T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

3-§. Ishchi kuchi bozorining alohida modellarida ish haqi
darajasining aniqlanishi. Inson kapitaliga investitsiyalar
Mehnatning alohida turlariga talab va ish haqi darajasini belgilovchi 
omillar:
aniq mehnat turining unumdorligi;
aniq m ehnat turi ishlab chiqargan mahsulotlarning 
bozor baholari;
birgalikda foydalaniladigan resurslarning bahosi va 
unumdorligi.
Mehnatning alohida turlariga ish haqi darajasida farq bo'lishini keltinb 
chiqaruvchi omillar:
mehnatning aniq turi taklifining cheklanganligi;
bajahladigan ishlaming jozibadorligi;
ishlovchilarning malakasi, kasbiy tayyorgarligi va mahorati.
132

---

Ishchi kuchi umumiy taklifini belgilab beruvchi omillar:
•
mamlakat aholisining soni;
•
aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo'lganlar saimog'i;
•
aholining jinsiy va yosh tarkibi.
Mehnatning sof raqobatli bozorda ish haqi darajasining aniqlanishi:
•
ish haqi darajasi alohida mehnat turiga yalpi talab va uning 
yalpi taklifi ta’sirida shakllanadi;
• 
alohida ishga yollanuvchilar va ishga yollovchilar ish haqi 
darajasiga ta’sir ko'rsata olmaydi;
• 
mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy taklifidagi ancha 
katta o’zgarishlar ish haqi darajasida o'zgarish bo'lishiga olib 
keladi.
Monopsoniya sharoitida ish haqi darajasining aniqlanishi:
• 
ishga yo llo v c h ila r ish haqi d a ra ja sin i belgilash da nisbiy 
hukmronlikka ega bo'ladi;
• 
alohida mehnat turi taklifining cheklanishi ish haqi o rtacha 
darajasining ko'tarilishiga olib keladi;
•
mehnat turiga talab kamayganda ish haqi darajasi pasayadi.
Inson kapitaliga investitsiyalar:
• 
ta’limga va malakaviy tayyorgarlikka investitsiyalar;
•
sog’liqni saqlashga investitsiyalar;
•
ishchi kuchi qo'nimligini ta’minlashga investitsiyalar.