Sportchilarning mashg‘ulot jarayonida tiklanish vositalaridan foydalanish metodlari

SPORTCHILARNING MASHG‘ULOT JARAYONIDA TIKLANISH VOSITALARIDAN FOYDALANISH METODLARI.
REJA
1.O’zbekistonda bolalar va o’smirlar sportini tashkil qilish xususiyatlari
2. Bolalar va o’smirlar sporti asoslari fan va predmet sifatida shakllanishi
3. Sport maktablariga qabul qilinuvchi o’spirin-bolalarning yoshi

Maktab yoshidagi bolalar bilan sport mashg’ulotlari jarayonida quyidagi vazifalar muvaffaqiyatli hal etiladi: sog’liqni mustahkamlash, maktab o`quvchilarining hamma tomonlama va barqaror barkamol rivojlanishi, ularning jismoniy mukamallikka erishishi, uyda mehnat faoliyatida va kundalik hayotida zaruriy bo`lgan jismoniy sifat va hislatlarni tarbiyalash, harakat ko`nikma va malakalarini shakllantirish; g’oyaviy mustahkamlikni shakllantirish vatanparvarlik va milliylik ruhida tarbiyalash jamoa bilan birgalikda hamnafas bo`lishni tarbiyalash mamlakat terma jamoalarining sport zaxiralarini tayyorlash. Umumta’lim maktab va turli maktabdan tashqari sport to`garaklarining faoliyati mazkur vazifalarni muvaffaqiyatli echilishiga qaratilgan.

Mustaqilligimizning dastlabki yillaridan boshlab, birinchilardan bo`lib O`zbekiston mustaqillikka erishgan yillaridanoq yosh avlodni jismoniy taraflama tarbiyalashda juda katta muvaffaqiyatlarga erishildi. O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti I.A. Karimovning jismoniy tarbiya va sport rivojlantirishga uchun qabul qilingan farmon va qarorlari, buning yaqqol isbotidir. Bularning barchasi xalqimizning moddiy va ma’naviy darajasini yanada oshirishga qaratilgan.
Tizimli ravishda 2 mln ziyoddan shug’ullanayotganlarni qamrab olgan sport maktablarining xilma-xil turlari tarmog’i kengaymoqda. Xususan respublikamizning birinchi prizidenti I.A. Karimovni tashabbuslari bilan tashkil etilgan uch bosqichli tizim ya’ni “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” va “Universiada” kabi sport musobaqalarini o`tkazib kelinmoqda. Oxirgi yillarda bolalar va o`smirlar sportini rivojlantirishda maktab hamda o`quvchilarining “Umid niholllari” “Barkamol avlod” kabi musobaqalariing roli ayniqsa oshdi. Xilma-xil turdagi sport maktablar mamlakatimiz terma guruhlari zaxiralarini tayyorlashga o`z ahamiyatli ulushlarini qo`shdilar. Bolalar va o`smirlar sport tayyorgarligi tizimini takomillashtirishda ilmiy tadqiqotlar katta ro’lni o’ynaydi. Jismoniy tarbiya yo’nalishidagi ilmiy tadqiqot va o’quv institutlari, Pedagogika institut va universitetlarida, mamlakatimiz Jismoniy tarbiya va sport kafedralarida ko’plab tadqiqiy ishlar amalga oshirilgan. Bularning barchasi bolalar va o’smirlar sporti nazariyasi amaliyoti juda ham ahamiyatlidir.
Ko’p sonli tadqiqotlar materiallari asosida yangi ilmiy va o’quv fani vujudga keldi, bu intizom jismoniy tarbiya nazariya va uslubiyatining bo’limi bo’lgan bolalar va o’smirlar sporti nazariyasidir. Bu fanda bolalar va o’smirlar, bolalarni sport tayyorgarligini tuzish va shartlari va mazmuni haqidagi bilimlar majmuasidir. Bu yerda mazkur pedagogik jarayonlarning eng ahamiyatli qonunlari haqida fikr yuritiladi. Bu qonunlar sportning xilma-xil turlariga umumiydir.
Bolalar va o`smirlar sportining pedagogik va tibbiy-biologik asoslari P.F.Lesgaft, N.A.Semashko, V.V.Gorinevskiy, ularning hamkasabalari ham izdoshlari tomonidan yaratilgan. Bolalar va o`smirlar sportini muammolarini hal qilishga ayniqsa, yirik ulushni A.D.Novikov, A.N. Krestovnikov, I.M. Yablonovskiy, V.V. Belinovich, R.E. Mltilyanskiy, V.G. Yakovleva, N.G.Ozolina, A.A.Markosyan, V.S.Farfel, N.V.Zimkina, A.B.Gandelьsman, K.M.Smirnov, A.V.Korobkova, S.I.Galperin, Z.I.Kuznetsovoy kabilarning ilmiy asarlari qo`shdi. Ularning ishlarida sportda o’sib kelayotgan avlodning jismoniy tarbiyasidagi katta roli ko’rsatilgan. Bolalar va o’smirlar sport tayyorgarligining vosita va uslub shakllari asoslab berilgan.
Bolalar va o’smirlar sporti sohasida ishlayotgan mutaxassislar uchun katta voqea bu birinchilardan bo`lib, 1992 yil 14-yanvarda “Jimoniy tarbiya va sport to`g’risi”dagi qonunning qabul qilinganligidir. Bolalar va o’smirlar sporti muammolari bo’yicha Respublikamizning etakchi jismoniy tarbiya va sport sohasidagi etuk olimlarining ilmiy-nazariy va ilmiy ishlarida mazkur masala pedagogik va tibbiy-biologik tadqiqotlar borasida yosh sportilarni mashg’ulot qilishning turli jabhalari o`rganib chiqilgan, maktab yoshidagi bolalarni jismoniy va sport tayyorgarligi tizimini yanada takomillashtirishning yo`llari belgilangan.
Bolalar va o’smirlar sport muammolari bo’yicha tadqiqotlarni yanada kengaytirish uchun O`zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport davlat qo’mitasi hamda vazirlar mahkamasining “Jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari tadbirlari” to`g’risidagi qarori muhim ahamiyat kasb etadi. Bu qarorda bolalar va o’smirlar jismoniy tarbiya va sport sohasida ishlarni yaxshilashning muhim masalalari bo’yicha muayyan ko’rsatmalar berib o’tilgan.
Bolalar va o’smirlar sporti sohasida ishlayotgan mutaxassislar uchun katta voqea bu 1962 yilda o’tkazilgan Bolalar va o’smirlar sporti muammolari bo’yicha I Butun jahon ilmiy-amaliy anjumani bo’lib o’tdi. Unda yetakchi dunyoning yetuk olimlarining ma’ruzalarida mazkur pedagogik va tibbiy-biologik tadqiqotlar borasida yosh sportchilarni mashg’lot qilishning turli jabhalari o’rganib chiqilgan, maktab yoshidagi bolalarni sport tayyorgarligi tizimini yanada takomillashtirishning yo’llari belgilangan.
Bolalar va o’smirlar sportining muammolari bo’yicha II Butun jahon ilmiy-amaliy anjumani 1968 yilda bo’lib o’tgan. Bu anjumanda yosh sportchilarni tayyorlash tizimining muhim masalalari o’rganib chiqildi, ya’ni sportchilarning ko’p yillik mashg’ulotining ratsional tuzilishi, jismoniy sifatlarni rivojlantirish dinamikasi va sport-texnik mahoratini shakllantirish, tanlash va sport turiga qarab yo’naltirish, yosh sportchilar bilan tarbiyaviy metodikasi.
1973 yilda esa yoshlar sportining muammolari bo’yicha III Butun jahon ilmiy-amaliy anjumani bo’lib o’tdi. Olimlar sportchilarni ko’p yillik tayyorgarligi jarayonida sport mashg’ulotining vosita, uslub va shakllarini asoslab berishga qaratilgan tadqiqot natijalarini taqdim etdilar. Bu yerda mashg’ulot va musobaqa yuklamalarining taqsimlash tamoyillari shakllandi, bolalar va o’smirlar sport maktabiga saralash mezonlari belgilandi va asoslandi.
Bolalar va o’smirlar sportini ilmiy asoslarini keyingi takomillashtirish uchun 1974 yilda Moskvada bo’lib o’tgan “Zamonaviy jamiyatda sport” nomli Butun jahon ilmiy-amaliy anjumani muhim ahamiyatga ega bo’ldi. “Bolalar sporti” to’garaklarining ishida Rossiya, Germaniya, Belgiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Kanada va boshqa mamlakatlardan kelgan mutaxassislarning 30dan ortiq ma’ruzalari taqdim etilgan.
Anjuman ishtirokchilari shaxsni shakllantirishning muhim ijtimoiy omili sifatida yoshlar sportini tobora rivojlantirish milliy terma jamoalarning sport zaxiralarini tayyorlash va sportmashg’ulotni tashkil qilish asoslari haqida fikr almashdilar.
1977 yilda bo’lib o’tgan yoshlar sportining dolzarb muammolari bo’yicha IV Butun jahon ittifoq ilmiy anjumanida yosh sportchilar mashg’ulotining boshqaruv tizimini optimallashtirish sport bilan shug’ullanayotganlarni tayyorgarlik darajasi ustidan kompleks nazorat, tanlash va sport turlariga yo’naltirish, yosh sportchilar bilan tarbiyaviy ish uslubiyati borasidagi tadqiqotlar natijasi muhokama qilindi.
Bolalar va o’smirlar sportining nazariy asoslarining muhim masalalarini ishlab chiqish, ijodiy anglash va ilmiy asoslab berish imkoniyatini belgilab berdi. Zamonaviy bosqichda bu o’quv-ilmiy fan jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Doimiy ravishda mazkur fan yangi ma’lumotlar bilan to’ldirilmoqda va tobora katta amaliy ahamiyatga ega bo’lmoqda. Shu bilan birga, o’sib kelayotgan avlodlarni sport tayyorgarligi haqidagi fan oldiga tobora mas’uliyatli vazifalar yuklatilmoqda, ulardan asosiylari sport zaxiralarini, uning barcha yoshiga oid bosqichlarida tayyorlash tizimining tashkiliy-uslubiy asoslarini takomillashtirishdir; sport maktablari va jismoniy tarbiya sektsiyalarida shug’ullanadigan yuzlab, minglab yosh sportchilarni tayyorlashning vosita, uslub, va tashkiliy shakllarini yanada yangi samaraliroqlarini ishlab chiqishdir.