4.3.4.7
Bir Eylemin Sürerliği
Bu anlam kategorisinde wollen, eylemin veya asıl fiilde söz konusu olayın
kalıcı olduğunu, sürerliğini (Ausbleiben eines Vorgangs) ya da beklenen bir eylemin
215
gerçekleşmemesini ifade eder. Burada eylemin kılınışında (Aktionsart), bir sürerlik
(Durativität) söz konusudur.
Die Kriege im Mittelosten wollen nicht mehr aufhören.
Ortadoğu’daki savaşlar artık bitmek bilmiyor.
Bu anlam kategorisinin Türkçe karşılığı “bilmek” fiiliyle ifade edilir.
Yukarıdaki cümlede geçen [bilmiyor]
yüklemini biçimbilimsel olarak şu şekilde analiz
yapabiliriz:
[bil-mi-yor]:
[bil-] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim
[-mi] : Olumsuzluk biçimbirimi [-mE] ünlü daralması ile [-mĐ]’ye dönüşür.
[-yor] : Şimdiki zaman biçimbirimi, haber kipi, [Ø] sıfır biçimbirim
4.3.4.8 Dilek ve Temenni
Birisinin bir şey olmasını arzu etmesi wollen ile ifade edilir. Burada söz konusu
olan istek bir “dilek ve temenni” niteliğindedir.
1) Alle Eltern wollen, dass ihre Kinder erfolgreich werden.
Bütün anne ve babalar çocuklarının başarılı olmasını ister/diler/temenni
eder/arzu eder.
Bu anlamsal kategoride wollen, [iste-] sözlüksel bağımlı biçimbirimi ile ifade
edilir. [-r] geniş zaman biçimbirimidir, haber kipidir. Ayrıca
[
Ø
]
sıfır biçimbirimdir.
2) Wollen wir einen Kaffee trinken?
Bir kahve içelim mi?
216
Yukarıdaki örnekte ise bir dilek dile getirilmekte, aynı zamanda bir davet
yapılmaktadır. Bunu ifade ederken de [içelim mi] biçiminde istek kipini kullanırız.
[iç-] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim, [-elim]: Đstek kipi 1. çoğul kişi biçimbirimi
[mi] : ise soru ekidir.
Wollen, temel olarak mögen fiilinden daha kesin ve kararlı, planlı istekleri
anlatır. Nesnel anlamda sekiz temel anlamsal kategorisi tespit edilmiştir. 1) Özgür
irade ile isteme 2) Planlı istek, kesin niyet 3) Kararlılıkla hazır oluş 4) Gereklilik 5)
Çaba gösterme 6) Doğru yaklaşım tarzı 7) Bir eylemin sürerliği 8) Dilek ve temenni
Özgür irade ile istemeyi, Türkçede [ister/ istiyor/ talep eder] vb. ile anlatırız.
Planlı istek, kesin niyeti temel olarak [ister] ile ifade ederiz. Aynı zamanda [niyetinde/
kesin kararlı] sözcüksel birimleri de bu anlam kategorisini ifade eder. Kararlılıkla
hazır oluşu [yapmak istiyor/yapmaya kararlı/yapmaya hazır] vb. ile ifade ederiz.
Gereklilik kategorisini [gerekir/ister/lâzım/ lâzımdır/gerekli/lüzumlu] sözcüksel
birimleriyle ifade ederiz. Çaba göstermeyi [çaba gösteriyor/çabalıyor/ gayret
ediyor/gayret gösteriyor] ile ifade ederiz. Doğru yaklaşım tarzı kategorisini Türkçede
[gerekir/ gereklidir/ lüzumludur/ elzemdir/ icap eder/ lâzımdır] sözcüksel birimleriyle
ifade ederiz. Bir eylemin sürerliği, beklenen eylemin gerçekleşmemesini olumsuz
anlamda [(bitmek) bilmiyor] sözcüksel birimleriyle ifade ederiz. Dilek ve temenni
kategorisini [ister/diler /temenni eder/arzu eder] ile ifade ederiz. Görüldüğü gibi
wollen fiilinin belirli anlamsal kategorilerinin Türkçede ifadesinde bir çok seçenekler
bulunmaktadır. Kiplik fiil gramer ulamı olmayan Türkçede wollen kiplik fiilinin en
temel karşılıkları olarak istemek, dilemek, arzu etmek fiilleri de vardır.
|