Ġssn 2222-7849 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

1. Ġnteryerlərin yaĢıllaĢdırılmasında Bromeliyanın tətbiq edilməsi. 
Müxtəlif  tipli  interyerlərin  yaşıllaşdırılmasında  Bromeliyanın  böyük  sayda  növlərindən 
istifadə  etmək  olar.  Onlardan  müxtəlif  binaların  (ictimai,  yaşayış  və  istehsalat),  qış  bağlarının  və 
mağazaların  vitrinlərində  dekorativ  kompozisiya  yaradılması  zamanı,  mikrokompozisiya  yaradan 
zaman  dekorativ  tərtibata  həcm  verilməsində  istifadə  edilə  bilər.  Bromeliyanın  habitusunun  özü 
qeyri-adi təəssürat yaradır, yarpaqlarındakı şəkillər, rənglər və müxtəlif çiçəkləri , çiçək qrupları isə 
bu  təəssüratı  tamamlayır.  Bromeliyanın  əsas  üstünlüklərindən  biri  onların  çiçəkləməsinin  yaz-qış 
dövrünə  düşməsidir.  Ancaq  Bromeliyadan  və  ya  digər  tropik  və  subtropik  bitkilərlə  birlikdə 
kompozisiya yaradan zaman onların təbii şəraitinə yaxın olan əlverişli şərait yaratmaq lazımdır.  
Ekoloji baxımdan Bromeliya müxtəlif cinslidir. Onları 2 əsas ekoloji tipə bölmək olar. Birinci 
tipə  rütubətli  tropik  meşələrdə  bitən  bütün  epifitlər  aiddir.  Buraya  əsasən  Vriesea  və  Guzmania 
cinsinə  aid  olan  əksəriyyət  növlər,  həmçinin  Nidularium  və  Tillandsia-nın  hamar  yarpaqlı  bəzi 
növləri daxildir. İkinci tipə  - daha  sərt  iqlim şəraitində (zəyif  işıqda  və  aşağı temperaturda) bitən 
bitkilər daxildir. Buraya Aechmea, Billbergia, Cryptantus, Dyckia və b. cinslərin növləri aiddirlər. 

---

Bu tipin nümayəndələrinə cox vaxt tikanla və ya ağımtıl pulcuqla örtülmüş cod yarpaqlar, bəzən isə 
sukkulent tipli yarpaqlar xarakterikdir.    
Birinci tip bitkilərə lazımdır: yüksək temperatur (+25 - +27
0
C),  havanın yüksək rütubəti (80 – 
90%), kifayət qədər işıq. Bu cür şəraiti şüşələnmiş vitrində ya da işıqlandırılan istixanada yaratmaq 
olar.  İkinci  tipə  aid  olan  Bromeliyalar  havanın  +18  -  +22
0
C  temperaturunda  və  60-80%  nisbi 
rütubətində yaxşı bitir. Ancaq onlar xüsusilə yayda və kifayət qədər işıqda gün ərzində 2-3 dəfə su 
çilənməsinə  ehtiyac  duyurlar.  Aerofit  adlanan  bu  cür  ―hava‖  bitkiləri  üçün  xüsusi  şərait 
yaradılmalıdır.  Onlar  üçün  havanın  nisbi  rütubəti  90-95%-ə  bərabər  olmalıdır.  Onlara  Tillandsia 
cinsinin  yarpaqlarının  üzəri  xarakterik  gümüşü  örtüklə  örtülmüş  və  çox  vaxt  müxtəlif  rəngli 
sallanan qeyri-adi çiçək qrupu olan əksər növləri aiddir.  
Bromeliyanı  öz  dekorativlik  keyfiyyətinə  görə  aşağıdakı  qruplara  bölmək  olar:  dekorativ 
yarpaqlılar;  gözəl  çiçəklilər;  dekorativ  yarpaqlı  və  çiçək  qruplu  növlər.  Yuxarıda  göstərilən 
qrupların  hər  birinin  nümayəndəsini  müxtəlif  kompozisiyaların  yaradılması  zamanı  tək-tək  ya  da 
müxtəlif qrupda birləşmiş şəkildə istifadə etmək olar. Ancaq həmişə kompozisiyanın təşkili zamanı 
istifadə  edilən  növlər  üzərində  təzad  təşkil  edən  şəkil,  rəng  və  hündürlüyə  görə  elə  harmonik 
(həmahəng) yerləşdirilməlidir ki, son nəticədə tamamlanmış estetik kompozisiya alınsın. Beləliklə, 
dekorativ kompozisiya tərtib edilən zaman bitkilərin hündürlüyü elə seçilməlidir ki, hər bir istifadə 
edilən ekzemplyarın rəngi, forması və ya ölçüsü görünsün.  
Dyckia, Puya cinsinin nümayəndələrini, Aechmea, Billbergia–nın bəzi növlərini qış bağlarının 
yaradılması  zamanı  uğurla  istifadə  etmək  olar.  Vriesea,    Guzmania,  Cryptantus,  Tillandsia  və  b. 
cinslərin  növlərindən  isə  kompozisiya  yaradılan  zaman  müxtəlif  dekorativ  həcim  vermək  üçün 
istifadə edilə bilər. Son zamanlar Bromeliyadan qurumuş ağac gövdələrinin üzərində özünə məxsus 
kompozisiya yaratmaq üçün istifadə edilir.  
Bromeliya  hər  bir  növün  spesifikasından  asılı  olaraq  uyğun  interyerə  yerləşdirilir.  Ancaq 
həmişə işıqlı yerə qoyulur. Bu məqsəd üçün yalnız şərq və qərbdə yerləşən pəncərələr daha yaxşı 
uyğun  gəlir.  Cənubda  yerləşən  pəncərələr  üçün  Aechmea  bracteata,  A.  distichantha,  Billbergia 
rosea  növləri, Dyckia, Puya, Pitcairnia cinsinin nümayəndələri uyğun gəlir, şimal pəncərələr üçün 
isə Vriesea,  Guzmania və b. cinslərin nisbətən kölgəyə davamlı növləri münasibdir. Bromeliyanın 
normal böyüməsi və inkişafı üçün su- və havanı yaxşı keçirən substrat lazımdır. Epifit növlər üçün 
yaxşısı  budur  ki,  yalnız  sfaqnum,  çimli  torf,  çürümüş  peyin  və  qumdan  (1:1:1:0,5)  ibarət  olan 
substratdan istifadə edilsin.  
Bütün hallarda, Bromeliyanın normal böyüməsi və inkişafı üçün lazım olan şərait  – bu yaxşı 
işıqlanma  dərəcəsi,  su-  və  hava  yaxşı  keçən  substrat,  optimal  temperatur,  həmçinin  substratın  və 
havanın lazımi qədər rütubətinin olmasıdır.  
      2. Ġnteryerlərin yaĢıllaĢdırılmasında Səhləblərin tətbiq edilməsi.  
Müasir binaların daxili interyerlərinin yaşıllaşdırılmasında digər tropik və subtropik bitkilərlə 
yanaşı səhləblərdə xüsusi yer tutur. Son illər dekorativ tropik səhləblərə maraq olduqca artmışdır. 
Dünyada  gülçülük  və  oranjereya  təsərüffatlarında  tropik  səhləblər  geniş  surətdə  becərilir.  Avropa 
ölkələrində müxtəlif tipli interyerlərin dekorativ tərtibatında bu bitkidən geniş surətdə istifadə edilir. 
Ancaq  Azərbaycanda  bu  qiymətli  və  həddindən  artıq  gözəl  bitki  gülçülük  təsərüfatlarında 
becərilmir.  Bununla  əlaqədar  olaraq  AMEA-nın  Mərkəzi  Nəbatat  Bağında  tropik  səhləblərin 
öyrənilməsinə, becərilməsinə və praktikada istifadə edilməsinə xüsusi fikir verilir.  
Səhləblər  qeyri-adi,  orginal  çiçəklərinin  olmasına  görə  gül  həvəskarları  arasında  çoxdan 
populyardır. Onun müxtəlif forma və rəngli çiçəkləri ətirli olur. Səhləblərin digər çiçəkli bitkilərdən 
üstünlüyü ondadır ki, o uzun müddət (bəzi növləri 3-7 ay fasiləsiz) və əsasən dekabr – fevral ayları 
çiçəkləyir.  
Səhləblər ekoloji və bioloji xüsusiyyətlərinə görə 2 əsas qrupa bölünür – epifitlər və terrestrial 
(yerüstü) bitkilər. Kulturada terrestrial növlərdən, Calanthe, Cymbidium, epifitlərdən isə Coelogine, 
Dendrobium, Stanhopea və digərləri ən populyarlarıdır.  
Mərkəzi  Nəbatat  Bağında  öyrənilən  səhləb  növlərindən  dekorativ  keyfiyyətinə  və  bioloji 
xüsusiyyətinə  görə  ən  perspektivliləri  bunlardır:  Calanthe  vestita,  Phalaenopsis  amabilis, 
Dendrobium  phalaenopsis,  Cymbidium  hybridum.  Bu  növləri  yüksək  dekorativ  çiçək  və  çiçək 

---

qrupunun  olması,  çiçəkləmənin  uzun  müddəti  və  kəsilmiş  şəkildə  çiçəklərinin  öz  təravətini  uzun 
müddət saxlaması, asan daşına bilməsi, istehsalat şəraitində asan becərilməsi səciyyələndirir.  
Yay dövrü otaq şəraitində səhləblərin yerləşdirilməsi üçün ən yaxşı yer şərq tərəfdə yerləşən 
pəncərələrdir. Bu zaman günəş şüaları bitki üçün qorxulu deyil. Qış vaxtı isə yaxşı olardı ki, bitki 
cənub  pəncərəsinə  yerləşdirilsin.  Otağın  havası  dəyişdirilən  zaman  bitkini  yelçəkəndən  qorumaq 
lazımdır.  
Yay  dövründə  bitkini  cənub  pəncərəsinə  yerləşdirdikdə,  bu  zaman  bitki  günəş  şüalarının 
yandırıcı  təsirinə  məruz  qalır.  Buna  görədə  bitkini  yüngül  pərdə  ilə  kölgələndirmək  lazımdır. 
Səhləbləri isti günəşli günlərdə 2-3 dəfə su ilə çiləmək lazımdır. Səhləblərin otaq şəraitində uğurlu 
becərilməsinin şərtlərindən biri onun təmiz olmasıdır.  
Coelogyne,  Cattleya,Dendrobium,  Thunia-nın  növləri  otaq  şəraitində  daha  asan  becərilir. 
Ancaq  otaq  şəraitində  digər  cinslərində  növlərini  yetişdirmək  olur,  məsələn  Anselia,  Cymbidium, 
Stanhopea.  
Xarici ölkələrin gülçülük təsərüfatlarında aparıcı kultura olan tropik səhləblərin Azərbaycanda 
becərilməsinin  böyük  perspektivi  var.  Bu  kulturanın  ölkəmizdə  kolleksiyasının  toplanması, 
öyrənilməsi, yerli gülçülük təsərüfatlarında yetişdirilməsi və daxili interyerlərin yaşıllaşdırılmasında 
istifadə edilməsi çox vacibdir.