Tayyor mahsulot (tovar, ish, xizmat)lar va ularning sotilishini hisobga olish

Materallarning ombor hisobi
DAFTARI

								M-17-shakl
"		"				y.
Tashkilot (markazlashgan buxgalteriya)
Moddiy javobgar shaxs

2-. betlar

Ombor	Stellaj	Yacheyka	O‘lchov birligi	narxi	belgisi	navi	turi	o‘lchami	Zaxira me’yori
			nomi

Materiallar nomi

Yozuv sanasi	Hujjatning raqami va sanasi	Yozuvning tartib raqami	Kimdan qabul qilindi va kimga berildi	Kirim	Xarajat	Nazorat (imzo va sana)

Oxirgi bet

Tekshirish sanasi	Taklif va e’tirozlar	Tekshiruvchining lavozimi va imzosi

Ushbu kitob nomerlandi ______________________ bet.

(so‘z bilan)
Bosh hisobchi ____________ _______________________
(imzo) (F.I.O.)
"___" ______________ 200 __ y.
Tayyor mahsulotning kelib tushishi va chetga berilishi bilanoq ombor xodimi hujjatlar asosida ularning sonini kartochkalarga yoki Materiallarning ombor hisobi daftariga yozib ko‘yadi va har bir yozuvdan keyin qoldiq hisoblab qo‘yiladi. Buxgalter har kuni tugagan sutka uchun ombordan hujjatlarni qabul qilib olishi kerak (qabul qilish-topshirish nakladnoyi, buyruq-nakladnoy, tovar-transport nakladnoyi).
Ombor hisobining to‘g‘ri yuritilganligi ombor hisobi kartochkasi yoki materiallarning ombor hisobi daftariga buxgalterning imzosi bilan tasdiqlanadi. Moddiy javobgar shaxs ombor hisobi kartochkalari asosida har oyda tayyor mahsulot nomenklaturasi, o‘lchov birligi soniga tayangan holda tayyor mahsulotning qoldiq hisobi vedomostini to‘ldiradi. Bu yerda hisob baholari bo‘yicha qoldiqlar taksirovka qilinadi va buxgalteriya hisobi ma’lumotlari bilan solishtiriladi.
Mahsulot kirimi va chiqimi bilan bog‘liq operatsiyalar rasmiylashtirilgan dastlabki hujjatlar ombor varaqalariga yozilganidan keyin buxgalteriyaga topshiriladi. Bu yerda hujjatlar tekshiriladi, guruhlanadi va ular asosida tegishli hisob registrlari tuziladi. Tayyor mahsulot harakatining pul shaklida ifodalangan hisobi buxgalteriyada yuritiladi. Bu hisob ombor hisobi ma’lumotlari asosida yuritiladi.
Misol. Donni qayta ishlash korxonalarida tayyor mahsulotlari ombori hisobini yuritish tartibini ko‘rib chiqamiz.
Moddiy javobgar shaxslar - don va don mahsulotlarining miqdor va sifat jihatidan saqlanishi uchun mas’ul bo‘lgan shaxslar: elevatorlar va mexanizatsiyalashtirilgan don saqlash omborlarining katta masterlari (ishlab chiqarish uchastkalari boshliqlari), ishlab chiqarish uchastkalari masterlari, ombor mudirlari, yiroqdagi punktlarning omborlarga bevosita mutassaddilik qiluvchi mudirlari, makkajo‘xori urug‘ligiga ishlov beruvchi makkajo‘xori donini kalibrlovchi sexlar boshliqlari, omixta yem komplekslarining ishlab chiqarish boshliqlari, omborlarga mutasaddilik qiluvchi urug‘lik tozalovchi korxonalar (sexlar) boshliqlari.
Tegirmonlar, yorma, omixta yem va urug‘lik tozalovchi korxonalarda (sexlarda) tayyor mahsulotlarning miqdor va sifat jihatidan saqlanishi uchun, ular omborlarga berilgungacha, korxonalarning ishlab chiqarish sexlari boshliqlari javob beradilar.
Ishlov berish uchun omborlardan don berish ishlab chiqarish-texnologiya laboratoriyasi (IChTL) xulosasiga muvofiq belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan, rahbar tomonidan imzolangan farmoyish (109-shakl) asosida amalga oshiriladi.
Farmoyishda qaysi omborlardan, siloslardan yoki boshqa saqlash joylardan ishlov berish uchun don ajratilishi, uning og‘irligi va sifati ko‘rsatiladi, farmoyish to‘rt nusxada yoziladi:

• 
  birinchi nusxasi IChTLda qoladi,
  
• 
  ikkinchi nusxasi donni berayotgan tegishli moddiy javobgar shaxsga,
  
• 
  uchinchi nusxasi ishlab chiqarish sexi boshlig‘iga
  
• 
  to‘rtinchi nusxasi buxgalteriyaga beriladi.
  

Omixta yem ishlab chiqarish uchun xom ashyo berish belgilangan tartibda talabnomalar-yuk xatlari (119-shakl) bilan rasmiylashtiriladi, ularda retseptlarning tartib raqami va belgilangan retseptura bo‘yicha omixta yem ishlab chiqarish uchun talab etiladigan xom ashyo miqdori ko‘rsatiladi.
110-shakl bo‘yicha (yoki 119-shakl bo‘yicha talabnoma-yuk xati) asosida berilgan don (xom ashyo) va laboratoriya tekshirishlari ma’lumotlari bo‘yicha qayta ishlash uchun berilgan don ombordan chiqim qilinadi va ishlab chiqarish sexi tomonidan kirim qilinadi.
Korxona rahbari tomonidan belgilangan donni berayotgan mas’ul shaxslar, ishlab chiqarish korpusi boshlig‘i va uning yordamchilari tarozi priborlari soz ishlashini va ishlab chiqarishga berilayotgan tarozida to‘g‘ri tortilishini tekshirish natijalarini tarozi jurnaliga kiritgan holda muntazam ravishda tekshirib turishlari shart.
Ishlab chiqarilgan mahsulot korxonalarda hisoblagichning ko‘rsatkichlari bo‘yicha hisobga olinadi, chiqindilar esa bevosita smena masteri yoki qoplash bo‘limi mudirining bevosita kuzatuvida tarozida tortiladi.
Ishlab chiqarilgan mahsulot hisobi jurnalda (116-shakl) smena masteri tomonidan yuritiladi, sanitariya holati to‘g‘risidagi belgini smena laboranti qo‘yadi.
Jurnalda, shuningdek idishsiz saqlash omboriga, qadoqlash sexiga berilgan mahsulot, qoplangan qoplar soni ham yuritiladi. Mahsulotni ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot omboriga berish yuk xati (112-shakl) bilan rasmiylashtiriladi.
Yuk xatlari har bir smena tamom bo‘lgandan keyin to‘ldiriladi va qoplash bo‘lim mudiri tomonidan imzolanadi, u bo‘lmagan joylarda esa - sex boshlig‘i yoki smena masteri va ombor mudiri tomonidan imzolanadi.
Yuk xatining bir nusxasi mahsulotni ishlab chiqarish schyotidan chiqarish uchun boshqa nusxasi esa - mahsulotni omborga kirim qilish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Idishsiz saqlash omborlarida mahsulot hajm avtomat tarozilarda aniqlangan holda kirim qilinadi.
Ishlab chiqarish sexi boshlig‘i yoki smena masterlari, laboratoriya xodimlari, shuningdek ombor mudiri yoki ularning yordamchilari tarozining to‘g‘ri ishlashini muntazam ravishda tekshirib turishlari zarur. Hisoblagichlar ko‘rsatkichlari bilan mahsulot omboriga berilgan amaldagi miqdor o‘rtasida farq bo‘lgan hollarda sabablari batafsil ko‘rsatilgan holda farqlar to‘g‘risida dalolatnoma tuziladi. Sex boshlig‘i va uning smena masterlari, laborantlar, shuningdek tayyor mahsulot ombori mudiri (uning yordamchilari) har oyda (kamida ikki marta) mahsulotning belgilangan normalarga (standart og‘irlikka) muvofiq joylanishi to‘g‘riligini tekshirishi kerak. Korxonalar rahbarlari standart og‘irlik to‘g‘riligini har o‘n kunda nazorat tartibida tekshirishni tashkil etishlari kerak. Chetga chiqish aniqlangan taqdirda ular darhol tarozi og‘irligini tortib qoplash apparatlarini sozlash choralarini ko‘rishlari kerak. Un, yorma solingan, standart og‘irlikdan chetga chiqqan qoplar standart og‘irlikka yetkazilishi kerak.
Bir sutka o‘tgandan keyin tegirmonlarda ikki nusxada tayyor mahsulotni ishlab chiqarish, topshirish va foydalanilgan idish to‘g‘risida bildirgi (113-shakl) tuziladi. Bildirishnomaning bir nusxasi buxgalteriyaga beriladi, ikkinchi nusxasi sexda qoladi. Bir smena mahsulotini boshqa smenaga berish qoplash bo‘limida qoldirishga yo‘l qo‘yilmaydi. Ishlab chiqilgan mahsulot bildirgida netto og‘irlikda ko‘rsatiladi. Ishlab chiqilgan barcha mahsulot to‘laligicha omborga berilishi kerak. Mahsulotni omborni chetlab realizatsiya qilish yoki xaridorlarga berish qat’iyan taqiqlanadi. Tegirmonda o‘rnatilgan tarozida aniqlangan og‘irlik yoki haqiqatda sotishda aniqlangan va tegishli hujjat bilan rasmiylashtirilgan og‘irlik (tarozi jurnali - 28-shakl va 29-shakl) kepak, qo‘shimcha mahsulotlar, chiqindilar og‘irligi hisoblanadi.
Ishlab chiqarish jarayonida olinadigan chiqindilar (nooziq mahsulotlar) to‘planib borishi davomida og‘irligi tortilib ko‘riladi, korxona hududidan tashqariga chiqariladi va korxona rahbari tomonidan tayinlanadigan komissiya hozirligida yo‘q qilinadi. Komissiya tarkibiga ombor mudiri, ishlab chiqarish-texnologiya laboratoriyasi (IChTL) va korxona soqchilari vakillari majburiy tartibda kiritiladi.
Chiqindilarni (nooziq mahsulotlarni) yo‘q qilish dalolatnomalari (23-shakl) bilan rasmiylashtiriladi. Dalolatnomalar korxona rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Chiqindilarni (nooziq mahsulotlarni) yo‘q qilish uchun korxona hududidan tashqariga olib chiqish ruxsatnoma (196-shakl) bilan amalga oshiriladi.
Chiqindilarni (nooziq mahsulotlarni) tarozida tortish natijalari tarozi jurnaliga (28-shakl) kiritiladi. Agar tirkamali avtomobilda olib chiqilsa, u holda jurnalda avtomobil va tirkamaning raqami ko‘rsatiladi. Mahsulot solingan standart og‘irlikdagi qoplarning to‘g‘riligini ta’minlash uchun korxona rahbarlari va tegishli mas’ul shaxslar javob beradi.
Mahsulotni qoplashda standart og‘irlikni nazorat tartibida tekshirishda, agar mahsulot solingan qoplarning og‘irligidagi chetga chiqish og‘irligini tortib qoplash apparatining yo‘l qo‘yiladigan nuqsoni alohida qop uchun +0,25% o‘n qopdagi mahsulotning o‘rtacha og‘irligi +0,10% bo‘lsa to‘g‘ri hisoblanadi. Standart og‘irlikni jo‘natuvchining yoki oluvchining omborlarida tekshirishda tarozilarning yo‘l qo‘yiladigan nuqsoni va namlik pasayishidan ko‘rilgan og‘irlikning kamayishi miqdori hisobga olinadi.
Namlik pasayishidagi ko‘rilgan kamomad hajmi quyidagi formula asosida hisoblab chiqilgan qopga solinayotgan paytdagisi bilan yetkazib berilayotgan vaqtdagi namlik orasidagi solishtirilgan farqdan oshmasligi lozim: