Sual 23. Km dovru munasibetler. III napoleonun "4bendi"ve mahiyyeti

Sual 23. Km dovru munasibetler. III Napoleonun "4bendi"ve mahiyyeti
1853-cü ilin okt. dan 1856-cı ilin fevralına kimi Krım müharibəsi dvm etdi.Krım m.də Rusiyaya qarşı Türkiyə,İng,Fr və Sardiniya krallığı işt. edirdi.Krim m 4 merheleye bolunurdu.I dovr 1853 okt Turkiyenin Rusiyaya myh elan etdiyi gunden Ing ve Fr muh e qosuldugu 1854un martinadek.II dovr Ing ve Fr in Dunay knyzlqlarinda Rusiyaya qarsi feal herbi emeliyyatlar apardigi 1854un martindan avqustunadek olan merhele.III dovr 1854 sent – 1855 avqust Sevastopolun mudafiesi geden dovr.IV dovr 1855 sent-1856 fevralina qeder Parisde sulh haqinda resmi dansiqlar basladigi merhele.Muharibenin I dovrunde Ing ve Fr her birinin oz meqsedlerini gudmesine baxmayaraq uzlasdirilmis hereket edirdiler.Ing muharibenin davam etmesini istiyirdise Fr
Ingin seqde guclenmesini istemirdi.Rusiya Krim muj
gediwinde Avstriyaya tesir gostermeye cehd etdi.Rusiya Avstriyaya dost Rusiyaya qarsi neytralliq elan etmesini teklif etdi. Diplomatik mübarizə son nəticədə Avstriyanın da müttəfiqlərin tərəfinə keçməsi ilə nəticələndi.
1853 mart 12də BB,Fr və Türkiyə arasında Konstantinopol it.müq imzalandı.İng və Fr Türkiyəyə rus qoşunlarının dəf edilməsində kömək edəcəklərini öhdələrinə götürdülər.Rəsmən İng və Fr 1854 mart 27də Rusiyaya müharibə elan etdilər.1854 apr 10da BB ilə Fr arasında Rusiyaya qarşı ittifaq müqaviləsi imzalandı.1854də Avstriya ittifaqa qoşuldu.Avstriya Moldaviya və Valaxiyanı ora rus ord.daxil olmasından müdafiə edəcəkdi.Prussiya antirus ittifaqına qoşulmadı.Türk prob.ona maraqlı deyildi.

Müharibə başladıqdan az sonra noyabrın 18-də rus admiralı Naximovun başçılığı altında 8 gəmidən ibarət rus donanması Sinop buxtasında dayanmış 16 gəmi və çoxlu sursata malik türk donanmasını darmadağın etdi, komandan Osman paşanı əsir götürdü.

Sinop məğlubiyyəti Avropada sensasiya yaratdı. Müasirləri deyirdilər ki, türk donanmasının məğlub edilməsindən sonra Avropada Rusiyaya qarşı müharibədən daha populyar heç nə tapmaq olmazdı.
Sinop epizodundan sonra ingilis və fransız donanması Qara dəniz boğazlarına daxil oldu və 1854-cü ilin yanvarında admirallar bildirdilər ki, Qara dənizə daxil olmaqda əsas məqsədləri Türkiyənin sahil məntəqələrini rusların qəfil hücumundan qorumaqdır. Çətin vəziyyətə düşmüş I Nikolay Fransa və İngiltərədəki səfirlərindən generalların bəyanatının Rusiyaya aid olub-olmamasını öyrənməyi tələb etdi. Məlum oldu ki, generalların bəyanatı ancaq Türkiyə ilə bağlıdır və çarın əmri ilə Londondakı rus səfiri Brunnov İngiltərə ilə diplomatik münasibətləri kəsərək geri qayıtdı. Anoloji addım Parisdəki rus səfiri Kiselyov tərəfindən də atıldı. 1854-cü il aprelin 20-də Prussiya da Avstriyaya qoşuldu və Rusiyaya qarşı Avropa dövlətlərinin koalisiyası yarandı.
Rusiyanın Avropadan təcrid olunmasını göstərən əsas faktorlardan biri III Napoleonun “4 bəndindən” ibarət notasi olmuşdu. 1854-cü il iyulun 18-də Rusiyaya təqdim edilən nota aşağııdakı şərtləri əks etdirirdi:
- Dunay boyu knyazlıqlar Fransa, İngiltərə, Avstriya, Rusiya və Prussiyanın birgə protektoratlığı altına keçir və müvəqqəti olaraq Avstriya qoşunları tərəfindən işğal edilir;
- Bu beş dövlət Türkiyə xristianlarının kollektiv qəyyumu hesab edilir;
- Bu beş dövlət Dunay boyu knyazlıqlarda ali nəzarəti həyata keçirirlər;
- Türkiyə ilə göstərilən dövlətlər arasında bağlanmış 1841-ci il müqaviləsinə yenidən baxılır.
Məlum olduğu kimi, 1841-ci ildə beş dövlət arasında imzalanmış London müqaviləsinə görə, Qara dəniz boğazlarında gəmiçilik reqlamenti nizamlanırdı. Çar notanı qəbul etdi, lakin onu cavabsız qoydu. Çünki notada cavab üçün vaxt qoyulmamışdı. 1855-ci ilin fevralında I Nikolayın vəfatı, avqustun 27-də Sevastopolun müttəfiqlər tərəfindən tutulması, müharibənin gedişində müttəfiqlər arasında yaranmış ziddiyətdən istifadə edən A.Qorçakovun Vyanada fəaliyyəti hərbi əməliyyatların çox tezliklə başa çatmasını şərtləndirdi. 1855-ci ilin oktyabrında Fransa ilə Rusiya arasında qeyri-rəsmi və qeyri-leqal danışıqlar başladı. Lakin rus diplomatlarının ehtiyatsızlığı üzündən danışıqlar çox tezlilə qırıldı. Hadisələrin kulminasiya nöqtəsi 1855-ci il dekabrın 2-də Avstriyanın Rusiyaya “5 bənddən ibarət ultimatumu” oldu.
Ultimatumun şərtləri III Napoleonun 4 bəndindən daha ağır idi.
Lakin notadan fərqli olaraq ultimatuma vaxt qoyulmuşdu. Onun qəbul edilməyəcəyi təqdirdə Avstriya Rusiyaya qarşı müharibəyə başlaya bilərdi. Hakimiyyətə yeni gələn I Aleksandr 1856-cı il yanvarın 1-də ultimatumun Dövlət Şurasında müzakirəsini keçirdi. 9 nəfərin iştirakı ilə keçirilən müzakirələr zamanı general Buludovdan başqa bütün üzvlər ultimatumun qeyd-şərtsiz qəbul edilməsinə razılıq verdilər.

1856da Krım m başa çatdı.Rusiya Paris sülhünü imzaladı.Rusiya beynəlxalq təcrid vəziyyətinə düşdü.Qara dənizdə öz donanmasından məhrum oldu,Bessarabiyanın bir hissəsini güzəştə getdi,Türkiyəyə Qarsı qaytardı,Valaxiya,Moldaviya və Serbiya üzərində protektoratlıq hüqunu itirdi.

Sual 29. Italiyanin birleşdirilmesinin başa çatmasi

XIX əsrin birinci yarısında İtaliyada siyasi pərakəndəlik hökmdarların qeyri-məhdud hakimiyyəti katolik kilsəsinin zülmü sosial-iqtisadi inkişafı ləngidirdi.İtaliyanın Lombardiya və Venesiya əyalətlərində Avstriyanın hökmranlığı, Romada papanın dünyəvi hakimiyyətinin qalması ölkənin birləşməsi yolunda ciddi maneə idi.1848-ci ildə Sicilyada, Milanda Venesiyada Romada üsyanlar baş verdi.Romada üsyan nəticəsində Papa IX Piy ölkədən qaçdı.O hakimiyyətini bərpa etmək üçün Fransa İspanya və Avstriyadan yardım istədi. Fransanın hərbi yarsımı ilə papa hakimiyyətini bərpa etdi.18481849 cu il inqlabları İtaliyadada məğlub oldu.Ancaq bu milliazalıq mübarizəsinin sonrakı inkişafına böyük təkan vermişdi.50-ci illərdə İtalyanı Sardinya krallığı ətrafında kontitusiyalı monarxiya etməklə birləşmiş krallıq yaratmaq isteyirdilər.İtalyanı birləşdirməyə çalışan Sardinya kralı müəyyən əraziləri güzəştə getməsi ilə Avstritata qarşı müharibədə III Napoleondan yardım ala bildi.1859-cu il Salferino döyüşündə italyanlar avstriyalıları məğlub edərək Lombardiyanı azad etdilər.1861-ci ildə İtaliya parlamenti qərarı ilə İtaliya krallığı yaradıldı.1866-cı ildə Avstryanın Prussiya tərəfindən məğlub edilməsi nəticəsində Venesiya İtalyaya birləşdirildi.1870-ci ildə isə Papa vilayəti İtaliyaya birləşdirildi.1871-ci ildə Roma İtaliyanın paytaxtı elan edildi və İtaliyanın milli dövlət halında birləşdirilməsi prosesi başa çatdı.

Sual 30. 1871 ci il Londoj konvensiyasi ve Qara denizin bir terefliyinin legvi

1856 ilə 1870 illəri arasında Avropadakı güc tarazlıqları dəyişməyə başlamışdır və bəlkə də ən əhəmiyyətlisi İngiltərənin Osmanlı İmperatorluğu ilə bağlı siyasətinin dəyişməsidir. Artıq Osmanlıya çox simpatiya ilə baxmayan bir Britaniya, Krım müharibəsindən bəri Balkan və Slavyan millətçilərinin dəstəyini alıb güclənmiş olan Çar Rusiyası və öz maraqlarını qoruyan Avstriya-Macarıstan İmperiyası sanki Osmanlı Dövlətini mühasirə altına almışlar. Əslində, Rusiya həm Qara Dənizin yeni bitərəfliyinin ləğvi həm də artıq Türk Boğazlarının xarici döyüş gəmilərinə açılmasını istəyirdi. Rusiyanın elan etmiş olduğu Qara Dənizin obyektivliyinin (1856 Paris müqaviləsinin 11, 13 və 14-cü maddələri) qaldırılmasını təsdiq edib; Ancaq boğazlar qapalı olmağa davam etdi. Krım müharibəsinə son qoyan Paris Sazişlə Qara Dənizin obyektivliyi qəbul edilmişdi. Buna məcburi olaraq əməl edən Rusiya, 1871de Fransız Alman Müharibəsinin Fransa əleyhinə nəticələnməsi ilə Paris Müqaviləsində bu hökmü tanımadığını bildirdi. Osmanlı İmperiyasının müraciəti ilə toplanan konfransda imzalanan sazişlə Qara Dənizin obyektivliyi və sülh zamanlarında Osmanlı İmperiyasına Boğazları qapalı saxlamaq səlahiyyəti tanıyan Paris müqaviləsindəki maddə götürüldü.. Lakin İngiltərə ilə Avstriya buna qarşıydı. Osmanlı Dövləti, nə Qara Dənizin təkrar hərbsizləşdirmək, nə də 1856-də qazandıqları bəzi hüquqları itirmək istəmirdi. 1841 və 1856 müqavilələrində olduğu kimi 1871 London Nizamnaməsində də Osmanlı İmpartorluğunun köhnə qaydası təsdiq edilmişdir. Osmanlı Dövləti öz təhlükəsizliyi üçün lazım olduqda istədiyi kimi "dost və ya müttəfiq" qüvvələrin döyüş gəmilərinə Boğazları aça bilərdi. 1923 Lozanna Konvensiyasına qədər Türk Boğazlarından keçid rejimi 1871 London Konvensiyası tənzinlənmişdir.