Soliq statistikasi indd

partiyalar va harakatlardan tashqari), xayriya jamg‘armalarining 
mulkida bo‘lgan korxonalar foydasidan shu birlashmalar va jam-
g‘armalarining ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish 
uchun yo‘naltiriladigan ajratmalari summasiga.
– Banklarning soliq solinadigan foydasi jismoniy shaxslarning 
muddatli omonatlari, plastik kartochkalar bo‘yicha omonatlar ham-
da joylashtirilgan jamg‘arma serti
fi
katlari hajmlarining ko‘pay gan 
summasiga (bo‘shagan mablag‘larni yuqorida ko‘rsatilgan omo-
natlar bo‘yicha foiz stavkalarini oshirishga maqsadli yo‘naltirish 
sharti bilan kamaytiriladi); 
– qo‘shimcha foyda solig‘ini to‘lovchilar uchun sof qo‘shimcha 
foyda summasiga. 
Soliq to‘lovchi ko‘rilgan zararlarni soliq davridan keyingi besh 
yil ichida kelgusiga taqsimlab o‘tkazish huquqiga ega.
Foyda solig‘i stavkalari o‘zgarishini 6–15-jadvalda kuzatish 
mumkin.

---

183
6–15-jadval
Foyda solig‘i stavkalari
Yillar
Stavka miqdori 
(foizda)
2000-yil
31
2001-yil
26
2002-yil
24
2003-yil
20
2004-yil
18
2005-yil
15
2006-yil
12
2007-yil
10
2008-yil
10
2009-yil
10
2013-yil
9
2014-yil
8
Iqtisodiy islohotlarning birinchi bosqichida korxonalar uchun 
belgilangan soliqlarning yuqori stavkalari ijobiy natijalar bermadi, 
ishlab chiqarishni rivojlantirish va uni texnik jihatdan qayta qurol-
lantirish uchun yetarli mablag‘larni yo‘naltirish imkonini bermadi. 
Respublika hukumati buni hisobga olgan holda foyda so 
lig‘i 
stavkasini bosqichma – bosqich pasaytirish maqsadli siyosatini 
yuritib kelmoqda.
Yuridik shaxslardan olinuvchi foyda solig‘i stavkasi oxirgi 13 
yil mobaynida qariyb 22 foizga kamayganini kuzatishimiz mumkin. 
2000-yilda foyda solig‘ining stavkasi 31% ni tashkil qilgan bo‘lsa, 
2013-yilda ushbu soliq stavkasi 9 %ni tashkil qildi. Bu esa yuridik 

---

184
shaxslardan olinuvchi foyda solig‘ining soliq to‘lovchilar zimmasiga 
to‘g‘ri keluvchi soliq yukini kamayishiga olib keldi. Foyda solig‘i 
stavkasining yildan yilga kamayishi soliq tushumlarining prognoz 
ko‘rsatkichlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri salbiy ta’sir qilishi mumkin. 
Ammo foyda solig‘i bo‘yicha soliq stavkasining kamayishi soliq 
to‘ lovchining moliyaviy xo‘jalik faoliyatini rivojlanishiga ijobiy 
ta’ sir ko‘rsatib, uzoq muddatli jarayonda foyda solig‘i tushumlarini 
oshishiga olib keladi.
O‘zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasa bi-
lan bog‘liq bo‘lmagan va to‘lov manbayida soliq solinadigan daro-
madlariga alohida soliq stavkalari belgilangan. Masalan: 
– dividendlar va foizlarga - 10 foiz;
– sug‘urta qilish, birgalikda sug‘urta qilish va qayta sug‘urta 
qilish shartnomalari bo‘yicha sug‘urta mukofotlariga - 10 foiz;
– xalqaro aloqa uchun telekommunikatsiyalar, xalqaro tashish-
larga (fraxtdan olinadigan daromadlarga) - 6 foiz.