Suvning ion ko‘paytmasi va vodorod ko‘rsatkich pH ning jarayonlardagi ahamiyati. Kationlararo, anionlararo va kation-anionlararo gidroliz jarayonlari. Texnologik jarayonlarda gidrolizning ahamiyati

9.15. Tuzlar gidrolizi

Erigan modda molekulalari bilan suv orasida boradigan ion almashinish reaksiyalariga gidroliz deyiladi. Anorganik moddalar – tuzlar, metallarning karbidlari, fosfidlari va gidridlari, metallmaslarning galogenidlari; organik moddalar- galogenalkanlar, murakkab efirlar, yog’lar, uglevodlar, oqsillar va nuklein kislotalar gidrolizga uchraydi:

Aℓ₄C₃ + 12H₂O = 4Aℓ(OH)₃↓ + 3CH₄↑; Ca₃P₂ + 6H₂O = 3Ca(OH)₂ + 2PH₃↑
CaH₂ + 2H₂O = Ca(OH)₂ + 2H₂↑
Uglerod, azot, oltingugurt kabi tipik metallmaslarning yuqori galogenidlari (CCl₄, SF₆, NI₃ va h.z) suvda kam eriydi va amalda gidrolizlanmaydi.
Organik moddalalrdan murakkab efirlar, poli va disaxaridlar, nuklein kislotalar, oqsillar gidrolizlanadi:

Murakkab efirlar
(C₆H₁₀O₅)_n + H₂O → 2C₆H₁₂O₆; C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆
kraxmal saxaroza glyukoza fruktoza
C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → 2C₆H₁₂O₆
maltoza glukoza
Gidroliz reaksiyasi qaytar yoki qaytmas bo’ladi. Gidroliz reaksiyalari orasida tuzlar gidrolizi muhim ahamiyatga ega.
Ba’zi tuzlarning suvdagi eritmalari indikator qog’ozining rangini qizartiradi (kislotali muhit), ba’zilariniki esa indikator qog’ozining rangini ko’kartiradi (ishqoriy muhit), ba’zilariniki esa indikator qog’ozining rangini o’zgartirmaydi (neytral muhit). Bu o’z navbatida tuzlar gidrolizi bilan tushuntiriladi. Masalan, AlCl₃ ning suvli eritmasi kislotali (pH<7), K₂CO₃ eritmasi ishqoriy (pH>7), NaCl va Pb(NO₂)₂ larning suvli eritmalari neytral (pH ≈ 7) muhitga ega. Bu tuzlar tarkibida eritmaning muhitini aniqlovchi OH^- va H⁺ ionlari yo’q. Ammo shular va shularga o’xshash tuzlarning eritmalari qandaydir muhit (kislotali yoki asosli yohud neytral)ga ega bo’ladi. Bunga sabab tuzlarining gidrolizlanishidir.
Tuzlar gidrolizi 3 xil bo’ladi: