T. Malikov O. Olimjonov moliya

erkin (sof yoki takomillashgan) raqobat. U baholarni aniqlashda erkin musobaqalashishning mavjudligi bilan xarakterlanadi;

monopolistik raqobat. Bunda to’liq almashtirilishi mumkin bo’lmagan xilma-xil tovarlar guruhini ishlab chiqaruvchi XYuSlarning musobaqalashishi amalga oshiriladi;

oligopolistik raqobat. Bu ko’p bo’lmagan ishlab chiqaruvchilar raqobat bozoridan iborat;

monopolistik bozor. Bunday bozor tovarlarning bahosini o’rnatishda bir xo’jalik sub’yekti hukmronlik qiladigan bozordir.

Bozor iqtisodiyotida marketing-baho strategiyasining moliyaviy jihatlarini tashkil etish shakl va sharoit-larining ko’p turliligi bilan xarakterlanadi. Bu o’z tovarini sotuvchi xo’jalik yurituvchi sub’yektlar iqtisodiy nuqtai-nazardan nimadan iborat ekanligiga va turli bozorlarda shu tovarlarni iste’mol qilish imkoniyatining qandayligiga bog’liq.

Baholarni shakllantirishning u yoki bu strategiyasi, yoki ularning turli kombinatsiyalarini qo’llash tovarlarni realizatsiya qiluvchilarning egalariga (mulkdorlariga) ko’zda tutilgan pul tushumlariga ega bo’lishni va shu asosda zaruriy moliyaviy fondlarni muvaffaqiyatli shakllantirishga imkon beradi.

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar

• Baho deb nimaga aytiladi?

  
  

• Bozor iqtisodiyoti sharoitida bahoning asosi sifatida nima maydonga chiqadi?

  
  

• Baho qanday funksiyalarni bajaradi?

  
  

• Bahoning o’lchov(chilik) funksiyasining mazmuni nimadan iborat?

  
  

• Baho hisob-nazorat funksiyasining asosiy vazifalari nimalardan iborat?

  
  

• Bahoning taqsimlash funksiyasi nimalar bilan xarak-terlanadi?

  
  

• Bahoning tartibga solish funksiyasiga tegishli bo’lgan xarakterli belgilarni aytib bering.

  
  

• Qanday holatlarda baho ijtimoiy funksiyani baja-radi?

  
  

• Qanday hollarda bahoning rag’batlantiruvchi funksiyasi namoyon bo’ladi?

  
  

• Baholarni qanday belgilarga ko’ra tasniflash (klas-sifikatsiya qilish) mumkin?

  
  

• Aylanmaga xizmat qilish xarakteri bo’yicha baholar qanday farqlanadi?

  
  

• Ulgurji bahoning mazmunini tushuntirib bering.

  
  

• Qanday baho chakana baho deyiladi?

  
  

• Qay hollarda sotib olish baholari qo’llaniladi?

  
  

• Qurilish mahsulotlarining bahosi qanday qiymatlarda to’lanadi?

  
  

• O‘rnatilishi (belgilanishi)ga qarab baholarning qanday turlari mavjud?

  
  

• Qanday baholar qat’iy baholar deyiladi?

  
  

• Joriy baholar deyilganda nima tushuniladi?

  
  

• O‘zgaruvchan (“harakatchan”) baholar qanday baholardan iborat?

  
  

• Almashtiriluvchi (“sakrovchi”) baholar qanday buyum-larga nisbatan o’rnatiladi?

  
  

• Vaqt omiliga ko’ra baholarning qanday tur (ko’ri-nish)lari bo’lishi mumkin?

  
  

• Qanday baholarga doimiy baholar deyiladi?

  
  

• Mavsumiy baholar qanday o’rnatiladi?

  
  

• Qanday mahsulotlarning bahosi bosqichli baholarda belgilanadi?

  
  

• Baholar xususida ma’lumotlarni olish usuliga muvofiq baholar qanday farqlanadi?

  
  

• Qanday baholarga ma’lumotnomaviy baholar deyiladi?

  
  

• Qaerlarda e’lon qilingan baholar preykurant baholar deb ataladi?

  
  

• Qanday baholar hisob-kitobli baholardir?

  
  

• Bozor turi (ko’rinishi)ga bog’liq ravishda baholarning qanday turlari mavjud?

  
  

• Qanday baholarga auktsion baholar deyiladi?

  
  

• Birja kotirovkalari deb nimaga aytiladi?

  
  

• Qanday baholar savdolar baholaridan iborat?

  
  

• Xududiy bozorlarga bog’liqligini nazarda tutib baho-larning turlari qanday farqlanadi?

  
  

• Yagona (yaxlit) baholar qaerlarda amal qiladi?

  
  

• Mintaqaviy baholar qaerlarda shakllanadi?

  
  

• Qanday baholar mahalliy baholar deyiladi?

  
  

• Bozorda davlatning ta’sirchanligi, tartibga solish va raqobat darajasining xarakteri bo’yicha baholarning qanday turlari mavjud?

  
  

• Qanday baho bozor baholari deyiladi?

  
  

• Qqat’iy baholar qanday baholardan iborat?

  
  

• Qanday baholar tartibga solinadigan baholar deb ataladi?

  
  

• Qanday buyumlarning bahosiga prestij (nufuzli) baho-lar deyiladi?

  
  

• Qanday baholar paritet baholar deb ataladi?

  
  

• Etkazib berish va sotish shartlariga ko’ra baholarni qanday farqlash mumkin?

  
  

• Qanday baholarga netto-baholar deyiladi?

  
  

• Qanday ravishda aniqlanadigan baholar brutto-baholar deb ataladi?

  
  

• Jahon baholari qanday baholardan iborat?

  
  

• Ichki firmaviy (transfert) baholar qaerlarda qo’lla-niladi?

  
  

• Qanday baholar tabaqalashtirilgan baholar deb yuri-tiladi?

  
  

• Qanday baho rezervlashtirilgan baho deyiladi?

  
  

• Bahoning tarkibi va tarkibiy tuzilmasining mazmuni qanday, ularning tarkibiga nimalar kiradi?

  
  

• Baholarni aniqlashning qanday kontseptsiyalari mavjud?

  
  

• Bahoni hisoblash (aniqlash)ning “o’rtacha xarajatlar va foyda” metodi o’z asosiga nimalarni oladi?

  
  

• Baholarni shakllantirishning “bozor nimani ko’rsatsa”, metodining mohiyati nimada?

  
  

• Bahoni zararsizlik va maqsadli foydani ta’minlash asosida hisoblash metodiga xos bo’lgan xarakterli belgi-larni aytib bering.

  
  

• Qanday hollarda baho chiqariladigan tovarning unikal-ligi (antiqaligi) asosida o’rnatiladi?

  
  

• Preyskurant baholarning asosida nima yotadi?

  
  

• Bahoni aniqlashning raqobat savdolari orqali usuli qanday sharoitda qo’llaniladi?

  
  

• Qishloq xo’jaligida baholarning qanday yo’nalishlari rivojlanadi?

  
  

• Baholarni shakllantirishga xarajatli yondoshuv meto-dida asosiy tayanch nuqta sifatida nimalar qabul qilinadi?

  
  

• Baholarni qimmatli shakllantirish baholarni qanday o’rnatilishini taqozo etadi?

  
  

• XYuSlar marketing strategiyasining moliyaviy jihat-lari nimalarni nazarda tutadi?

  
  

• XYuS faoliyat ko’rsatishining mikromuhiti va makro-muhiti nimalardan iborat va ular o’z ichiga nimalarni qamrab oladi?

  
  

• XYuS tomonidan sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar bahosini asoslash, hisob-kitob qilish va o’rnatish qanday ketma-ketlikda va faoliyat turlari bo’yicha amalga oshiri-lishi maqsadga muvofiq?

  
  

• Talab, iste’moliy tanlov, taklif, muqobil ishlab chiqarish imkoniyatlari bilan bog’liq bo’lgan omillar, nazorat qilinadigan va nazorat qilinmaydigan omillar nimalardan iborat?

  
  

• Yuqori baholar strategiyasi (“qaymog’ini ajratib olish”) ning mazmuni nimada?

  
  

• Past baholar strategiyasi qanday maqsadlarda amalga oshiriladi?

  
  

• Tabaqalashtirilgan baholar strategiyasi qanday amalga oshiriladi?

  
  

• Imtiyozli baholar strategiyasining mazmuni nimada?

  
  

• Elastik baholar strategiyasi nimalarni anglatadi?

  
  

• Barqaror, standart (andozaviy), o’zgarmaydigan baholar strategiyasini tushuntirib bering.

  
  

• Yaxlitlanmagan baholar strategiyasi nimani anglatadi?

  
  

• Yoppasiga (ommaviy) sotib olishlar bahosi va baho-larni tovarning sifati bilan uzviy bog’langanligi strategiyalarining o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari nimalardan iborat?

  
  

• “Skonto” chegirma, progressiv chegirmalar, tovarlarning almashtirilishi yoki shu bilan bog’liq bo’lgan chegirma, eksport chegirmalari, funktsional chegirmalar yoki savdo sohasidagi chegirmalar, maxsus chegirmalar, yashirin chegirmalar, konfidentsial chegirmalar deyilganda nimalar tushuniladi?

  
  

• Bozorni segmentlashtirishning mazmuni nimada?

  
  

• Raqobatning erkinlik darajasi va baholarni shakllantirishga bog’liq ravishda bozorlarning qanday tiplari mavjud?

  
  

1.