Tarmoq topologiyalari: mesh, star, tree, bus, ring va 3-d torus reja lokal va
Yüklə 284,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
Tarmoq topologiyalari mesh, star, tree, bus, ring va 3 d torus fayllar|
Tarmoq topologiyalari: mesh, star, tree, bus, ring va 3-d torus reja lokal va global tarmoqlarning umumiy ta’rifi Tarmoq topologiyalari: mesh, star, tree, bus, ring va 3-D torus REJA Lokal va global tarmoqlarning umumiy ta’rifi. Bir rangli va ko‘prangli tarmoqlar. Tarmoq topologiyalari 1. Lokal va global tarmoqlarning umumiy ta’rifi. Tarmoq – maxsus vosita yordamida bib-biriga ulangan va ular orasidagi ma’lumot almashinuvini ta’minlovchi kompyuterlar guruhidir. Ikki kompyuter orasidagi ulanish, bevosita (ikkinuqtali ulanish) yoki qo‘shimcha aloqa qismlari bilan ulangan bo‘lishi mumkin. Kompyuter tarmoqlari asosiy qo‘llanishi axborot almashinuvi bo‘lgan logik va fizik, bosqich yoki tarkibidan tashkil topgan magistral axborot tuzilmalarini ko‘rsatadi. Fizikaviy sathda kompyuterlar orasidagi fizik ulanishini ta’minlovchi tarmoq komponentlari bilan ko‘rsatilgan. Bunday komponentlar asosan: tarmoq interfeysi (tarmoq xaritasi yoki tarmoq adapteri platasi, standart yoki kengaytirilgan kommunikatsion yoki parallel port yoki multiport plata), ma’lumot jo‘natishning tarmoq muhiti (koaksial, ikkisimli kabel, mis para yoki optik tola) va bog’lama elementlari (marshrutizatorlar, konsentratorlar, qaytargichlar (takrorlagich- repiterlar, xablar(hub)), o‘chirib yoqgichlar (switch) va ohirlovchi elementlari (terminatorlar, konnektorlar, razyomlar, zaglushkalar). Fizikaviy sathda kompyuterlar orasidagi fizik ulanishini ta’minlovchi tarmoq komponentlari bilan ko‘rsatilgan. Bunday komponentlar asosan: tarmoq interfeysi (tarmoq xaritasi yoki tarmoq adapteri platasi, standart yoki kengaytirilgan kommunikatsion yoki parallel port yoki multiport plata), ma’lumot jo‘natishning tarmoq muhiti (koaksial, ikkisimli kabel, mis para yoki optik tola) va bog’lama elementlari (marshrutizatorlar, konsentratorlar, qaytargichlar (takrorlagich- repiterlar, xablar(hub)), o‘chirib yoqgichlar (switch) va ohirlovchi elementlari (terminatorlar, konnektorlar, razyomlar, zaglushkalar). Mantiqiy sath – bu tarmoqdagi mavjud fizik komponentа-lardan foydalanish imkonini beruvchi xilma-xil dasturiy ta’minotdir. Ko‘pgina DT ichidan bir nechta turini: operatsion sistemalar tarmoq protokollari demon-jarayonlari va drayverlari, server- dasturlar va tarmoq servislar yoki xizmat mijozlarini ajratish mumkin. коннектор Тармоқ адаптери Tarmoqlar lokal va globalga bo‘linadi, lekin faqat bu ularning yagona klassifikatsiyasi emas. Tarmoqlar lokal va globalga bo‘linadi, lekin faqat bu ularning yagona klassifikatsiyasi emas. Ular birrangli va ko‘prangli, birmartali va ko‘pmartali, ochiq va yopiq va b. bo‘linadi. Klassifikatsiyaning ko‘p xilligidan eng muhim va ko‘p ishlatiladiganlari ko‘rib chiqiladi. Tarmoqlarni kategoriya va turga ajratishning ko‘pgina klassifikatsion prinsiplari, dasturiy ta’mi-notning turi va xiliga asoslangan. Boshqacha qilib aytganda, birgina jismoniy asosda bir necha xil, tur va sinf tarmoqlarini shakllantirish mumkin. Tarmoqqa ulangan kompyuter ish stansiyasi (Workstation) deb nomlanadi. Qoida bo‘yicha bu kompyuterda inson ishlaydi. Tarmoqda shunday kompyuterlar borki, ularda hech kim ishlamaydi. Ulardan tarmoqdagi boshqaruv markazi va axborot yig‘uvchi sifatida foydalaniladi. Bunday kompyuterlar server deb nomlanadi. Tarmoqqa ulangan kompyuter ish stansiyasi (Workstation) deb nomlanadi. Qoida bo‘yicha bu kompyuterda inson ishlaydi. Tarmoqda shunday kompyuterlar borki, ularda hech kim ishlamaydi. Ulardan tarmoqdagi boshqaruv markazi va axborot yig‘uvchi sifatida foydalaniladi. Bunday kompyuterlar server deb nomlanadi. Agar kompyuterlar bir-biridan nisbatan yaqinda joylashgan va yuqori tezlikdagi tarmoq adapterlari (axborot jo‘natish tezligi 10-100Mbit/s) yordamida ulangan bo‘lsa, bu tarmoqlar lokal deb nomlanadi. Lokal tarmoqlardan foydalanishda, kompyuterlar odat-da, bir xona, bino yoki yaqin joylashgan uylarda joylashgan bo‘lishi kerak. Lokal tarmoqlardan foydalanishda, kompyuterlar odat-da, bir xona, bino yoki yaqin joylashgan uylarda joylashgan bo‘lishi kerak. Lokal kompyuter tarmoqlari, odatda, ishlatish va dasturiy ta’minot xarakteri bo‘yicha korporativ xarakterga ega bo‘ladi va biror bitta tizimga taalluqli yuzdan ortiq kompyuter sistemalarini birlashtiradi. O‘z tarkibida ko‘pgina kompyuterlarni integratsiyalaydigan va (asosiysi) ma’lum masofada joylashgan turli arxitektura bazasi va dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlarni ulash uchun mo‘ljallangan tarmoq va tarmoq teznologiyalarida qo‘llaniladigan, zamonaviy talablarga javob beradigan kompyuter tarmog‘i global hisoblanadi. O‘z tarkibida ko‘pgina kompyuterlarni integratsiyalaydigan va (asosiysi) ma’lum masofada joylashgan turli arxitektura bazasi va dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlarni ulash uchun mo‘ljallangan tarmoq va tarmoq teznologiyalarida qo‘llaniladigan, zamonaviy talablarga javob beradigan kompyuter tarmog‘i global hisoblanadi. Bir-biridan ma’lum masofada joylashgan kompyuterlar yoki butun lokal tarmoqlarni ulash uchun modemlar, hamda, ajratilgan yoki sun’iy yo‘ldoshli aloqa kanallari qo‘llaniladi. Odatda, bu tarmoqlardagi axborot jo’natish tezligi, lokalga qaraganda sezilarli darajada pastroq bo‘ladi. Hozirgi vaqtda bir nechta global kompyuter tarmoqlari va ularning protokollari mavjud, masalan, RelCom, CompuServ, Internet va b. 1-rasm. Tarmoq tuzulishiga misol. 2. Birrangli va ko‘prangli tarmoqlar. Tarmoq kompyuterlari orasidagi vazifalar bo‘linishiga qarab, lokal tarmoq ikki sinfga bo‘linadi: birrangli va ko‘prangli. Oxirgisi ko‘proq ajratilgan serverli tarmoqlar deb nomlanadi. Agar kompyuter o‘z resurslarini tarmoqning boshqa foydalanuv- chilariga taqdim etsa, u server hisoblanadi. Boshqa mashina resurslariga murojaat qiluvchi kompyuter esa, mijoz hisoblanadi. Ilgari aytilgandek, tarmoqda ishlovchi kompyuter, mijoz, server vazifasini bajarishi yoki ikkala vazifalarni birlashtirishi mumkin. Birrangli tarmoqlardagi barcha kompyuterlarda bir-birlarining resurslariga kirish huquqlari bir xil. Birrangli tarmoqlardagi barcha kompyuterlarda bir-birlarining resurslariga kirish huquqlari bir xil. Har bir foydalanuvchi o‘z hoxishi bilan kompyuterining biror resursini ajratilgan deb e’lon qilishi mumkin, shundan so‘ng boshqa foydalanuvchilar undan foydalanishlari mumkin. Bunday tarmoqlardagi barcha kompyuterlarda hamma kompyu- terlarga barobar potensial teng imkoniyatlarni beruvchi bitta OT o‘rnatiladi. Birrangli tarmoqlar misol uchun, LANtastic, Personal Ware, Windows for Workgroup, Windows NT Workstation OT yordamida qurilishi mumkin. Birrangli tarmoqlar tashkil etish va foydalanishda osonroq, lekin ular asosan, saqlanadigan axborot hajmiga, unga ruxsatsiz kirishdan himoyalanganligi va kirish tezligiga katta talab qo‘ymaydigan katta bo‘lmagan foydalanuvchilar guruhini birlashtirish uchun ishlatiladi. Birrangli tarmoqlar tashkil etish va foydalanishda osonroq, lekin ular asosan, saqlanadigan axborot hajmiga, unga ruxsatsiz kirishdan himoyalanganligi va kirish tezligiga katta talab qo‘ymaydigan katta bo‘lmagan foydalanuvchilar guruhini birlashtirish uchun ishlatiladi. Ushbu tavsiflarning yuqori talablariga ko‘prangli tarmoqlar qulayroq hisoblanadi, ularda server foydalanuvchilarga xizmat ko‘r-satish vazifasini o‘z resurslari bilan echadi, chunki uning apparaturasi va tarmoq operatsion tizimi aynan shu maqsadda loyihalashtirilgan. 3. Tarmoq topologiyalari Tarmoqda kompyuterlarning ulanish va joylashish tartibi tarmoq topologiyasi deb ataladi. Tarmoqning besh turdagi topologiyalari farqlanadi: umumiy shina; yulduz; halqa; yacheykali; aralash. Umumiy shina (bus) topologiyasi Bu holda barcha kompyuterlar ma’lumotlar shinasi deb nomlangan bir kabelga ulanadi. Paket tarmoqning bu qismiga ulangan barcha kompyuterlar tomonidan qabul qilinadi. Tarmoq tezligi ko’p jihatdan umumiy shinaga ulangan kompyuterlar soni bilan belgilanadi. Bu kompyuterlar soni qancha ko’p bo’lsa, tarmoq shuncha sekin ishlaydi. Bundan tashqari, bunday topologiya, bir necha kompyuterlar tarmoqqa bir vaqtda ma’lumot uzatishga harakat qilgan vaqtda, turli kolliziyalar vujudga kelishiga sabab bo’ladi. Kolliziya – tarmoq ishi vaqtida sodir bo’luvchi normal holat. Kolliziyani taxlil qilish va bartaraf etish uchun barcha kompyuterlar kabelda payo bo’luvchi signallarni o’rganadilar. Kolliziya – tarmoq ishi vaqtida sodir bo’luvchi normal holat. Kolliziyani taxlil qilish va bartaraf etish uchun barcha kompyuterlar kabelda payo bo’luvchi signallarni o’rganadilar. Agar uzatilayotgan va qabul qilinayotgan signallar bir-biriga mos kelmasa, kolliziya mavjudligi qayd etiladi. Kolliziyani sezgan kompyuterlar tarmoqqa 32-bitli jam - ketma- ketlik deb ataluvchi xabarni jo’natadi. Tarmoqqa ulangan kompyuterlar soni ortgan sari kolliziya paydo bo’lish ehtimolligi ortadi. 1 - rasm. Kolliziya holati “Umumiy shina” topologiyasini qo’llashning avzalliklari: “Umumiy shina” topologiyasini qo’llashning avzalliklari: kabel tejaladi; oson kengaytiriladi; soda va kafolatli. Asosiy kamchiliklar: Kabelning ishdan chiqishi tarmoq ishini to’xtatadi; Ma’lumotlarning ko’pligi o’tkazish qobiliyatini pasaytiradi; Tarmoqda kompyuterlar soni ortishi kolliziya paydo bo’lish htimolligini oshiradi. Har bir kompyuter tarmoq bo’ylab uzatiluvchi ma’lumotlarni olishi mumkin. Yulduz topologiyasi Yulduzsimon topologiyadan foydalanilganda tarmoqning barcha kompyuter-laridan chiquvchi kabellar markaziy kommutator yoki konsentratorga ulanadi. Biror kompyuterdan boshqasiga jo’natilgan barcha paketlar shu qurilma orqali yetib boradi. Bunda ham passiv, ham aktiv konsentratordan foydalanish mumkin. Kompyuter va konsentrator o’rtasidagi aloqa uzilishi tarmoqning qolgan qismi ishiga ta’sir etmaydi. Agar konsentrator ishdan chiqsa tarmoq ishi to’xtaydi. Yulduz topologiyasi orqali lokal tarmoqlarni ham bir-biriga ulash mumkin. Yulduz topologiyasi ishdan chiqqan elementlarni qidirishda qulay: kabel, taroq adapter yoki razyomlarning nosozligi oson aniqlanadi. “Yulduz” “umumiy shina” dan yangi qurilmalarni ulashda ancha qulaylik tug’diradi. Uzatish tezligi 100 va 1000Mbit/s tarmoqlar “yulduz” topologiyasi orqali qurilganini ham hisobga olish lozim. Yulduz topologiyasi ishdan chiqqan elementlarni qidirishda qulay: kabel, taroq adapter yoki razyomlarning nosozligi oson aniqlanadi. “Yulduz” “umumiy shina” dan yangi qurilmalarni ulashda ancha qulaylik tug’diradi. Uzatish tezligi 100 va 1000Mbit/s tarmoqlar “yulduz” topologiyasi orqali qurilganini ham hisobga olish lozim. Agar “yulduz”ning markazida konsentrator joylashgan bo’lsa, tarmoqning mantiqiy topologiyasi “umumiy shina”ga ozgaradi. “Yulduz” topologiyasini qo’llashning avzalliklari: “Yulduz” topologiyasini qo’llashning avzalliklari: Yaratish va boshqarish soddaligi; Tarmoqning yuqori ishonchliligi; Tarmoq ichida uzatiluvchi ma’lumotning yuqori darajada himoyalangani (agar yulduzning markazida kommutator joylashgan bo’lsa). Asosiy kamchiligi – konsentratorning ishdan chiqishi butun tarmoq ishini to’xtatadi. Halqa topologiyasi (ring) Halqali topologiyadann foydalanilganda tarmoqning hamma kompyuterlari yagona halqasimon kabelga ulanadi. Paketlar halqa bo’ylab bir yo’nalishda tarmoqqa ulangan kompyuterlarning tarmoq platalari orqali uzatiladi. Har bir kompyuter signalni kuchaytirib, halqa bo’yicha uzatadi. Halqa topologiyasining markerli usulda tashkil etishni ko’rib chiqamiz. Marker ikkilik razryadlarining boshqaruv ma’lumotlaridan iborat ma’lum ketma-ketligini tashkil etadi. Halqa topologiyasining markerli usulda tashkil etishni ko’rib chiqamiz. Marker ikkilik razryadlarining boshqaruv ma’lumotlaridan iborat ma’lum ketma-ketligini tashkil etadi. Agar tarmoq qurilmasi markerga ega bo’lsa, unda ma’lumotni tarmoqqa uzatish huquqi bo’ladi. Halqa ichida faqat bitta marker bo’lishi mumkin. Ma’lumotlarni uzatishga tayyorlanayotgan kompyuter tarmoqdan markerni olib ma’lumotni halqa bo’ylab uzatadi. Har bir kompyuter ma’lumotlarni keying kompyuterga uzatadi toki u adresatga yetib bormaguncha. Ma’lumotni qabul qilgan adresat uni yuborgan kompyuterga axborot yetib kelganligini tasdiqlovchi xabar jo’natadi, ma’lumotni jo’natgan kompyuter yangi marker xosil qiladi va uni tarmoqqa uzatadi. Mazkur topologiyani qo’llashning avzalliklari: Mazkur topologiyani qo’llashning avzalliklari: umumiy shinadan ko’proq hajmdagi ma’lumotlarga xizmat ko’rsatadi; har bir kompyuter takrorlovchi hisoblanadi: u signalni keying kompyuterga uzatishdan avval uni kuchaytiradi va tarmoq o’lchamlarini kengaytirish imkonini yaratadi; tarmoqqa kirishda turli imtiyozlarni berish imkoniyati; yuqori imtiyozga ega kompyuter markerni uzoqroq vaqt ushlab turishi va ko’proq ma’lumot uzatishi mumkin. Kamchiliklari: tarmoq kabelining ishdan chiqishi butun tarmoqning ishdan chiqishiga ollib keladi; istalgan kompyuter tarmoq orqali uzatiluvchi ma’lumotlarni olish imkoniga ega. Yacheykali topologiya (mesh) Bu topologiya har bir kompyuterni tarmoqdagi boshqa kom- pyuterlar bilan alohida kabel orqali ulanishini nazarda tutadi. Bu usul ma’lumotlarni uzatishda qo’shimcha yo’llardan foydanalish imkonini beradi. Biror kabel ishdan chiqqanda ma’lumot boshqa yo’l orqali uzatiladi va tarmoq normal faoliyat ko’rsatishda davom etadi. Biror kabel ishdan chiqqanda ma’lumot boshqa yo’l orqali uzatiladi va tarmoq normal faoliyat ko’rsatishda davom etadi. Bunday topologiya global hamda bir necha uzoqlashtirilgan tarmoqlarni optic tolali, ajratilgan yoki yo’ldosh aloqa liniyalari orqali birlashtirishda qo’lla-niladi. Lekin lokal tarmoqlarda bir mashinada bir nechta tarmoq interfeyslari hamda ko’p hajmdagi kabellar talab etilgani uchun qo’llanilmaydi. Yacheykali topologiyaning avzalliklari: Yacheykali topologiyaning avzalliklari: katta ma’lumot oqimlari bilan samarali ishlash; qo’shimcha aloqa kanallaridan foydalanish hisobiga tarmoqning yuqori darajada barqarorligi; yuqori darajadagi xavfsizlik; ma’umotlar oqimi uzatuvchidan to’g’ri qabul qiluvchiga uzatilib, nazariy jihatdan ma’lumotni o’g’irlashning imkoni yo’q. Kamchiliklari: kompyuterlarda tarmoqqa chiquvchi bir nechta tarmoq interfeyslariga bo’lgan talab; tarmoqni tashkil etishning narxi yuqoriligi. Aralash topologiya (hybrid) Aralash topologiya o’zida ikki yoki undan ortiq topologiyani birlashtiradi ba shu bilan tugallangan tarmoq tuzilmasini hosil qiladi. Hozirda bu topologiya eng keng tarqalgan bo’lib, ko’pincha yulduz-simon va shina topologiyasi birga qo’llanadi. Bunda yulduz topologiyasiga ega bir nechta tarmoq bir shinaga ulanadi. Bu topologiyada bir kompyuterdagi nosozlik tarmoq ishiga xech qanday ta’sir ko’rsatmaydi, lekin agar markaziy component (konsen-trator) ishdan chiqsa, tarmoqlar boshqa aloqa qilolmaydi. “Yulduz-halqa” topologiyasida kompyuterlar markaziy komponentga yulduzsimon tarmoqdagi kabi ulanadi. Shu bilan birga barcha kompo-nentlar tarmoq bilan halqa topologiyasi bo’yicha birlashgan. “Yulduz-halqa” topologiyasida kompyuterlar markaziy komponentga yulduzsimon tarmoqdagi kabi ulanadi. Shu bilan birga barcha kompo-nentlar tarmoq bilan halqa topologiyasi bo’yicha birlashgan. Avvalgi holatga o’xshash bu holatda ham tarmoqdagi biror kom- pyuterning ishdan shiqishi tarmoq ishiga ta’sir ko’rsatmaydi. Bo’sh markerni uzatish usuliga ko’ra tarmoqning barcha kompyu-terlari ma’lumot uzatishda teng imkoniyatga ega, bu esa tarmoq ichidagi axborot oqimlarining soni ortishiga olib keladi. 3D Torus topologiyasi Zamonaviy yuqori tezlikdagi aloqa tarmoqlarini rivojlantirish ko’plab yo'nalishlarni qamrab oladi. Bulardan biri – superkompyterlar. Torus tarmoqlari eng yaxshi ishlaydigan superkompyu-terlarda ishlatiladi. Ularning ma'lum kamchiliklari bor, lekin ularning asosiy foydasi – xarajat tejalishi, va bu ularni juda katta miqyosda qo’llanilishini moslashtiradi. Bundan tashqari, ba'zi hisoblash algoritmlarida hisoblash tugunlari asosan o'zlarining eng yaqin qo'shnilari bilan ma'lumot almashishadi va bu holda torus topologiyasi algoritm bilan yaxshi mos keladi. Torus misoli 12-rasmda keltirilgan. 3D Torus topologiyasi Nazorat savollari Lokal va global tarmoqlarning qangay tarmoqlar? Bir rangli va ko‘prangli tarmoqlarni farqi nimada? Qanday kompyuter tarmoqlarini qurish topologiyalari mavjud? Tarmoq topologiyalarini afzalliklari va kamchiliklarini izohlab berin/ http://fayllar.org Yüklə 284,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2