Строительные нормы и правила

 
 

---

72 
Əlavə 22
(tövsiyə olunan ) 
 
Yanğın vaxtı xaric edilən tüstünün sərfi 
1. Yanğın vaxtı dəhlizdən və ya holdan xaric edilməli olan tüstünün G
1
sərfi (bax bənd 8.6-nın 
“b” yarımbəndi) aşağıdakı düsturlarla müəyyən edilməlidir, kq/saat: 
a) yaşayış binaları üçün: 
5
1
1
3420
,
H
n
B
G




(22.1) 
b) ictimai, inzibati-məişət və istehsalat binaları üçün: 
d
K
H
n
B
G





5
,
1
1
4300

(22.2) 
(22.1) - (22.2) düsturlarında: 

B - dəhlizdən və ya holdan pilləkən qəfəslərinə və ya bayıra çıxmaq üçün olan qapıların açılan 
laylarından böyüyünün eni, m; 
n - yanğın vaxtı dəhlizdən və ya holdan pilləkən qəfəslərinə və ya bayıra çıxmaq üçün açılan 
qapıların böyük laylarının ümumi enindən asılı olan əmsal olub, aşağıdakı cədvəl üzrə 
qəbul edilir:
Binalar 
B eninin aşağıdakı qiymətlərindən asılı olaraq n əmsalı 
0,6 
0,9 
1,2 
1,8 
2,4 
Yaşayış 
1,00 
0,82 
0,70 
0,51 
0,41 
İctimai, inzibati-məişət və istehsalat 
1,05 
0,91 
0,80 
0,62 
0,50 
H - qapının hündürlüyü, m; Н >2,5 m-dən çox olduqda Н =2,5 m qəbul edilməlidir; 
K
d
- adamların təxliyyəsi vaxtı dəhlizdən pilləkən qəfəsinə və ya bayıra açılan qapıların 
açılmasının nisbi davamiyyət əmsalı olub, bir qapıdan 25 və daha çox adam təxliyyə edildikdə 1, bir 
qapıdan 25-dən az adam təxliyyə edildikdə isə 0,8 qəbul edilməlidir. 
2. Otaqdan xaric edilən tüstünün G sərfi (kq/saat-la) yanğın mənbəyinin perimetrinə görə (bax 
bənd 8.6-nın “a” yarımbəndi) müəyyən edilməlidir. 
Sahəsi 1600 m
2
-ə qədər olan otaqlar və ya daha böyük sahəli otaqların tüstü rezervuarı üçün 
(bax bənd 8.7) tüstünün sərfi aşağıdakı düsturla müəyyən edilməlidir: 
s
f
K
y
P
G




5
,
1
8
,
676
,
(22.3) 
burada P
f
- yanar maddələrin açıq və ya germetik bağlı olmayan tutumlarının və ya yanar 
materialların və ya yanmayan materialların (detalların) yanar qablaşdırma materialında 
yığıldığı yerlərin perimetrlərindən ən böyüyünə bərabər qəbul edilən yanğın mənbəyinin 
başlanğıc mərhələdəki perimetri, m. Sprinkler sistemləri ilə təchiz edilmiş otaq üçün 
P
f
=12 m qəbul edilir. Əgər yanğının perimetrini müəyyən etmək mümkün deyilsə, onda
4≤ P
f
≤ 12 şərti ödənilməklə aşağıdakı düsturla müəyyən edilməsinə yol verilir: 

5
,
0

38
,
0
A
P
f


(22.4) 
A - otağın və ya tüstü rezervuarının sahəsi, m
2
; 
y - tüstülənmiş zonanın aşağı sərhəddindən döşəməyə qədər olan məsafə, otaqlar üçün 2,5 m 
qəbul edilir və ya tüstü rezervuarı pərdəsinin aşağı kənarından döşəməyə qədər olan 
məsafə, m. 
 K
s
- 1,0-ə bərabər olan əmsal, təbii olan sistemlər üçün isə, eyni zamanda sprinkler 
yanğınsöndürmə sistemləri olduqda K
s
= 1,2 qəbul edilir. 
Qeyd. Yanğın mənbəyinin perimetri 
P
f
 
>
12 m və ya y 
>
4 m olduqda tüstünün sərfi bu əlavənin 3-cü 
bəndinə uyğun müəyyən edilməlidir. 
3. Yanğın vaxtı otaqlardan xaric edilən tüstünün G
1
(kq/saat-la) sərfi (təxliyyə çıxışları 
qapılarının mühafizə olunması şərti ilə) ilin qış mövsümü üçün (B parametrləri) (22.5) düsturu ilə

---

73 
Əlavə 22-nin davamı 
müəyyən edilməlidir, əgər yay mövsümündə küləyin sürəti qış mövsümünə nisbətən çoxdursa, 
onda
yay mövsümü üçün yoxlanılmalıdır: 




s
in
in
in
d
K
V
h
A
G
5
,
0
2
2
0
1
7
,
0
3584








,
(22.5) 
Burada
Σ
A
d 
- təxliyyə çıxışları qapılarının ekvivalent (sərfə uyğun) sahəsi, m
2
; 
h
0
- tüstülənmiş zonanın aşağı sərhəddindən qapının ortasına qədər olan hesabi hündürlüyü 
olub, h
0
=0,5H
d
+0,2 düsturu ilə qəbul edilir; 
H
d
- təxliyyə çıxışlarının ən hündür qapılarının hündürlüyü, m; 
γ
in
- xarici havanın xüsusi çəkisi, N/m
3
; 
γ - tüstünün bənd 8.9 və 8.10-a uyğun olaraq qəbul edilən xüsusi çəkisi, N/m
3
; 
ρ
in 
- xarici havanın sıxlığı, kq/m
3
; 
V - küləyin sürəti, m/s; V=1 m/s olduqda V=0 qəbul edilir; V >1 m/s olduqda 5 m/s-dən 
artıq olmayaraq, əlavə 8-ə uyğun (B parametrləri) qəbul edilir. 
Qeyd. Tikilib abadlaşdırılmış ərazilərdə küləyin sürətini yerli meteoroloji stansiyanın məlumatlarına 
əsasən, lakin 5 m/s-dən artıq olmayaraq qəbul edilməsinə yol verilir. 
Qapıların A
d
ekvivalent sahəsi aşağıdakı düsturla hesablanır: 
Σ
A
d
= (
Σ
A
1
+ K
1
Σ
A
2 
+ K
2
Σ
A
3
) K
3
(22.6) 
burada 
Σ
A
1 
- bayıra açılan birlaylı qapıların sahələrinin cəmi, m
2
; 
Σ
A
2 
- otaqdan çıxmaq üçün açılan birinci qapıların sahələrinin cəmi, m
2
; bu zaman sahələrinin 
cəmi 
Σ
A
2
' 
olan
 
ikinci qapıların (məsələn tamburların qapıları) bayıra açılması tələb 
olunur; 
Σ
A
3 
- otaqdan çıxmaq üçün açılan birinci qapıların sahələrinin cəmi, m
2
; bu zaman sahələrinin 
cəmi 
Σ
A
2
'
və 
Σ
A
3
'' 
olan
 
ikinci və üçüncü qapıların bayıra açılması tələb olunur; 
K
1
, K
2
- ardıcıl yerləşmiş qapıların ekvivalent sahəsinin müəyyən edilməsi üçün əmsallar olub, 
aşağıdakı düsturlarla hesablanır: 

5
,
0

2
1
1
1






 

n
K
(22.7) 
5
,
0
2
2
1
2
1
1
1










m
n
K
(22.8) 
n = 
Σ
A
2
'
/
Σ
A
2 
; n
1
= 
Σ
A
3
'
/
Σ
A
3 
; m = 
Σ
 A
3
''
/
Σ
A
3
(22.9) 
K
3 
- otaqdan adamların təxliyyəsi vaxtı qapıların açılmasının nisbi müddətinin əmsalı olub, 
aşağıdakı düsturlarla müəyyən edilir: 
birlaylı qapılar üçün: 
1
03
,
0
3


N
K
;
(22.10) 
ikilaylı qapılar üçün və ya tambur-şlüzlərdən çıxdıqda: 
1
05
,
0
3


N
K
,
(22.11) 
burada N - otağın hər qapısından çıxan adamların orta sayı. 
K
3
əmsalı: otağın bir qapısı olduqda – 0,8-dən az olmayaraq; iki qapısı olduqda – 0,7; üç qapısı 
olduqda – 0,6; dörd qapısı olduqda – 0,5; beş və daha çox qapısı olduqda – 0,4 qəbul edilməlidir. 
Otaqdan təxliyyə çıxışları qapılarının 
Σ
A
d
ekvivalent sahəsi, ərazilərdəki küləyin aşağıdakı

---

74 
Əlavə 22-nin davamı 
hesabi sürətinə görə müəyyən edilir: 
a) 1 m/s və daha az olduqda – bütün çıxışlar üçün cəmlənməklə; 
b) 1 m/s-dən çox olduqda – fasad tərəfdəki qapılardan olan çıxışlar üçün ayrıca (küləkdöyən 
fasadın çıxışlarının cəmi kimi baxılan ən böyük ekvivalent sahə) və digər bütün çıxışlar üçün 
cəmlənməklə. 
Əlavə 23
(məcburi olan)