T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor
-§. Narx turlari va ularning m azm uni
Yüklə 3,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2-§. Narx turlari va ularning m azm uni
Narx turlari Datatsion narxlar Ta’riflar Nufuzli narxlar Ulgurji narxlar Xarid narxlari Chakana narxlar Damping narxlar I. Iqtisodiy mazmuniga ko'ra Davlat byudjeti hisobidan arzonlashtirilgan narxlardir. Aholining yuqori daromad oluvchi qatlami xarid qiladigan nufuzli (obro'-talab) tovarlarga belgilanadi. Turli xil xizmatlar (telefon, transport, kommunal va h.k.) bahosi sifatida chiqadi. Bu narxlar davlat buyurtmasi bo'yicha ishlab chiqarilgan tovarlarga belgilanadi. Ay rim hollarda bunday narxlarga muayyan ustama va imtiyozlar bo'lishi ko'zda tutiladi. Bu tovarlar bevosita iste’molchilarga sotiladigan narxlardir. Chakana narxo'z tarkibiga tovarning ulgurji narxi, hamda chakana savdo tashkilotlari xarajatlari va foydasini oladi. Bunday narxlarda ishlab chiqaruvchilar bozordagi mavqeini mustahkamlash va raqiblarini siqib chiqarishda foydalanadi. U bozorga «suqilib kirish» narxi deb ham ataladi. Bu narxlarda tovarlar katta partiyalarda, ktarasiga sotiladi. U tarkiban ishlab chiqarish xarajatlari hamda ulgurji-savdo tashkilotlari xarajatlari va foydasini o‘z ichiga oladi. 152 II. Tartibga solinishi darajasiga ko'ra III . Amal qilish doirasi (bozor ko‘lami)ga ko'ra Muayyan hududiy bozorlarda uning doirasida • amal qiluvchi omillar ta’sirida shakllanadi. Shartnoma narxlari Erkin narxlar Qat’iy belgilangan narxlar Milliy narxlar Jahon narxlari Tartibga solinadigan narxlar Hududiy (mintaqaviy) narxlar Talab va taklif ta’siri ostida vujudga keladigan bozor narxlaridir. Ishlab chiqaruvchi va iste’molchi tomonidan shartnomada qayd qilingan narxlardir. Ma’muriy tarzda belgilanib, bozor kuchlari ta’sir koTsatmaydi va muayyan davr davomida doimiy bo'lib qoladi. Alohida mamlakatlar doirasida o'rtacha ijtimoiy sarf-xarajatlar, milliy bozordagi talab va taklif ta’sirida shakllanadi. Muayyan tovarlami ishlab chiqarishga ketgan baynalminal xarajatlarni, tovarlaming jahon andozasi talablariga mos kelishi darajasini hamda xalqaro bozordagi talab va taklif nisbatini o'zida aks ettiradi. Ayrim tovarlarga davlat narxlaming yuqori (iste’molchi manfaatini ko'zlab) va quyi (ishlab chiqaruvchi manfaatini ko'zlab) chegarasini belgilaganda hamda moliyaviy va kreditli dastaklardan foydalanib, narxga ta’sir ko'rsatganda o'z o'rniga ega bo’ladi. 153 Bir tovarning turli davrda narxlaridagi o'zgarishlarni joriy va qiyosiy narxlar aks ettiradi. Yüklə 3,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|