasashdan unumli foydalanib keladilar. Chunki semantik so‘z yasash terminologiyada amal qilinadigan doimiy va an`anaviy yo‘ldir. Terminlarni tekshirish jarayonida qator leksik qatlamlar semantik o‘zgarish tufayli terminologik sistemadan joy olishi mumkinligini ko‘rsatdi. Ular biror ma’noni ifodalash uchun xizmat qiladigan o‘zbek tilining odatdagi so‘zlaridir. Ulardan termin sifatida foydalanadilar:
- 1. Ro‘zg‘or buyumlari nomlari: qozon, cho‘mich, quti, kurak, panjara, pichoq kabilar.
- 2. Odam yoki hayvon a’zolarining nomlari: barmoq, tirnoq, quloq, bo‘g‘iz, qanot kabilar.
- 3. Maishiy narsa-buyum nomlari:
Terminlarni yasashda -gich (-qich, -qich, -kich), -soz, -ma, - lik, -sh(-ish), - lash, -cha, -chi affikslari faol ishtirok etadi: chang ajratgich, em buqlatgich; mashinasoz, asbobsoz; moslama, tirkama; temirchilik, mashinistlik; burq’ilash, payvandlash; bakcha, vagoncha; aniqlovchi, to‘ldiruvchi kabilar. O‘zbek tili terminologiyasida yakka so‘zli terminlarga nisbatan sintaktik usul bilan yasalgan terminlar ancha salmoqli o‘rinni egallaydi. - Terminlarni yasashda -gich (-qich, -qich, -kich), -soz, -ma, - lik, -sh(-ish), - lash, -cha, -chi affikslari faol ishtirok etadi: chang ajratgich, em buqlatgich; mashinasoz, asbobsoz; moslama, tirkama; temirchilik, mashinistlik; burq’ilash, payvandlash; bakcha, vagoncha; aniqlovchi, to‘ldiruvchi kabilar. O‘zbek tili terminologiyasida yakka so‘zli terminlarga nisbatan sintaktik usul bilan yasalgan terminlar ancha salmoqli o‘rinni egallaydi.
Hozirgi o‘zbek terminologiyasini yaratishda boshqa tillardan olib foydalaniladigan leksik material etimologik jihatdan ikki guruhga bo‘linadi: Hozirgi o‘zbek terminologiyasini yaratishda boshqa tillardan olib foydalaniladigan leksik material etimologik jihatdan ikki guruhga bo‘linadi: - Arab va fors-tojik so‘zlari.
- Rus tili orqali o‘tgan terminlar.
Dostları ilə paylaş: |
