Suyuqliklar va ularning xossalari[tahrir

Dinamik qovushoqlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suyuqlik yoki gazlarning ichki ishqalanishi, harakat yoʻnalishiga perpendikulyar yoʻnalgan boʻladi. Nyuton suyuqliklari uchun quyidagi ichki ishqalanish qonunini yozishimiz mumkin:
�=−�∂�∂�; (4)
Qovushoqlik koeffitsiyenti �  ni molekulalarning harakati haqidagi klassik tasavvurlar asosida aniqlash mumkin. Koʻrinib turibdiki, molekulalarning relaksatsiya vaqti �  qancha kam boʻlsa, �  shunchalik kichik boʻladi. Ushbu tasavvurlar asosida, suyuqlik ichki ishqalanish koeffitsiyenti uchun quyidagi tenglamani yozish mumkin:
�=���/��; (5)
Ushbu tenglama Frenkel-Andrade tenglamasi deb ataladi.
Ichki ishqalanish koeffitsiyenti uchun yana bir formula Bachinskiy tomonidan taklif qilingan. Aytib oʻtganimizdek, qovushoqlik koeffitsiyenti molekulalararo kuchlar bilan aniqlanadi. Bu kuchlar esa molekulalar orasidagi masofaga bogʻliq. Koʻplab oʻtkazilgan tajribalar natijasida, molyar hajm va ichki ishqalanish koeffitsiyenti orasida quyidagicha munosabat bor ekan:
�=���−��; (6)
bu yerda : �  — har bir suyuqlik uchun xarakterli boʻlgan konstanta;
��  — suyuqlik zarralari egallagan xususiy hajm.
Ushbu empirik formula Bachinskiy formulasi deb ataladi.
Suyuqliklarning dinamik qovushoqligi temperatura ortib borishi bilan kamayadi. Bosim ortganda esa ortadi. Masalan, suvning dinamik qovushoqligi 25∘�  temperaturada 8,90⋅10−4��⋅ s ga teng. Agar temperatura oʻzgarishi tenglamasini �=�×10�/(�−�)  koʻrinishida ifodalasak, (bu yerda �=2,414⋅10−5��⋅� , B=247,8 K, C=140 K), suv ichki ishqalanish koeffitsiyentining temperaturaga bog'liqligi uchun quyidagi grafikni hosil qilamiz:
3-rasm.
Suvning dinamik qovushoqligi qiymatlari turli temperaturalar uchun quyidagi jadvalda keltirilgan: