1. Suv va uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati.
2. Suvlarning ifloslanishi va isrof qilinishi.
Suv va uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati
Suv va uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati
Astronomlar o`zga sayyoralarda hayot bor yoki yo`qligini bilmoqchi bo`lsalar, avvalambor o`sha sayyorada suv bor yoki yo`qligini aniqlashga kirishadilar. Chunki, hayot bo`lishi uchun eng avvalo suv mavjud bo`lishi kerak. YErda hayot dastlab suvda paydo bo`lib, undan quruqlik – havo va tuproqqa o`tganligini fan allaqachon isbotlagan. Suv o`zining erituvchanlik hususiyati bilan tabiatdagi barcha tirik organizmlarning hayotini ta`minlab turadi. Rus geologiya fanining otasi akademik A.P.Karpinskiy "Suv eng qimmatbaho boylik bo`lib, usiz yashash mumkin emas", deb yozgan edi.
Kishilar suvning ahamiyatini bilib, qadimdan daryo yoki ko`l bo`yida uylar, shaharlar qurib yashaganlar, ko`chmanchi xalqlar doimo suv bor joyni izlaganlar. Kishilar dam olish uchun doimo suv bo`lgan joylarga intiladilar. Suvda cho`milib turish kishi salomatligini saqlashda va chiniqishda eng asosiy vositadir. Nemis olimi G.Libman aytganidek, "Bizning planetamizda kishilarning salomat qolishlari uchun texnikaning mo``jizalari emas, balki toza, ichish uchun yaroqli suv etarli bo`lishi kerak". Suv barcha tirik mavjudotlarning yashashi uchun tabiat tomonidan in`om etilgan oliy ne`matdir. Biz kundalik hayotimizni suvsiz tasavvur eta olmaymiz. Suv inson salomatligini saqlashda katta ahamiyatga egadir.
Kishilar suvning ahamiyatini bilib, qadimdan daryo yoki ko`l bo`yida uylar, shaharlar qurib yashaganlar, ko`chmanchi xalqlar doimo suv bor joyni izlaganlar. Kishilar dam olish uchun doimo suv bo`lgan joylarga intiladilar. Suvda cho`milib turish kishi salomatligini saqlashda va chiniqishda eng asosiy vositadir. Nemis olimi G.Libman aytganidek, "Bizning planetamizda kishilarning salomat qolishlari uchun texnikaning mo``jizalari emas, balki toza, ichish uchun yaroqli suv etarli bo`lishi kerak". Suv barcha tirik mavjudotlarning yashashi uchun tabiat tomonidan in`om etilgan oliy ne`matdir. Biz kundalik hayotimizni suvsiz tasavvur eta olmaymiz. Suv inson salomatligini saqlashda katta ahamiyatga egadir.
Bilamizki, odam tanasining 75-80% i suvdan iborat. Agarda, tanasidagi suvni 6-8% ini yo`qotsa, harorati ko`tariladi, yurak urushi , nafas olishi tezlashadi, boshi aylanadi va oriy boshlaydi. Suv yanada ko`proq yo`qotilsa, odam halok bo`lishi ham mumkin. Shundan ko`rinib turibdiki, suv-hayot tiriklik manbaidir. Uni tejash, asrab avaylash har bir fuqaroning muqaddas burchiga aylanmoi kerak.
Bilamizki, odam tanasining 75-80% i suvdan iborat. Agarda, tanasidagi suvni 6-8% ini yo`qotsa, harorati ko`tariladi, yurak urushi , nafas olishi tezlashadi, boshi aylanadi va oriy boshlaydi. Suv yanada ko`proq yo`qotilsa, odam halok bo`lishi ham mumkin. Shundan ko`rinib turibdiki, suv-hayot tiriklik manbaidir. Uni tejash, asrab avaylash har bir fuqaroning muqaddas burchiga aylanmoi kerak.
Ma`lumki, suv sayyoramizning 70% ni tashkil etib, u okeanlar, dengiz, daryo, ko`l va er osti suvlaridan tashkil topgan. Sayyoramizdagi mavjud suv zahirasining o`rtacha 1 foizini ichimlik suvi, qolgan qismini dengiz va okeanlarning sho`r suvlari tashkil etadi, qaysiki, ular ichishga, o`simlik va hayvonlarni suorishga yaramaydi. Ammo, okean va dengiz suvlari ham iqlimni hosil qilishda, suvni aylanma harakatida, ulardagi barcha o`simlik va hayvonlarning yashashi uchun hamda suv transporti vositalarini yurishi uchun katta ahamiyatga ega.
Ma`lumki, suv sayyoramizning 70% ni tashkil etib, u okeanlar, dengiz, daryo, ko`l va er osti suvlaridan tashkil topgan. Sayyoramizdagi mavjud suv zahirasining o`rtacha 1 foizini ichimlik suvi, qolgan qismini dengiz va okeanlarning sho`r suvlari tashkil etadi, qaysiki, ular ichishga, o`simlik va hayvonlarni suorishga yaramaydi. Ammo, okean va dengiz suvlari ham iqlimni hosil qilishda, suvni aylanma harakatida, ulardagi barcha o`simlik va hayvonlarning yashashi uchun hamda suv transporti vositalarini yurishi uchun katta ahamiyatga ega.
Afrikadagi Klimandjaro toi muzliklari erib tugagan, Antraktidadagi muzliklardan aysberglar hosil bo`lib, okean suvlariga erib ketmokda. Deyarli har yili YEvropaning ko`p mamlakatlarida, Rossiyaning ko`p viloyatlarida suv toshqinlari sodir bo`lmoqda. Atmosfera havosining isishi davom etaversa XXI asrda Dunyo okeani sathi 1-5 metrga ko`tariladi, quruqlikning salmoqli qismini suv bosishiga olib keladi.
Afrikadagi Klimandjaro toi muzliklari erib tugagan, Antraktidadagi muzliklardan aysberglar hosil bo`lib, okean suvlariga erib ketmokda. Deyarli har yili YEvropaning ko`p mamlakatlarida, Rossiyaning ko`p viloyatlarida suv toshqinlari sodir bo`lmoqda. Atmosfera havosining isishi davom etaversa XXI asrda Dunyo okeani sathi 1-5 metrga ko`tariladi, quruqlikning salmoqli qismini suv bosishiga olib keladi.
O`zbekistonlik mutaxassislarning hisob-kitobiga ko`ra, atmosfera havosining isishi davom etaversa 2000-2030 yillarda Respublikadagi suv resurslari 15-25% kamayadi; atmosfera havosi isiganda suvni parlanishi kuchayib, ekinlar rivojlanish davrida ko`p marta suorishni talab qiladi. Ekinlarga suv etishmasligidan hosildorlik kamayadi.
O`zbekistonlik mutaxassislarning hisob-kitobiga ko`ra, atmosfera havosining isishi davom etaversa 2000-2030 yillarda Respublikadagi suv resurslari 15-25% kamayadi; atmosfera havosi isiganda suvni parlanishi kuchayib, ekinlar rivojlanish davrida ko`p marta suorishni talab qiladi. Ekinlarga suv etishmasligidan hosildorlik kamayadi.
