Ta’lim vazirligi

2.Flash dasturi bilan ishlash asoslari

Flash texnologiyasiga - ShockWave Flash (SWF) formatli vektorli grafikdan foydalanishga asoslangan texnologiyadir. Bu format eng samarali grafik formatlardan bo'lmasada, SWF formati foydalanuvchilarga grafik imkoniyatlari cheklanmagan grafiklar bilan ishlovchi vositalar va natijani Webbrouzerlarda, kerakli muxarrirlarda foydalanish imkoniyatilari mavjud. Flash texnologiyasining imkoniyatlardan yana biri - bu uning moslashuvchanligidir, ya’ni bu format barcha platformalarda (MacOS tizimli Macintosh kompyuterlari yoki Windows tizimli kompyuterlarida) ishlatilishi mumkin. Yana bir qulay imkoniyati uning yordamida yaratilgan tasvirlar nafaqat animatsiyali bolishi, balki interfaol elementlar va tovush bilan boyitilishi hamda dasturlash orqali boshqarilishi mumkin. Flash texnologiyasining mosalashuvchanlik va interfaol multimediya dasturlar yaratish imkoniyati ko'pchilik Web-dizaynerlar o'rtasidagi bahslarga sabab bo'lib, uni mashhurligini oshishiga imkoniyat berdi. Shuning uchun bu texnologiyaning yaratilishi bilan bir vaqtda Macromedia kompaniyasi tomonidan ikki asosiy web-brouzerlari, Internet Explorer va Netscape Communicatorlar uchun elementlar Plug-In yaratildi. Bu esa, o'z navbatida Flash texnologiyasini Internetda yana ham keng tarqalishiga olib keldi. Natijada ushbu web-brouzerlar yaratuvchilari swf formatini o z dasturlarini asosiy formatlar bazasiga qabul qildi. Bunday usulni boshqa yirik dasturiy ta’minot yaratuvchilar (masalan, Adobe firmasi) ham qo'llay boshladi. Macromedia kompaniyasi swf formatini juda oddiy va qulay uskunalar bilan ta’minlaganligi bu formatdan ko'p muxlislarning foydalanishiga olib keldi.
Shuni aytish kerakki, hozirgi vaqtda ushbu uskunalarni bir qancha to' liq
to'plamlari ham mavjud. Ushbu uskunalarni bir turi Macromedia Director
Shockwave Studio - multimediya taqdimotlarni yaratish, Macromedia FreeHand va Macromedia Fireworks - grafik tasvirlar muharriri, Macromedia Authorware va Macromedia CourseBuilder – interfaol o'rgatuvchi kurslarni yaratish muharriri va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Web-sahifa yaratuvchilar orasida eng ko'p ishlatiladigani bu Macromedia Flash dasturidir, chunki ushbu dastur ixtiyoriy Web-sahifaga mashhurlik olib keluvchi banner va animatsiya, interfaol lavhalar yaratish imkonini beardi. Balki shuning uchundir swf formatini oddiy qilib Flash deb atalish odatga kirib kolgan. Flash texnologiyalar tarkibining elementlari:
• vektorli grafika;
• animatsiyani bir qancha usullarda ishlash;
• interfeysda interfaol elementlarini yaratish;
• sinxron ovoz qo'shish;
• HTML formati va boshqa internetda foydalaniladigan barcha
formatlarga o'tkazishni ta’minlash;
• mustaqil platformali;
• Flash-roliklarni avto rejimda ham, Web - brouzer yordamida ham ko'rish
imkoniyati mavjud;
• vizual uskunalari mavjudligi Flash-rolik yaratuvchilarini ko'plab
murakkab amallardan xalos etadi, shuningdek Flash-texnologiyalarning
texnik asnektlarni o'rganishni talab etmaydi. Hozirgi vaqtda Web-sahifalarni yaratishda birinchi orinlardan birini rastrli grafika egallaydi. Rastrli formatlardan GIF (Graphics Interchange Format - ma’lumotlar almashuvi uchun grafik format), JPEG (Join Photographic Experts Group - tasvir bo'yicha mutaxassislar birlashgan guruhi) va PNG (Portable Network Graphics- ko'chirma grafik format) va boshqa formatlarni keltirish mumkin. Rastrli grafikani ishlatishda tasvir
nuqtalar majmuasi (piksellar - inglizca pixels) dan iborat bo'ladi. Bu nuqtalar bir - biri bilan bog'liq bo'lmaganligi uchun ushbu nuqtalarni har birga rangi va koordinatasi berilishi kerak. Oddiy holda, agar ikki xil rangli tasvir ishlatilsa
(masalan, oq-qora), u holda har bir pikselni ta’riflash uchun bitta ikkili razryad
(0- qora, 1 - oq) ta’riflash etarli bo'ladi. 256 - rangli rasm uchun har bir pikselga
bunday razryadlardan 8 ta kerak bo'ladi (256=2 ). Juda ham murakkab fotorealistik
rangli tasvirlar 1 pikselga 24 razryad talab qiladi. Natijada rastr tasvirli fayllar
o'lchami tasvirni rang chuqurligi o'sgani sari oshib boradi. Rastrli tasvirlarni
yana bir kamchiligi shundan iboratki, tasvir sifati piksel o'lchamiga bog'liq, u
esa o'z navbatida monitorni imkoniyati bilan belgilanadi. Shuning uchun bir xil
rasm turli monitorlarda har xil ko'rinishga ega bo'lishi mumkin. Rastrli tasvir
o'lchamini o'zgartirish juda ham murakkab ishdir. Chunki bunday tasvirni kattalashtirish piksellar sonini o'sishiga olib keladi. Kompyuter grafikasi
sohasidagi mutaxassislar tomonidan juda murakkab rastrli tasvirlar piksellar
«ko' naytirish» yoki “o'chirish (agar tavirni kichraytirish kerak bo'lsa)”
algoritmlari ishlab chiqilgan, lekin ular doim ham ushbu masalani oqilona
bajara olmaydi. Web-sahifalarni yaratishda birinchi o rinlardan birini vektorli grafika ham egallaydi. Bu tasvirni rasmdagi joylashuvi matematik formulalar bilan berilgan egri chiziqlar majmuasi yordamida namoyish etish usulidir. Masalan, istalgan doirani tasvirlash uchun uch-to'rt raqam kerak bo'ladi: radius, markaz koordinatalari va chiziq qalinligi. Shuning uchun, vektorli grafika rastrli
grafikaga nisbatan bir qancha afzalliklarga ega:
• vektorli tasvirlarni belgilovchi matematik formulalar kompyuter
xotirasida rastrli tasvir piksellariga qaraganda kamroq joy egallaydi;
• tasvir (yoki uning ayrim qismlarini) sifatini yuqotmasdan
chegaralanmagan kattalashtirish imkoniyati mavjudligi;
• tasvirni bir platformadan ikkinchisiga ko'chirishning qulayligi.
Albatta, vektorli tasvirlarni o'z kamchiliklari ham mavjud. Masalan, fotorealistik tasvirni vektorli formatda namoyish qilish murakkabroq. Flash yaratuvchilari bunga echimni tonishgan. Flash yordamida Web – sahifalar tuzishda siz nafaqat vektorli balki rastrli tasvirlarni ishlatishingiz ham mumkin.