Standartlari

III. Aktivlar, majburiyatlar va sarmoyalar 
standartlari 
III. Aktivlar , majburiyatlar va 
sarmoyalar standartlari 

---

319 
 
BHXS№2 Zapaslar
BXMS№34 Tovar-moddiy zahiralar
BHXS№16 Asosiy vositalar
BXMS №5 Asosiy vositalar
BHXS№40 Sarmoyali mulk
BHXS№38 Nomoddiy aktivlar
BXMS№7 Nomoddiy aktivlar
BHXS№36 Aktivlarnining qadrsizlanishi
Korporativ boshqaruv modellarining qiyosiy hususiyatlari
 
Modellarning 
hususiyatlari
Ingliz-Amerika 
modeli 
Nemis modeli 
Yapon modeli
 
 
Ijtimoiy qadriyatlar 
tizimi
SHaxsiyatparastlik, 
Tanlov erkinligi
Ijtimoiy hamkorlik
Hamkorlik va 
ishonch
Mehnat jamoasining 
roli
Passiv
Faol
Faol qatnashuv
Moliyalashtirishning 
asosiy usuli
Fond bozori
Banklar
Banklar
Ahborotiy 
nomutanosiblik
Menejment
Menejment, «uy» 
banki
Bosh bank
Investitsiyalash 
muddatlari
Qisqa muddatli
Uzoq muddatli
Uzoq muddatli
Kapitalning qiymati Yuqori
O’rta
Past
Kapital bozori
Yuqori likvidli
Likvidli
Nisbatan likvidli
Asosiy iqtisodiy 
birlik (yirik 
biznesda)
Kompaniya
Xolding
Moliyaviy-sanoat 
guruhi
Investitsiya turlari
Radikal
Murakkab
Inkremental
Menejmentni 
taqdirlash
Yuqori
O’rta
Past
Aktsiyadorlik 
kapitalining 
tuzilmasi
Sochilgan
Kuchli jamlangan
Jamlangan
 
 

---

320 
 
 
«MOLIYaVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARI» 
fanidan testlar 
1. Kompaniya mol etkazib beruvchilardan 1 500 000 so’mga avtomobil sotib oldi. Avtomobilni olib 
kelish xarajatlari 50 000 so’mni tashkil etadi. Rasmiylashtirish xarajatlari 5 000 so’m. Ekspeditorning 
xizmat safari xarajatlari 10 000 so’m. Bundan tashkari kompaniya avtomobilni sotib olish uchun 
bankdan 1 000 000 so’m uzoq muddatli kredit olgan. Kredit shartnomasida kreditning yillik foiz 
stavkasi 10% deb belgilangan va u 3 yildan keyin qaytarilishi ko’rsatilgan. Bunda «Mashina va 
uskunalar» scheti qaysi summaga debetlanadi? 
a) 
1 500 000 
b) 
1 885 000 
v) 
1 665 000 
g) 
1 565 000 
2. 2003 yilning 1 yanvarida qiymati 2 000 000 so’m bo’lgan uskuna sotib olingan. Uskunaning 
kutilayotgan xizmat muddati - 10 yil, unumdorligi - 20 000 000 dona, tugatish qiymati- 500 000 so’m. 
Agar amortizatsiya hisoblashning to’g’ri chiziqli usuli qo’llanilganda 2003 yil uchun amortizatsiya 
xarajatlari qanchani tashkil qiladi? 
a) 
200 000 
b) 
150 000 
v) 
100 000 
g) 
50 000 
3. 2003 yilning 15 fevralida «Obod» XJning Direktorlar Kengashi 5 martgacha ro’yxatga olingan 
aktsiyadorlar o’rtasida nominal qiymati 50 so’m bo’lgan muomaladagi aktsiyalarning 5% miqdorida 
aktsiyalar tarzida 15 martda to’lanishi ko’zda tutilayotgan dividendlarni elon qildi. 2003 yilning 15 
fevralida muomalada 100 000 dona aktsiya bo’lgan, aktsiyalarning ushbu sanadagi bozor qiymati 80 so’m 
bo’lgan. 
15 fevralda operatsiyalarni aks ettirish jurnalidagi buxgalteriya yozuvlari quyidagich bo’lgan: 
Debet 
Kredit 
a) 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
Oddiy aktsiyalar 250 000 
Emission daromad 150 000 
b) 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
To’lanadigan dividendlar 
250 000 
Emission daromad 150 000 
v) 
Oddiy aktsiyalar 
250 000 
Emission daromad 150 000 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
g) 
Taksimlanmagan foyda 
400 000 
To’lanadigan dividendlar 
250 000 
Oddiy aktsiyalar 150 000 
4.Muvofiqlik tamoyiliga asosan hisoblash usuli bo’yicha xarajatlar quyidagi holatlarda tan olinadi: 
a) 
Xarajatlar pul mablag’lari bilan to’langan bo’lsa. 
b) 
Ular joriy hisobot davridagi ishlab topilgan daromadlar bilan bog’langan bo’lsa. 
v) 
Ular faqat ishlab topshgan daromadlar bilan bog’langan bo’lsa. 
g.) 
Ular faqat joriy hisobot davri bilan bog’langan bo’lsa. 
5. 
Joriy aktivlari 20 000 so’m, jami aktivlari 50 000 so’m, joriy majburiyatlari - 15 000 so’m va 
jami majburiyatlari 30 000 so’m bo’lgan kompaniyaning joriy likvidlik koeffitsienti quyidagicha: 

---

321 
 
a) 
2,00 
b) 
1,66 
v) 
1,33 
g) 
3,33 
6. 
«Farg’ona Manyufekchyuring» kompaniyasi boshqa kompaniyaga unga zarur bo’lmagan va 
avval 18 oy xizmat qilgan ishlab chiqarish uskunasining bir qismini sotdi. Uskunaning qiymati - 1 000 
000 so’m, to’plangan eskirishi - 200 000 so’m. Uskuna 900 000 so’mga sotildi. Pul oqimlari xarakati 
to’g’risidagi hisobotda bu operatsiya quyidagicha aks ettiriladi: 
a) 
900 000 so’m, pul mablag’lari manbai sifatida moliyaviy bo’limida. 
b) 
100 000 so’m, pul mablag’lari manbai sifatida investitsiyalar bo’limida. 
v) 
100 000 so’m, pul mablag’lari manbai sifatida moliyaviy bo’limida. 
g) 
900 000 so’m, pul mablag’lari manbai sifatida investitsiyalar bo’limidai. 
7. 
2003 yilning 1 yanvarida «Marmar» kompaniyasi «Milliy bank»dan yillik 40 % stavka 
bo’yicha 3 yil muddatga 3 000 000 so’m kredit olgan. Kredit shartnomasining shartlariga muvofiq 
kompaniya har yarim yillik yakuniga ko’ra, asosiy qarzning 500 000 so’mi va qolgan qarz 
so’mmasidan hisoblangan foizlar miqdorida to’lovlarni amalga oshirishi lozim. 
2003 yilning 1 yanvarida rasmiylashtirilgan jurnal yozuvlari quyidagi ko’rinishga ega: 
Debet Kredit 
a) 
Pul mablag’lari 
3 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
3 000 000 
b) 
Pul mablag’lari 
3 000 000 
Uzoq muddatli qarz majburiyatlarining joriy qismi 1 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
v) 
Pul mablag’lari 
3 000 000 
Uzoq muddatli qarz majburiyatlarining joriy qismi 1 000 000 
Qisqa muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
g) 
Pul mablag’lari 
3 000 000 
Qisqa muddatli bank kreditlari 
1 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
8. Sharq gilamlari bilan savdo qiluvchi vositachi o’zining potentsial mijoziga gilamni, uning uyiga 
qanday mos kelishini bilish uchun olib ketishga ruxsat berdi. Gilamning sotish bahosi 15000 so’m, 
vositachi uchun esa gilam 7000 so’mga tushgan. Bu holda vositachi uchun tan olingan daromad 
so’mmasi quyidagini tashkil qiladi: 
a) 7 000 so’m 
b) 15 000 so’m 
v) 8 000 so’m 
g) 0 so’m 
9. Kompaniya sotish hajmidan 7% miqdorida sof foyda oldi. Sotish hajmi 500 000 000 so’mni tashkil 
qilgan. Bunda sof foyda summasi quyidagini tashkil etadi: 
a) 35 000 000 
b) 35 000 
v) 71 285 000 
g) 11 285 
10. Quyida keltirilgan shartlardan qaysi biri ijarani operatsion yoki moliyaviy ijaraga ajratishda 
kerak bo’lmagan shartlardan bo’lib hisoblanadi? 
a) Ijara muddati oxirida mulk huquqi ijarachiga o’tadi. 
b) Ijara muddati aktivlar xizmat muddatining asosiy qismi hisoblanadi. 

---

322 
 
v) Ijara ijarachiga ijara muddati oxirida aktivlarni haqqoniy bozor bahosidan yuqori bahoda sotib olish 
huquqini beradi. 
g) Lizing sharoitida ijara to’lovlarining eng kam miqdori ijaraga olingan aktivlar haqqoniy bozor 
bahosining 90% dan yuqori yoki unga teng bo’lgan so’mmani tashkil qiladi. 
 
11. Kompaniyada TMZlar bo’yicha boshlang’ich qiymatiga ega bo’lmagan: 
TMZ sotib olish sanasi 
Birliklar soni sotib olingan 
Har bir birlik tannarxi 
15.01 
2 000 
2,00 
20.07 
3 000 
2,20 
03.09 
1000 
2,30 
29.10 
5 000 
2,50 
12.12 
1000 
2,60 
TMZning yakuniy qoldig’i 2 500tani tashkil kiladi. TMZ qiymatini baholash uchun FIFO usulini 
qo’llaganda sotilgan tovarlar qiymati qanday edi? 
a) 5 100 
b) 6 350 
v) 21 650 
g) 22 167 
12. «Andijon» kompaniyasi TMZ hisobini asosiy tovarlar guruhi usulini qo’llagan holda tannarx yoki 
sotishning sof qiymatidan eng kichigi bo’yicha hisob yuritadi. Bosh buxgalter yordamchisi quyidagi 
tahlilini tayyorladi: 
TMZ turkumi 
Boshlang’ich kiymati 
Sotishning sof kiymati 
A 
22 000 
20 000 
B 
45 000 
95 000 
V 
18 000 
36 000 
g 
56 000 
55 000 
Jami: 
141 000 
206 000 
Buxgalteriya balansida TMZ bo’yicha quyidagi summa ko’rsatilishi kerak: 
a) 138 000
b) 141 000
v) 206 000
g) 209 000