So’z boshi

Signali- 
zasiya 
turi 
Liniyav
iy 
signal, 
Gs 
Registrl
i signal 
Tavsifi 
Qo‘llanilis
h 
sohasi 
Standar
t- 
lashtiril-
gan 
sanasi 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1 sonli 
500/20 
Qo‘lli
rejim uchun 
Qisqa 
liniyalarda 
1934 
2 sonli 
600/750 
750 Gs 
–bitta 
chas- 
tota 
bilan 
nomer 
terish 
Yarim-
avtomatika uchun 
1938 
3 sonli 
2280 
2280 Gs 
chastotal
i 
ikkilan- 
gan kod 
Avtomatika va 
yarim avtomatika
uchun bir 
yo‘nalishli ish 
Yevropada 
1954 
4 sonli 
2040/24
00 
2040/ 
2400 
Gs, 
ikkilan- 
gan kod 
Avtomatika va 
yarim avtomatika 
uchun bir 
yo‘nalishli ish, 
bir nuqtadan 
ikkinchi nuqtaga 
uzatish imko- 
niyati, uchta 
seksiya 
uchun tandem 
imkoni- yati, 
TASI liniyalari 
bo‘lmasligi 
G‘arbiy 
Yevropa 
va 
O‘rtayer- 
dengizida 
1954 
5 sonli 
2400/26
00 
MF (6 ta 
2 
chastota 
Avtomatika 
va yarim 
avtomatika 
Xalqaro 
tarmoqlard
a 
1964 

---

105 
konbina
siyasi, 
700- 
1700 
Gs) 
uchun ikki 
yo‘nalishli 
ish, TASI liniya 
imkoniyatlari
R1 
2600 
5 sonli 
signaliza
siyaga 
o‘hshash 
Avtomatika 
va yarim 
avtomatika 
uchun ikki 
yo‘nalishli 
ish 
Shimoliy 
Amerikada 
1968 
R2 
3825 
MF (6 ta 
2 
chastota 
konbinas
iyasi, 
to‘g‘ri: 6 
ta 
chastota, 
1380- 
1980 Gs; 
teskari: 
540- 
1140 Gs 
) 
Modernizasiya 
qi- lingan ko‘p 
chasto- tali 
signalizasiya turi 
(MFC), avtoma-
tika va yarim 
avtoma- tika 
uchun, bir yo‘na- 
lishli ish 
(analog), 
ikki yo‘nalishli 
ish (raqamli) 
Yevropada
, 
Janubiy- 
Sharqiy 
Osiyoda, 
Pokistonda 
1968 
6 sonli 
UKS 
Axborot uzatish tezligi: 56 Kbit/s 
(raqam- li), 4 Kbit/s 
(analogli).Xatolarni to‘g‘rilash usuli: 
kadrlarni retranslasiya qilish, kadrning 
fiksasiya qilingan uzunligi, 40 ta turga 
yaqin signal guruhining umumiy soni 
Xalqaro 
tarmoqlard
a, Koreya 
va 
Yaponiya, 
AQSh, 
Tailand, 
Avstraliya, 
Angliya 
oralarida 
1968 
7 sonli 
UKS 
Axborot uzatish tezligi: 64 Kbit/s 
(raqam- li), 4,8 Kbit/s 
(analogli).Xatolarni to‘g‘ri- lash 
tizimi: asosiy (bitta yo‘nalishda ke- 
Raqamli 
kommutasi
ya 
tarmoqlari
1980 

---

106 
chiktirishlar 15 ms dan kam 
bo‘lmagan), PCR tizimi (bitta 
yo‘nalishda kechiktirishlar 15 ms dan 
yuqori), kadrning mumkin bo‘lgan
2- 62 okteta uzunligi
da 
 
 
4.2. Ajratilgan signalli kanal bo‘yicha signalizasiya 
Telefonli signalizasiya 1890 yil Kandas Sitilik Almond Stroudjer 
tomonidan ixtiro qilingan ATS tarkibiy qismidek yuzaga keldi. Bu ATS 
impulsli to‘plam ko‘rinishida telefon nomerini qabul qila olar edi. Keyingi 
yuz yil (XIX- asr) davomida signalizasiya tizimining rivojlinishi 
kommutasiya qurilma taraqqiyoti bilan birga yuz berdi. 1890 - 1976 yillar 
ichida barcha signalizasiya tizimlari quyidagi umumiy xususiyatlar bilan 
xarakterlanadi:
1. Ular oddiy telefon xizmatlariga mo‘ljallangan edi (POTS- Plain Old 
Telephone Service)/
2. Ular faqat ikkita terminallar orasida ulashni yaratish va uzishni 
ta’minlagan edi. 
3. Ular signallarni yoki nutq uzatilgan kanal (fizik liniya) bo‘yicha, 
yoki belgilangan so‘zlashuv kanaliga biriktirilgan ASK bo‘yicha uzatishni 
ko‘zda tutgan. Demak so‘zlashuv va signal kanallari orasida o‘zaro 
ma’nodosh moslik bor. ASK bu stansiyalararo uzatish traktining resursi 
bo‘lib, (analog uzatish tizimidagi chastota yoki tizimidagi vaqt intervali) 
mazkur uzatish traktining ma’lum so‘zlashuv kanali bilan assosiyalanadi. 
Raqamli IKM uzatish tizimlarida nazariy jihatdan har bir nutq kanali 
uchun bittadan to‘rttagacha ASK ni tashkil etish imkoni bor. Amalda esa 
signalizasiya bitta (1ASK), yoki ikkita (2ASK) ajratilgan signalli kanal 
signalizasiyasi uchun ishlatiladi. IKM - 15 tizimida (1024 Kbit/s) ASK da 
signalizasiya uchun nolinchi kanal intervalining (OKI) 1, 2 bitlari 
ishlatilishi mumkin.Liniyaviy signallar IKM – 30/32 tizimida 16 – vaqt 
kanali orqali uzatiladi. Registrli signallar IKM 30/32 tizimining so‘zlashuv 
kanali orqali ko‘p chastotali usulda uzatiladi. Mazkur signalizasiyada R2, 
R1,5, 5 sonli signalizasiyalari ishlatiladi. CAS signalizasiya juftlikda 
ishlaydi: qabul qilish – uzatish; uzatish – qabul qilish. 
IKM – 30 tizimida liniyaviy signallar 16 vaqt kanalidan uzatiladi. Bu 
liniyaviy signallarini ikki stansiya orasida uzatish 4.3- rasmda 
ko‘rsatilgan. 

---

107 
4.3- rasm. Stansiyalar orasidagi signalizasiya 
Ichki kanal signallazasiya CAS IKM – 30 dagi 16 vaqt kanal 
yordamida hosil qilinadi. 30 ta so‘zlashuv kanalining signalizasiya 
axborotini uzatish uchun 16- vaqt kanalini zichlashtirish usuli bilan 16 ta 
davrdan tashkil topgan o‘ta davr hosil qilinadi (4.4 –rasm). 
16 VK ning 0- davrida davr usti sinxronizasiyasi bajariladi. Bu 
davrdagi to‘rtta bit sinxronizasiya funksiyasini bajaradi. Qolgan to‘rtta bit
X1, Y1, X2, X3 dagi Y1 (V
6
) qarama – qarshi stansiyaga davr
sinxronizasiyasi buzilganligini ko‘rsatuvchi axborot yuboriladi. X1, X2, 
X3- xizmat axborotini yuborish uchun ishlatiladi. Birinchi davrdan 
boshlab, har bir davrda ikkita nutq kanalining signalizasiyasi uzatiladi. 
4.4- rasm. 16 VK da o‘ta davr cinxronizasiyasini hosil qilish 
А 
stansiya 
В
stansiya
Liniya bo`sh, liniyani egallash 
Liniyani egallanganligini tasdiqlash 
Ikkinchi kanalni egallash 
Egallanganligini tasdiqlash 
So`zlashish kanali 
Abonent raqamlarini uzatish va so`zlashuv 
To`g`ri yo`nalishda uzish 
Teskari yo`nalishda uzish 
Tasdiq signali 
16 vk 
16 vk 
KT15 
KT31 
KT17 
KT1 
R
15 
R
1 
R
0 
O`ta davr sinxronizatsiyasi 
а 
b 
c 
d 
a 
b 
c 
d 
а 
b 
c 
d 
a 
b 
c 
d 
0 
0 
0 
0 
Х1 
Y1 
X2 
X3