T. C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Maz har Osman Ruh Sa ğlığı ve Sini r Hastalıkla rı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

1.6. 
Anksiyete ve Nöroanatomi: 
 
          Normal  veya  anormal  anksiyete  esas  olarak  santral  sinir  sisteminden 
kaynaklanmaktadır.  Beyindeki  subkortikal  yapılar  içinde  talamus,  hipotalamus, 
hipokampus,  pineal  bez,  hipofiz  ve  amigdala  gibi  önemli  nöroanatomik  oluşumları 
içeren  limbik  sistem  bellek  ve  duygudurum  değişikliklerinden  sorumlu  önemli  bir 
bölgedir (3,4,15,16).   
 
            Anksiyete,  uyarılmayı  artıran  ve  dikkatin  olası  tehlikeye  yöneltilmesini 
sağlayan karmaşık bir duygudur. Anksiyete duygusu, bedeni, kaçma ve kavga etme 
tepkilerini  vermeye  hazırlamaktadır.  Aynı  zamanda  anksiyete,  korkulu  olaylarla  ilgili 

 
23
anıları ortaya çıkartmakta ve kişinin tehlikeli durumlar karşısında bir sonraki tepkisini 
değiştirmektedir.  Anksiyete  bunu  koşullandırılmış  tepkiler  oluşturarak  ve  bilişsel 
yapılarda değişiklik meydana getirerek yapmaktadır. 
 
1.6.1. Anksiyete ve limbik sistem 
 
          Anksiyete,  beyin  sapındaki  çekirdekler,  limbik  sistem,  prefrontal  korteks  ve 
serebellum arasındaki etkileşimin bir sonucudur. Beyin sapı gelişimsel olarak beynin 
en eski bölümüdür ve uyarılmayı kontrol etmede kısmi bir rolü vardır.  
 
          Limbik sistem ve bu sistemin içinde yer alan amigdala, duyguların oluşmasında 
ve  gerginlik  yaratan  durumlara  karşı  gelişen duygusal tepkilerin ve  otonom  sistemle 
ilgili  tepkilerin  kontrolünde  rol  oynamaktadır.  Hipokampus  ve  amigdala,  korkunun 
edinilmesi, sürdürülmesi ve körelmesinin bilişsel ve duygusal yönden öğrenilmesinde 
ve bellekte tutulmasında önemli bir rol oynarlar.  
 
         Lokus  seruleus,  limbik  sistemin,  serebral  korteksin,  serebellumun  ve 
hipotalamusun  noradrenerjik  girdisini  sağlayan  ve  orta  beyinde  yer  alan  küçük  bir 
çekirdektir.  Bu  çekirdek  “travma  merkezi”  olarak  adlandırılmaktadır.  Korku  ve  alarm 
yanıtlarına eşlik eder. 
 
         Lokus  seruleusun  tahrip  edilmesi  hayvanlarda  aldırmaz  bir  biçimde  cesaretle 
tehlikeli davranışlara girilmesine neden olur. 
 
          Bir  alfa-2-reseptör  antagonisti  olan  yohimbin,  lokus  seruleus  aktivitesini  ve 
anksiyeteyi arttırmaktadır. Bu oto-reseptörün agonisti olan klonidin ise lokus seruleus 
aktivitesini  ve  anksiyeteyi  azaltmaktadır.  Lokus  seruleus  aktivitesini  azaltan 
benzodiazepinler  ve  opiatlar  gibi  diğer  ilaçlar  da  anksiyete  çözücü  etki 
göstermektedir. İmipramin de lokus seruleusun ateşleme hızını azaltarak etkili olur. 
    
 
 
 

 
24
1.6.2. Anksiyete ve Amigdala 
 
          Limbik  yapılar  içinde  amigdala  korku  duygusu  ve  anksiyete  oluşumunda  en 
önemli  role  sahip  olan  nöroanatomik  oluşumdur.  Amigdala  ve  amigdala  ile  nöronal 
bağlantılarla  iletişim  kuran  lateral  hipotalamus,  vagusun  dorsomedial  nükleusu, 
nükleus  ambigius,  parabrakial  nükleus,  ventral  tegmental  alan,  lokus  seruleus, 
pedinkülopontin  nükleus,  nükleus  retikülaris  ve  hipotalamusun  paraventriküler 
nükleusu  normal  ve  patolojik  anksiyete  oluşumunda  rolü  olan  belli  başlı  anatomik 
yapılardır (3,15,16,17). 
 
          Amigdala,  koşullandırılmış  korkunun  edinilmesinde,  saklanmasında  ve  ifade 
edilmesinde  çok  önemli  rol  oynamaktadır.  Tüm  duyusal  organlardan  gelen  bilgiler, 
amigdalaya  korteksten  ya  da  talamus  ya  da  parabrakiyal  kompleks  gibi  korteks  altı 
yapılardan  yansıtılmaktadır.  Cerrahi  olarak  amigdalası  alınmış  hastalar  yüzleri  fark 
edebilmekte, ancak yüz ifadelerinin anlamını çözememektedir (3,4). 
 
         Amigdalanın  santral  çekirdeğinin  efferentlerinin  pek  çok  hedef  yapısı  ve  işlevi 
vardır:  solunum  hızında  artışa  neden  olan  parabrakiyal  çekirdek,  sempatik  sinir 
sistemini  etkinleştiren  ve  otonomik  uyarılma  ve  sempatik  salınımdan  sorumlu 
hipotalamusun lateral çekirdeği, norepinefrin salınımını arttırarak kan basıncı ve kalp 
hızı  artışına  ve  davranışsal  korku  yanıtına  sebep  olan  lokus  seruleus  ve 
adrenokortikoidlerin  artmış  salınımına  yol  açan  hipotalamusun  paraventriküler 
çekirdeği.  Amigdalanın  santral  çekirdeğinden  periaquaduktal  gri  bölgeye  olan 
projeksiyonlar ise savunma davranışı (fobik kaçınma ve postural dona kalma gibi) ek 
davranışsal yanıtlardan sorumludur (15,17).  
 
 
 
 
 
 
 
 

 
25
1.6.3.  Anksiyete ve GABA  
 
           Bilimsel  çalışmaların  sonuçları  Gama  Amino  Bütirik  Asid  (GABA)- 
Benzodiazepin  Reseptörü-  Cl-  İyonofor  Kompleksi,  Noradrenerjik  sistem  ve 
Serotonerjik sistem olmak üzere üç temel santral nörotransmiter sistemi hem normal 
hem  de  patolojik  anksiyete  oluşumunda  ve  sürdürülmesinde  önemli  rollere  sahip 
olduğuna  işaret etmektedir. Bu  temel  nörotransmiterlerin  yanı  sıra ventral  tegmental 
alan’daki dopaminerjik nöronlar ve pedikülopontin nükleustaki kolinerjik nöronlarında 
uyanç  ve  dikkati  arttırarak  anksiyete  gelişimine  minimal  düzeyde  katkı  sağladığı 
bilinmekle  beraber  antidopaminerjik  ve  antikolinerjik  ilaçların  belirgin  bir  anksiyolitik 
etkisinin  olmaması  dopaminerjik  ve  kolinerjik  sistemlerin  anksiyete  ile  direkt  ilişkisini 
desteklememektedir. Hipotalamo-hipofizer yolak ve ACTH’nın da depresiflerde inaktif 
iken anksiyete ve artmış streste aktif olduğu bilinmektedir(4,15). 
  
          Amino  asit  yapısında  olan  GABA  memeli  santral  sinir  sistemindeki  en  yaygın 
inhibitör nörotransmitterdir. Santral sinir sistemindeki tüm sinapsların yaklaşık olarak 
%40’ının nörotransmisyonda GABA’yı kullandığı düşünülmektedir (4,16,17). 
 
          Deneysel  çalışmalar  GABA’nın  santral  sinir  sisteminde  presinaptik  ve 
postsinaptik sinir  uçlarında  etkili  olarak  eksitatör  nitelikli  nörotransmitterlerin sinaptik 
aralığa  salıverilmelerini  önlediği  ve  presinaptik  inhibisyon  yaptığı,  postsinaptik 
bölgede birçok etkisini GABA-A reseptörünün uyarılması yoluyla oluşturduğuna işaret 
etmektedir. 
 
          GABA reseptörlerinin  bağımsız  olarak  çalışmadığı, başta  benzodiazepinler ve 
barbitüratlar  olmak  üzere  bazı  sedatif/hipnotik  ve  anksiyolitik  etkili  ilaçlara  özgül 
başka  reseptörlerin  de  GABA  reseptörlerine  bitişik  olarak  bir  klorür  iyonoforu  ile 
birlikte  kompleks  bir  yapı  oluşturduğu  ve  bu  kompleksin  total  olarak  çalışmasının 
inhibitör  etkilerden  sorumlu  olduğu  ileri  sürülmüştür.  GABA  reseptörlerinin  GABA 
aracılığı  ile  stimülasyonunun  paralel  olarak  benzodiazepin  reseptörlerinin 
benzodiazepinlere  afinitesinde  bir  artışa  neden  olduğu  deneysel  olarak  da 
gösterilmiştir (4). 
 

 
26
            Anksiyetede 
benzodiazepinlerin 
olumlu 
etkilerinin 
mekanizmasının 
anlaşılmasına  yönelik  en  önemli  buluş  kuşkusuz  1977  yılında  Squeres  ve 
Braestrup’un  sıçan  beyninde  benzodiazepinlere  özgü  reseptörleri  göstermesi 
olmuştur.  Bu  gözlem  anksiyetenin  mekanizmasının  anlaşılması  ve  tedavisine  de 
önemli  bir  katkıda  bulunmuştur.  Benzodiazepin  reseptörlerinin  BZ1  ve  BZ2  olmak 
üzere  en  az  iki  alt  tipte  olduğu,  BZ2  reseptörlerinin  maymun  beyninde  amigdala, 
hipokampus ve prefrontal korteksin bir kısmı gibi anksiyete oluşumunda da rolü olan 
önemli  limbik  yapılarda  yaygın  olarak  bulunduğu  gösterilmiş  ve  benzodiazepinlerin 
anksiyolitik etkisinde BZ1’lerden çok BZ2’lerin katkısı olduğu ileri sürülmüştür (4). 
 
 
          Benzodiazepin grubu anksiyolitikler etkilerini GABA-A reseptörü- BZ reseptörü-
Cl- iyonofor kompleksini etkileyerek oluştururlar. Bu kompleksin anksiyete oluşumuna 
da katkısı vardır (4,15,16,17). 
 
          GABA-A  reseptörü-  BZ  reseptörü-Cl-  iyonofor  kompleksine  bitişik  olarak 
yerleşmiş  ve  GABA  reseptörünün  GABA’ya  duyarlılığını  negatif  yönde  etkileyerek 
normalde Cl iyonoforunun kapalı olmasını ve hücre içine fazla Cl- girişini engelleyen 
“GABA modülin” isimli başka bir proteinin varlığı iddia edilmektedir. Normalde GABA 
modülin  presinaptik  uçtan  salıverilen  GABA  moleküllerine  GABA  reseptörünün 
afinitesini  azaltır.  Bu  durumda  GABA  reseptörü yeterince  uyarılamaz ve  kompleksin 
Cl-  iyonoforu  kapalıdır.  GABA  reseptörüne  bitişik  benzodiazepin  reseptörüne 
benzodiazepin  reseptörleri  bağlandığında  GABA  modülinin  inaktivasyonu  sonucu 
GABA  reseptörlerine  GABA  moleküllerinin  bağlanması  kolaylaşır.  GABA’nın 
aktivasyonu sonucu Cl- iyonoforu açılır ve postsinaptik bölgeye geçen fazla miktarda 
Cl- iyonu inhibitör postsinaptik potansiyelde artışa bağlı olarak inhibitör etkiler ortaya 
çıkarır. Benzodiazepinlerin etkilerini bu mekanizma ile oluşturdukları düşünülmektedir 
(4,16,17). 
 
1.6.4.  Anksiyete ve Noradrenalin  
 
          Lokus seruleus ponsun dorsal bölümünde yer alan ve santral sinir sistemindeki 
toplam noradrenalinin yaklaşık %70’ini içeren bir nükleustur. Lokus seruleustan çıkan 

 
27
noradrenerjik  lifler  serebral  ve  serebellar  korteksleri,  limbik  sistemi,  beyin  sapını  ve 
medulla spinalisi innerve eder ve lokus seruleus santral sinir sisteminin otonomik ve 
emosyonel alarm yanıtları ile ilişkili merkezidir (3, 4,15,16,17). 
 
         Lokus  seruleusun  uyarılması  ve  noradrenalin  düzeyinin  artması  korku 
duyumsama,  taşikardi,  tremor,  ağız  kuruluğu,  kan  basıncında  artış,  gastrointestinal 
sistemde  peristaltik  hareketlerde  artış,  terleme  ve  pupillalarda  genişleme  gibi 
otonomik  ve  emosyonel  anksiyete  semptomlarına  neden  olur.  Anksiyete  teşhisi 
konanlarda noradrenalin ile birlikte noradrenalinin major  metaboliti olan 3-metoksi-4-
hidroksiglikol düzeylerinde artışlar saptanmıştır (4). 
 
         Lokus  seruleustaki  noradrenerjik  nöron  gövdelerinde  GABA  reseptörlerinin  de 
yüksek 
konsantrasyonda 
bulunduğu 
gözlenmiştir. 
Buna 
dayanarak 
benzodiazepinlerin  anksiyete  üzerindeki  yararlı  etkilerine  lokus  seruleusta  GABA 
aracılı noradrenerjik inhibisyonun da katkısı olabileceği ileri sürülmüştür (4). 
 
        Noradrenalin  etkilerini  bilindiği  gibi  iki  alt  reseptör  tipi  aracılığı  ile 
oluşturmaktadır. Bunlar alfa ve beta reseptörleridir. Alfa reseptörlerin a1 ve a2, beta 
reseptörlerin ise b1 ve b2 alt tipleri bulunmaktadır. Beta reseptörlerin her iki alt tipi de 
beyinde bulunmaktadır. Bununla beraber b1 reseptörler kortekste noradrenaline daha 
duyarlı iken b2 reseptörler daha çok vasküler yapı ile ilişkilidir. Anksiyetenin terleme, 
tremor ve taşikardi gibi semptomlarını inhibe edn ve Anksiyete tedavisinde yeri olan 
propranolol  gibi  b  blokörler  periferdeki  etkilerinin  yanı  sıra  santral  b  reseptörleri  de 
bloke etmek suretiyle etkili olabilirler (4,16). 
 
        Noradrenalin  reseptörlerinden  a  reseptörlerinde  her  iki  alt  tipi  beyinde 
bulunmaktadır.  A1  tipi  adrenerjik  reseptörler  santral  sinir  sisteminde  sadece 
postsinaptik  bölgelerde  lokalize  iken  a2  alt  tipi  presinaptik  lokalizasyona  sahiptir  ve 
otoreseptör  olarak  işlev  görür.  Bu  reseptörlerin  uyarılması  sinaptik  aralığa 
noradrenalin  salıverilmesini  inhibe  eder.  Nitekim  selektif  bir  a2  reseptör  antagonisti 
olan yohimbin maymunlarda ve insanlarda anksiyeteye neden olurken, bir presinaptik 
a2 reseptör agonisti olan klonidin insanlarda anksiyete üzerine olumlu etkilere sahip 
olduğu gözlenmiştir (4). 

 
28
1.6.5.  Anksiyete ve Serotonin 
 
        Beyin  sapının  dorsal  ve  median  raphe  nükleusunda  lokalize  olan  nöronlar 
beyindeki  primer  serotonin  kaynaklarıdır.  Serotonerjik  sistem  iştah,  enerji,  uyku, 
duygudurum,  libido  ve  kognitif  fonksiyonların  modülasyonundan  sorumludur. 
Serotoninin  anksiyetedeki  rolü  lokus  seruleus  üzerindeki  modulatuar  etkileri  ve 
amigdalaya gelen serotonerjik liflerin varlığı ile desteklenmektedir (3, 4,15,16,17). 
 
        Serotonerjik  ve  noradrenerjik  sistemler  arasındaki  etkileşme  anksiyete  gelişimi 
ile ilişkili olabilir. Maymun beyninde gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına göre lokus 
seruleus noradrenerjik nöronların yanı sıra serotonerjik nöronlara da sahiptir. Ayrıca 
santral  serotonerjik  merkez  kabul  edebileceğimiz  beyin  sapı  raphe  sistemi 
noradrenerjik  nöronlar  tarafından  da  innerve  edilirken,  lokus  seruleusun  da  beyin 
sapı raphe sisteminden serotonerjik innervasyonlar aldığı saptanmıştır (4). 
 
        Lokus seruleus ve noradrenerjik sistem ile etkileşme dışında benzodiazepinlerin 
anksiyolitik  etkilerinde  kısmen  santral  serotonerjik  aktiviteyi  modüle  etmelerinin  de 
rolü olduğu ileri sürülmüştür.  
 
       Serotonin  reseptörlerinden  presinaptik  5-HT1A  otoreseptörlerin  ve  postsinaptik 
5-HT3  reseptörlerinin  anksiyete  ile  ilişkili  olduğuna  işret  eden  önemli  veriler 
mevcuttur. 5-HT1A reseptörlerin parsiyel agonisti olan buspiron, ipsapiron ve gepiron 
gibi  ilaçlar  özellikle  yaygın  anksiyete  bozukluğunun  tedavisinde  kullanılmaktadır. 
Serotonin  5-HT3  reseptörlerinin  bloke  edilmesinin  de  çeşitli  deneysel  anksiyete 
modellerinde  olumlu  etkileri  olduğu  gösterilmiştir.  Selektif  serotonin  gerialım 
inhibitörleri  ile  venlafaksin  gibi  noradrenalin  ve  serotonin  gerialım  inhibitörlerinin 
anksiyete bozukluklarının tedavisinde etkili oldukları görülmektedir (4,15,16).     
 
      İnsanlar ve deney hayvanlarında bazı kimyasal ve farmakolojik ajanların verilmesi 
doza ve bireysel duyarlılığa bağlı olarak değişen şiddette anksiyete semptomlarından 
bir  veya  daha  fazlasını  ortaya  çıkararak  anksiyete  benzeri  akut  bir  tabloya  neden 
olurlar.  Dışarıdan  verildiğinde  anksiyete  benzeri  klinik  tablo  oluşturan  ajanlar 
arasında;  sodyum  laktat,  CO2,  yohimbin,  kafein,  pentilentetrazol,  pikrotoksin, 

 
29
benzodiazepin  invers  agonistleri,  kolesistokinin-B  reseptör  agonistleri  (CCK-4, 
pentagastrin)  yer  almaktadır  (4,15,16).  Bu  kimyasal  ve  farmakolojik  ajanlar  lokus 
seruleus aktivitesini arttırarak anksiyete düzeyini yükseltirler(6). 
 
1.6.6.  Anksiyete ve Kolesistokinin 
 
        Kolesistokinin beyin sapının ve orta beynin birçok bölümünde bulunan uyanç ve 
duygudurum  ile  ilişkili  bir  nöropeptiddir.  Kolesistokinin  bir  anksiyete  bozukluğu  tipi 
olan  panik  atakların  olası  bir nöromediyatörü  olduğu  ileri sürülmüştür.  Kolesistokinin 
santral  sinir  sisteminde  CCK-A  ve  CCK-B  reseptör  tipleri  tanımlanmıştır.  CCK-4  ve 
pentagastrin  gibi  CCK-B  reseptör  agonistlerinin  insanlarda  panik  atak  ortaya 
çıkardığı,  buna  karşın  CI-988  ve  L-365,  250  gibi  CCK-B  reseptör  antagonistlerinin 
deney hayvanlarında anksiyolitik etkiler oluşturduğu görülmüştür (4,17). 
 
 
1.6.7.  Anksiyete ve P maddesi 
 
       Bir nörokinin olan P maddesi ağrının duyumsanmasında önemli bir role sahiptir. 
P  maddesinin  ayrıca  diğer  nörokininler  gibi  anksiyetenin  modülasyonunda  da  rolü 
olduğuna  işaret  eden  deneysel  çalışmalar  yapılmıştır.  P  maddesinin  anksiyojenik 
etkilerine  santral  nitrik  oksidin  önemli  bir  katkısı  olduğuna  işaret  eden  deneysel 
bulgular elde edilmiştir (4,15,16,17). 
 
1.6.8.  Anksiyete ve Adenozin 
 
         Adenozin  riboza  bağlı  bir  pürindir;  beyinde  kendine  özgü reseptörleri vardır ve 
GABA  gibi  santral  sinir  sisteminin  inhibitör  nitelikli  nörotransmitterlerinden  biridir. 
Beyindeki  birçok  nöronun  ateşlenmesini  inhibe  edici  özelliğe  sahiptir.  Adenozinin 
santral  sinir  sisteminde  yer  alan  A1  ve  A2a  reseptör  tiplerinin  anksiyete  ile  ilişkili 
olduğuna işaret eden çalışmalar  yapılmıştır.  Adenozin reseptörlerinin nonspesifik bir 
antagonisti  olan  metilksantin  türevi  kafein  ve  teofilin  santral  adenozin  reseptörlerini 
bloke ederek adenozinin nöronların ateşlenmesini engelleyen inhibitör etkilerini bloke 
etmekte  ve  anksiyete  semptomlarına  neden  olmaktadır.  Farelerde  gerçekleştirilen 

 
30
bazı  deneysel  çalışmaların  sonuçları  özellikle  selektif  adenozin  A1  reseptör 
agonistlerinin  anksiyolitik  olduğuna  işaret  etmektedir.  Gerek  adenozin  A1  gerekse 
adenozin 
A2a 
reseptörlerinin 
yokluğunun 
farelerde 
anksiyete 
belirtilerini 
şiddetlendirdiği ileri sürülmüştür (4,15,16). 
 
1.6.9.  Anksiyete ve Nitrik oksit 
 
           Nitrik  oksit  periferde olduğu  kadar santral sinir sisteminde  de önemli  biyolojik 
aktivitesi olan labil ve çok kısa ömürlü (6-10 saniye) bir serbest radikal gazdır. Gerek 
periferde  gerekse  santral  sinir  sisteminde  NO  prekürsörü  amino  asid  L-argininden 
kalsiyum/kalmodulin,  oksijen  ve  NADPH’nin  katıldığı  ve  NO  sentaz  (NOS)  enzimi 
tarafından katalizlenen bir reaksiyonla sentezlenir. NO’nun santral sinir sisteminde bir 
nörotransmitter fonksiyonuna sahip olduğu iddia edilmektedir ve santral L-arginin-NO 
yolağının varlığından söz edilmektedir. NO sentezini katalizleyen enzim olan NOS’nin 
amigdala,  lokus  seruleus,  dorsal  periakuaduktal  gri  cevher,  hipotalamus, 
hipokampus,  striatum,  korteks  ve  serebellum  gibi  beyin  bölgelerinde  bulunduğu 
gösterilmiştir (4,15,16). 
 
       Nitrik oksitin santral sinir sistemindeki eksitatör nitelikli etkilerini presinaptik sinir 
ucunda guanilat siklaz aktivasyonu ve cGMP aracılığı ile glutamat salıverilmesini ve 
buna paralel olarak postsinaptik membranda NMDA reseptör aktivasyonunu arttırmak 
suretiyle oluşturduğu sanılmaktadır(4). 
 
1.6.10. Anksiyete ve Kortikotropin salıverici faktör 
 
       Anksiyete bozukluklarında ve affektif hastalıklarda rol oynayan nöropeptidlerden 
CRF,  ACTH  salgısının  başlıca  fizyolojik  düzenleyicisidir.  Dolayısı  ile  adrenokortikal 
glukokortikoid  sentez  ve  salınımını  aktive  eden  de  CRF’dir.  CRF’nin  etkileri, 
hipotalamus-hipofiz-adrenokorteks  ekseninin  etkinliğinin  yanı  sıra,  başka  beyin 
bölgelerinde de mevcuttur (14,16,17). 
 
      CRF ve CRF reseptörleri, frontal korteks, amigdala, stria terminalis ve beyin sapı 
(lokus  seruleus,  parabrakiyal  nukleus)  gibi  ekstrahipotalamik  beyin  alanlarına 

 
31
heterojen  olarak  dağılmış  durumdadır.  Limbik  bölgelerdeki  dağılım,  anksiyete  ve 
affektif bozuklukların patogenezinde CRF’nin rolünü gösterir (16,17,18). 
 
       Anksiyete  bozukluğu  olan  hastalardaki  nöroendokrin  değişiklikler;  Bazal  ACTH 
ve  kortizol  düzeyinde  yükselme,  TRH  uygulamasına  TSH  ve  prolaktin  cevaplarında 
küntleşme  ve  CRF’ye  cevap  olarak  ACTH  cevabında  küntleşmedir  (ancak  kortizol 
cevabı normal) (16,18,19). 
 
       Laboratuar  sıçanlarına  merkezi  CRF  uygulaması,  klasik  anksiyojenik  cevapta 
artışla  sonuçlanmaktadır.  Stres  ve  CRF  infüzyonu  adrenalin  ve  noradrenalin 
salgısını,  kalp  hızını,  kan  basıncını,  plazma  glukagonunu,  glukoz  yoğunluğunu 
yükseltmekte,  mide  asidi  salgısını  düşürmekte,  gıda  alımı  ve  seksüel  kabulü 
azaltmaktadır. CRF’nin sistemik uygulanmasından sonra ise anksiyojenik davranışlar 
gözlenmez.  CRF’nin  anksiyojenik  etkileri  benzodiazepin  gibi  anksiyolitiklerle 
antagonize edilmektedir (17,18).  
 
       Monoamin  nörotransmitterlerin  hemen  hepsi  CRF  salgısını  etkiler.  Asetilkolin, 
CRF  salgısını  temin  eden  primer  nörotransmitterdir.  Serotonin  de  CRF  salgısını 
stimüle  eder.  Ama  bu  etki,  muhtemelen  kolinerjik  nöron  aracılığı  ile  ortaya  çıkar, 
çünkü  ortaya  çıkan  bu  etkiyi  atropinle  baskı  altına  almak  mümkündür.  Norepinefrin, 
alfa-adrenerjik  reseptör  aracılığı  ile  CRF  salgısına  kolinerjik  etkileri  engeller.  GABA 
da  benzer  bir  etkiye  sahiptir.  Pineal  bezin  salgısı  olan  melatonin  CRF  salgısını 
baskılar  ve  karanlık-aydınlık  dönemler  ile  ilgili  olarak  CRF  salgısındaki  günlük 
değişiklikten  sorumlu  olabilir.  Enkefalinler,  hipofiz-adrenal  eksenine,  muhtemelen 
hipotalamik düzeyde CRF salgısını etkileyerek inhibitör tesir gösterirler (18,19). 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
32
2.  ÖZGÜL FOBİLER: 
 
          Anksiyete  ve  korkuda  benzer  belirtiler  ve  benzer  duygular  olmakla  birlikte, 
anksiyeteyi  ortaya  çıkaran  uyaran,  korkuyu  ortaya  çıkaran  gibi  net  olarak 
belirlenmemiştir. Kişi huzursuzdur, kendi ya da yakınlarına  kötü bir şey olacağından  
endişe  etmektedir.  Ancak  bu  durumu  açıklayacak  nesnel  bir  tehlike  ya  da  tehdit 
kaynağı tanımlayamamaktadır. 
 
        Fobide  ise  açıkça  belli  olan  bir  nesne  ya  da  duruma  karşı  oluşan  tepki  ve 
anksiyete, neden olarak gösterilen uyaranla orantılı olmayan bir şiddette ortaya çıkar. 
Fobik  birey  bu  abartılı  tepkisinin  mantıksız  olduğunu  bildiği  halde,  bazen  panik 
düzeyine  varan  fobik  tutum  davranışlarını  önleyemez.  Fobik  bireyler,  fobi  oluşturan 
ortamlarda (yer, durum veya nesnelerden) ısrarlı bir kaçınma davranışı gösterirler (5). 
  
        Sınırlı  korkular  bir  çok  insanda  görülebilir.  Bu  tür  korkular  özellikle  çocukluk 
döneminde doğal kabul edilir. Bunlar bireyin özgürce yaşamasını engellemediği gibi, 
çoğu  kez  herhangi  bir  terapötik  müdahale  gerektirmezler.  Korku  ancak  insanın 
yaşamını  kısıtladığı,  özgürce  yaşamasını  önlediği  zaman  fobik  özellik  kazanır. 
Fobilerde  görülen  anksiyete,  panik  bozuklukta  olduğu gibi  beklenmedik  veya  yaygın 
anksiyete bozukluğunda olduğu gibi serbest ve süregen değil, özgül bir nesne, yer ya 
da duruma bağlıdır (1,5).  
 
   2.1.Tanım:  
 
        Özgül  fobi,  sosyal  fobi  ve  agorafobi  için  tanımlanan  durumlar  dışında  kalan 
durumlar  veya  nesnelerden  duyulan  mantıksız/aşırı  korkudur.  Çok  eski  çağlardan 
beri  bilinmesine  rağmen  özgül  fobilerin  günümüzdeki  şekliyle  kullanılması  yüzyılın 
başlarında  olmuştur.  Pierre  Janet  tüm  fobileri  obsesif-kompulsif  bozukluk  ve  diğer 
nevrozlarla bir arada sınıflamıştır.  
 
           Freud  ise  fobilere  anksiyete histerisi  adını önermişse  de  bu  isim  fazla rağbet 
görmemiştir.  Küçük  Hans  olgusunda  özetlenen  psikanalitik  bakışa  göre  tüm  fobiler 
cinsel  yada  saldırgan  dürtülerin  hedefiyle,  bunların  gerçekleşmesinin  doğuracağı 

 
33
tehlike  arasındaki  çatışmadan  doğarlar.  John  Watson’ın  Küçük  Albert  olgusunda 
özetlenen  öğrenme  kuramına  göre  ise  korkular  koşullanma  yoluyla  öğrenilen 
davranışlardır. 
 
          Özgül  fobiler;  hayvanlar,  yükseklik,  fırtınalar,  karanlık,  kapalı  dar  yerler,  uçak, 
yüzme,    diş  hekimi  ya  da  kan  görme  gibi  özgül  durumlar  üzerinde  odaklanmış  ve 
bunlarla  sınırlıdır.  Komplike  olmamış  özgül  fobi  bulunan  kişilerde  diğer  psikiyatrik 
sorunlar  sık  değildir  ve  genellikle  fobik  uyaran  nesne  ya  da  yer  yokluğunda  korku, 
anksiyete ya da başka bir sorun görülmemektedir. 
 
2.2.Tanı: 
       Uluslararası  psikiyatrik  tanı  sınıflandırma  sistemlerinden  DSM-IV-TR’de  özgül 
fobiler  “Anksiyete  Bozuklukları”  başlığı  altında,  ICD-10’da  ise  “Nevrotik,  Stresle  İlgili 
ve  Somatoform  Bozukluklar”  grubunda  sınıflanmaktadır.  Tanı  ölçütleri  açısından  iki 
sistem arasında belirgin farklar yoktur (20). 
 
DSM-IV-TR’de Özgül fobi için tanı ölçütleri: 
  Özgül bir nesne ya da durumun (örn. Uçakla syahat etme, yüksek yerler, 
hayvanlar, enjeksiyon yapılması, kan görme) varlığı ya da böyle bir durumla 
karşılaşacak olma beklentisi ile başlayan, aşırı ya da anlamsız, belirgin ve 
sürekli korku. 
  Fobik uyaranla karşılaşma hemen her zaman birden başlayan bir anksiyete 
tepkisi doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösterilen 
bir Panik Atağı biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk 
gösterme donakalma, sıkıca sarılma olarak dışavurulabilir. 
  Kişi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Not: Çocuklarda bu 
özellik bulunmayabilir. 
  Fobik durum(lar)dan kaçınılır ya da yoğun anksiyete ya da sıkıntıyla bun(lar)a 
katlanılır. 
  Kaçınma, anksiyöz beklenti ya da korkulan durum(lar)da sıkıntı duyma, kişinin 
olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal 
etkinliklerini ya da ilişkilerini bozar ya da fobi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı 
vardır. 

 
34
  18 yaşının altındaki kişilerde süresi en az 6 aydır. 
  Özgül bir nesne ya da duruma eşlik eden anksiyete, Panik Atakları ya da fobik 
kaçınma, Obsesif-Kompulsif Bozukluk (örn. Bulaşma ile ilgili obsesyonu olan 
birinin kir ve pislikten kaçınması), Travma Sonrası Stres Bozukluğu (örn. Ağır 
bir stres etkenine eşlik eden uyaranlardan kaçınma), Ayrılma Anksiyetesi 
Bozukluğu (örn.  okula gitmekten kaçınma), Agorafobi ile birlikte Panik 
Bozukluğu ya da Panik Bozukluğu öyküsü olmadan Agorafobi gibi başka bir 
mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz. 
 
2.3. Özgül fobi tipleri 
 
DSM-IV tanı ölçütlerinde, korkuyu başlatan etkenler esas alınarak özgül fobinin 5 alt 
tipi tanımlanmıştır (8): 
 
  Durumsal  Tip:  Korkuyu  toplu  taşıma  araçlarında  bulunma,  tüneller,  köprüler, 
asansörler,  uçak  yolculuğu,  araba  kullanma  gibi  durumlar başlatmaktadır.  En 
sık çocuklukta ve yirmili yaşların ortalarında görülür. 
  Doğal  Çevre  Tipi:  Korkuyu  fırtına,  yüksek  yerler,  su  gibi  doğal  koşullar 
başlatmaktadır. Genellikle çocuklukta başlar. 
  Kan-enjeksiyon-yara  tipi:  Korkuyu  kan,  yara,  enjeksiyon  ya  da  invaziv  tıbbi 
girişimler başlatır. Genellikle ailevidir ve çoğu zaman güçlü bir vazovagal tepki 
ile  belirgindir.  Hastaların  %  75’i  bu  durumlarda  karşılaştıklarında  bayılırlar. 
Korku  nedeniyle  müdahaleden  kaçınma,  diş  ya  da  beden  sağlığının 
bozulmasına neden olabilir. 
  Hayvan Tipi: Korkunun nedeni hayvanlardır. Genellikle çocuklukta başlar. 
  Diğer  Tip:  Tıkanıp  boğulmaktan,  soluğun  kesilmesine,  kusmaya  ya  da 
hastalığa  yakalanmaya  yol  açabilecek  durumlardan,  yüksek  ses  ya da  masal 
kahramanlarından  korkma  ile  belirli  özgül  fobi  alt  tipidir.  Boğulma  korkusu 
beslenme bozukluğu oluşturacak şiddette olabilir. 
 
        Tedaviye  başvuran  erişkinlerde  genellikle  birden  fazla  tip  bir  arada  olmakla 
birlikte, en sık durumsal fobi, daha sonra sırasıyla, doğal çevre, kan-enjeksiyon-yara 
ve hayvan tipi görülmektedir. 

 
35
2.4. Özgül Fobilerin Klinik Özellikleri: 
 
        Tüm  fobik  bozukluklarında  ortak  olan  özellik  belirli  durum  ve  nesnelerle 
karşılaşınca 
anksiyete 
belirtilerinin 
görülmesidir. 
Anksiyete 
belirtilerinin 
bedensel/otonomik, bilişsel/duygusal ve davranışsal boyutları vardır. 
 
        Kişiden kişiye değişiklikler olmakla birlikte, fobik nesne veya durumla karşılaşan 
kişide  gerçek  korkularda  ortaya  çıkan  belirtilerin  benzeri  ortaya  çıkar:  kişinin  kalbi 
hızlı 
çarpar/sıkışır, 
nefesi 
daralır, 
göğsü 
sıkışır, 
titreme/terleme, 
uyuşma/karıncalanma olur, baş dönmesi, bayılma hissi ve sık idrara gitme isteği olur 
(1,16). 
 
       Özgül  fobilerin  en  önemli özelliği  kişinin  korku  duyduğu durumun oldukça  belirli 
ve  sınırlı  olmasıdır.  Ancak  bazı  kişiler  fobik  nesne  ve  durumla  karşılaşmadan  da, 
sözü edilince bile anksiyete yaşayabilir (5,19). 
 
        Korkulan  durumu  düşünmek/imgelemekle  veya  karşılaşma  öncesinde  de  kişi 
korku  duyabilir.  Fobik  durumda  yaşanacak  korku  beklentisi  ciddi  kaçınmaya  yol 
açabilir.  Kaçınma,  bazı  kişilerde  anksiyeteyi  başarılı  biçimde  kontrol  etmeyi  ve 
nispeten sorunsuz bir hayat sürmeyi sağlayabilir. Bazı durumlarda ise kaçınma yeterli 
olmaz  veya  kaçınmanın  kendisi  aşırı  olduğu  için  hayatı  ciddi  biçimde 
etkileyebilir(3,19) 
. 
      Fobiler en yaygın ruhsal rahatsızlıklar arasındadır, ABD’de yapılan bir çalışmada 
yaşam  boyu  özgül  fobi  görülme  riski  %11,3  olarak  bulunmuştur  (21).  Ülkemizde 
yapılan ulusal ölçekli çalışmada erişkinlerde son bir yılda tüm fobilerin görülme oranı 
%4.2  bulunmuştur  (22).  Fobiler,  kadınlarda  erkeklere  oranla  2.5  kat  daha  fazladır 
(kadında  %5.8,  erkekte  %2.3).  Özgül  fobiler en  yaygın  fobi  türüdür;  toplumda  %2.7 
oranında görülür (kadında %3.8, erkekte %1.4). 
 
 
 

 
36
        Özgül fobinin başlama yaşı ortalama 16,5’tur. Genel olarak durum fobileri diğer 
fobilerden  daha  geç  yaşlarda  başlar.  Hayvan  fobileri  ve  kan-yaralanma  fobileri  gibi 
korkular  çoğunlukla  erken  çocuklukta  başlamasına  karşın  durum  fobileri  genellikle 
genç  erişkinlikte  başlar  (19).  Bu  fobilerin  başlangıç  yaşı  açısından  agorafobi  ile 
benzerlik  göstermesi  nedeniyle  bazı  yazarlar  bu  tür  fobilerin  agorafobi  ve  panik 
bozukluğuna yakın olduğunu öne sürmüşlerdir. 
 
       Bir çok özgül fobi erken çocukluk döneminde başlar. Hastaların çoğu korkusunun 
ilk kez ne zaman başladığını hatırlamaz (23). Epidemiyolojik Alan Çalışması’na göre 
fobilerin başlama riskinin en yüksek olduğu yaş aralığı 10-14 arasıdır (24). 
 
      Özgül  fobinin  görülme  oranları  kadınlarda  erkeklere  göre  daha  fazladır.  Hayvan 
korkuları,  karanlık,  kapalı  yer  korkusu  kadınlarda  erkeklerden  fazla  iken  yükseklik, 
uçma ve kan-yaralanma korkusunda kadın erkek farkı bulunamamıştır (21). 
 
 2.5. Özgül Fobilerin Etiyolojisi: 
 
  Psikanalitik kuram 
  Öğrenme kuramları 
  Bilişsel kuram 
  Biyolojik yaklaşım 
 
2.5.1. Psikanalitik kuram: 
 
     Freud,  fobik  nevrozu  ya  da  kendi  terimiyle  “anksiyete  histerisi”  ni    çözülmemiş 
ödipal  çatışmaların  bir  sonucu  olarak  görmektedir.  Ensest  içerikli  cinsel  dürtüler 
özünde kastrasyon korkusu olan bir anksiyeteyi harekete geçirmektedir. 
 
         Bu  tür  dürtülerin  bilince  çıkmasını  engellemek  üzere  ego,  bastırma 
mekanizmasını devreye sokmakta ancak bastırma  yetersiz kaldığında, ego yardımcı 
savunma  mekanizması  olarak  yer  değiştirmeyi  kullanmaktadır.  Bu  mekanizma  ile 
cinsel çatışma  asıl  nesnesinden  koparak,  ilgisiz  gibi  görünen  bir  başka  nesne  veya 
duruma kayar. 

 
37
 
        Seçilen  fobik  nesne  veya  durum  birincil  çatışma  kaynağını  sembolize 
etmektedir. Yine seçilen bu nesne veya durum birincil çatışma kaynağından çok daha 
kolay kaçınılabilir özellik göstermektedir. Kaçınma davranışı ise böylelikle anksiyeteyi 
önlemek amacıyla kendiliğinden harekete geçmektedir (5). 
 
 
2.5.2. Öğrenme kuramları: 
 
  Ön hazırlık kuramı: 
        Bütün  türler  bazı  şeyleri  diğerlerinden  daha  kolay  öğrenir.  İnsanlarda  da  bazı 
korkular  ön  hazırlık  sonucu  diğerlerinden  daha  kolay  gelişir.  Ön  hazırlık  kuramı 
fobilerden  neden  belirli  nesne  veya  durumlarla  ilgili  olarak  daha  sık  ortaya  çıktığını 
açıklar.  İnsan  türü  gelişimi  sırasında  olası  tehlikeli  durumlara  karşı  kolayca  korku 
kazanacak bir biçimde programlanmıştır. 
 
  Klasik ve Edimsel Koşullanma Modeli: 
         Klasik  koşullanma  modeline  göre  özünde  korkutucu  olmayan  bir  uyaran, 
korkutucu  bir  uyaranla  eşleştirildiğinde,  korkutucu  olmayan  uyaran  nötral  özelliğini 
kaybederek korkutucu bir biçime dönüşebilir. 
 
         Edimsel koşullanma modeline göre bir davranışın oluşma sıklığını belirleyen en 
önemli  etken,  o  davranışın  oluşturduğu  sonuçlardır.  Bir  davranış  ödül  alıyorsa 
tekrarlayacaktrır. 
 
        Fobilerin  başlıca  semptomu  anksiyetedir.  Belirli  kaçınma  davranışları  kişiyi 
anksiyeteden koruduğundan bir tür dış pekiştireç gibi işlev görerek fobinin devamına 
neden olur. 
 
  Mowrer’in iki aşamalı öğrenme modeli: 
        Mowrer  klasik  ve  edimsel  koşullanma  kavramlarını  bir  araya  getirerek  fobilerin 
oluşumunu açıklayan ve kendi adıyla anılan  modeli ortaya atmıştır. Bu  modele göre 

 
38
klasik  koşullanma  ile  öğrenilen  ya  da  kazanılan  korku,  kaçınma  davranışları  ile 
edimsel olarak koşullanmaya devam ederek pekişir. 
 
  Sosyal öğrenme: 
        Bu  tür  öğrenmede  gözlemlenenler ve  gözlemleyenler vardır.  Gözlemlenenlerce 
taşınan  model  bilgi,  gözlemleyenlerde  simgesel  düzeyde  yeni  davranış  kalıpları 
ortaya  çıkar.  Pek  çok  korku  ve  ön  yargılar  çocukluk  ve  ergenlik  döneminde 
gözlemleyerek öğrenilir. 
 
2.5.3. Bilişsel kuram:  
 
        Bu  modele  göre  korkunun  ortaya  çıkışına  neden  olan  temel  etken,  korkuyu 
oluşturan  durum,  yer ve nesne ile ilgili  olumsuz  düşünce ve  inaçlardır.  Aynı  modele 
göre  fobik  olguların  çoğunda,  fobik  durumdan  önce,  bu  durumla  ilgili  olumsuz 
düşüncelerin varlığı söz konusudur. 
 
2.6. Özgül Fobi ve Genetik: 
 
       Özgül  fobisi  olanların  yakınlarında  özgül  fobi  görülme  oranı,  sağlıklıların 
yakınlarına  oranla  daha  yüksektir.  Özgül  fobiler  ailevi  hastalıklardır.  Fobilerin  ailevi 
olmaları tamamen genetik olarak belirlendikleri anlamına gelmez (20). 
 
        Özgül  fobilerle  ilgili  olarak  ikiz  çalışmaları  yapılmıştır;  bunların  sonuçları  da 
çelişkilidir.  Farklı  fobilerin  araştırıldığı  bir  çalışmada  monozigot  ikizlerde  dizigotlara 
oranla daha yüksek eş-hastalanma oranları bildirilmiştir (20,25).  
 
        Özgül  fobiler  için  genetik  geçiş  belirgin  değildir,  genetik  olarak  geçen  özellik 
anksiyeteli  olmaya  yatkınlıktır.  Diğer  anksiyete  bozukluklarıyla  ilgili  genetik  etkinin 
güçlü  olmasına  rağmen  çevresel  etkiler  özgül  fobiler  için  daha  belirleyicidir 
(20,25,26,27). 
 

 
39
       Özgül  fobiler  arasında  genetik  geçiş  konusunun  en  çok  araştırıldığı  grup  kan-
yaralanma  fobisidir.  Kan-yaralanma  ve  enjeksiyon  fobisi  olanların  yakınlarında  
benzer korku görülme riski sağlıklı insanların yakınlarına göre daha fazladır (20,28).  
 
       Hayvan  fobisi  olanlarda  etiyolojik  açıdan,  kalıtsal  etkenlerin  daha  fazla  rol 
oynadığı,  ailesel  ve  çevresel  etkenlerin  rollerinin  ise  daha  az  olduğu  bilinmektedir. 
Durumsal  fobilerde  bunun  tersi  geçerlidir;  bireyleri  durumsal  fobilere  yatkın  hale 
getiren çevresel  etkenler,  diğer  fobilere  yatkınlık  yaratan  çevresel  deneyimlerden  üç 
kat daha önemlidir (29). 
 
2.7.Özgül Fobi  ve Beyin Görüntüleme: 
 
         Hayvan fobisi şeklinde özgül fobisi olan 7 hasta ve 8 sağlıklı  kontrolde yapılan 
bir  PET  çalışmasında  fobik  hastalarda  fobik  uyaranın  verildiği  sırada,  istirahat 
durumuna  kıyasla  tüm  global  ve  bölgesel  beyin  kan  akımında  anlamlı  düşüklük 
belirlenmiştir,  istirahat  halindeki  global  ve  bölgesel  beyin  kan  akımı  değerleri  ise 
kontrol grubundan farklı bulunmamıştır (30). 
 
       Görsel  fobojenik,  aversif  ve  nötral  stimuluslara  maruz  bırakılan  semptomatik 
yılan fobisi olan gönüllülerde yapılan bir çalışmada fobik stimulasyon durumu, nötral 
ve  aversif  stimulasyon  durumuyla  kıyaslandığında  görsel  assosiyatif  kortekste 
bölgesel  beyin  kan  akımı  artışı  bulunmuş,  kortikal  ve  talamik  bölgesel  beyin  kan 
akımının fobik stimulasyonla bağlantılı olduğu saptanmıştır (31). 
 
       Benzer  bir  başka  çalışmada  yılan  fobisi  olan  gönüllülerde  PET  yapılmış, 
fobojenik görsel stimulasyon sırasında  sekonder görsel kortekste bölgesel beyin kan 
akımı  artışının  yanında  hipokampus,  orbitofrontal,  prefrontal,  temporofrontal,  ve 
posterior  singulat  kortekste  nötral  görsel  stimulasyon  durumuna  kıyasla  bölgesel 
beyin kan akımı azalması bulunmuştur (32). 
 
     Örümcek  fobisi  olan  8  gönüllü  hastada  görsel  fobojenik  ve  nötral  uyaran 
verildikten  sonra  ve  diazepam  veya  plasebo  uygulanmasını  takiben  PET  ölçümü 
yapılmıştır.  Görsel  fobojenik  ve  nötral  uyarı  verilmesi  sonrasında  tedavi 

 
40
uygulandıktan  sonraki  duruma  nazaran  hipokampus,  prefrontal,  orbitofrontal, 
temporal  ve  posterior  singulat  kortekste  bölgesel  beyin  kan  akımında  azalma 
bulunmuştur (33). 
 
      Fobik korku esnasında bölgesel beyin kan akımı özelliklerinin korkuyla bağlantılı 
amigdala,  talamus  ve  striatumdaki  farklı  nöronal  yolların  aktivasyonunu  temsil  ettiği 
sonucuna  varılmıştır  (34).  Görsel  olarak  indüklenmiş  korku  ve  anksiyete,  limbik, 
paralimbik ve kortikal beyin bölgelerindeki değişikliklerle bağlantılıdır (35). 
 
 
2.8. Özgül Fobilerin Psikofizyolojik yönleri: 
 
       Özgül  fobiler  aşırı  korku  tepkisi  olarak  görülmektedir.  Korkutan  uyaran  veya 
durumlarla karşı karşıya kaldıklarında, fobik birey öznel uyarılma artışının eşlik ettiği 
ve genel olarak kaçınma ve kaçma davranışını yansıtan abartılı bir sempatik aktivite 
sergiler.  
 
       Hayvan  fobisi  olanlarda  yapılan  çalışmalarda,  fobik  nesnenin  resmi  ve  filmine 
verilen  psikofizyolojik  tepkiler  araştırılır  ve  savunma  yanıtının  fizyolojik  modeli 
belirlenir. 
 
       Özgül fobik uyaranları ile karşı karşıya kalan fobik bireylerde görülen en şiddetli 
fizyolojik  bulgular  taşikardi,  kas  gerginliği,  hiperventilasyon,  titreme,  nefes  darlığı, 
ellerde soğuma, göğüste ezilme hissidir (16). 
 
        Kan-yaralanma-enjeksiyon  fobisinin  diğer  fobilerden  en  önemli  farkı  fobik 
uyarana difazik kardiyovasküler yanıttır. Korkulan durumla karşılaşılınca ilk önce kalp 
hızı artar, birkaç saniye veya birkaç dakika içinde vagal etkiyle kalp hızı düşer, hatta 
kısa  bir  asistol  bile  olabilir.  Hastanın  kan  basıncı  da  düşer,  terler,  bulantısı  olur, 
soluklaşır  ve  bayılabilir.  Uyaran  ile  çok  kısa  süre  karşılaşmanın  kan  basıncı 
düşmesine  yol  açmadığı,  belirtilerin  oluşması  için  gerekli  sürenin  en  az  10  saniye 
olduğu belirtilir (15,16,20). 
 

 
41
2.9. Özgül Fobi ve Eştanı: 
 
           Faktör  analitik  çalışmalarda  birden  fazla  özgül  fobi  tipinin  aynı  faktörde  bir 
araya geldiği gösterilmiştir. Bunun anlamı, kişide bir fobinin olmasının başka bir özgül 
fobi olması ihtimalini artırdığıdır. Özgül fobiler diğer ruhsal hastalıklarla birlikte de sık 
görülürler. Ancak başka bir hastalıkla birlikte görüldüklerinde genellikle diğer hastalık 
daha ciddidir. 
 
         Özgül  fobisi  olanların  %28,6’sında  major  depresyon  da  saptanmaktadır. 
Agorafobili  panik  bozukluğu  hastalarının  %27’sinde,  yaygın  anksiyete  bozukluğu 
hastalarının  %16’sında  birlikte  özgül  fobi  saptanmıştır.    Bir  başka  çalışmada 
anksiyete bozukluğu olan hastaların %32’sinde özgül fobi bulunmuştur (20). 
 
 
2.10. Özgül Fobi ve Tedavi: