Tekshirdi: Mirzoqulov H. B. Bajardi: Toshpo’latov Alimardon Samarqand 2022 Reja

Optik aloqa tizimlarining tuzilishi, ish prinsipi.

Shisha tola nur tarqatishga juda qulay muhit bo‘lsa ham, uning kamchiliklari bor:
1) u ochiq havoda (p2<1) bo‘lgani uchun unga tashqi muhit ta'sir ko‘rsatadi, uning ustiga changlar o‘tirib iflos qiladi, bu esa nurning so‘nishiga olib keladi; 2) tolani ushlab turuvchi tayanchlarning kontaktlarida qo‘shimcha so‘nish paydo bo‘ladi. Bundan tashqari, shisha tola mo‘rt bo‘ladi:. Agar uning ustiga qandaydir muhofaza qatlamlari yotqizilmasa, sinib ketishi juda oson. Bu kamchiliklar ikki qatlamlik hisobiga bartaraf etiladi. (2 (a -b) - rasm). Shishali tolalar cho‘zib olinib (qqT=2000°s ga yaqin), barabanlarga o‘rab olinganliklari uchun bunday tolalarda nurning troyektoriyasi egri chiziq bo‘lib, uning aniq qaytadigan chegarasi bo‘lmaydi. Qobiq tarafga yo‘nalgan nur tola o‘qi tarafiga qarab egila boshlaydi va u yana o‘zak markaziga qarab tarqaladi. Shisha tolalar orqali axborot yuborilganligi uchun ularning so‘nish koeffisiyenti minimal bo‘lishi zarur, chunki optik aloqa liniyalari barabanlarga o‘rab olinganliklari uchun bunday tolalarda nurning troyektoriyasi egri chiziq bo‘lib, uning aniq qaytadigan chegarasi bo‘lmaydi. Qobiq tarafga yo‘nalgan nur tola o‘qi tarafiga qarab egila boshlaydi va u yana o‘zak markaziga qarab tarqaladi. Shisha tolalar orqali axborot yuborilganligi uchun ularning so‘nish koeffisiyenti minimal bo‘lishi zarur, chunki optik aloqa liniyalari (1-100) km masofalarga cho‘zilishi mumkin. Buning uchun ularning yutish koeffisiyenti qq01-1db/km bo‘lishi kerak. Bunday katta talabga faqat a'lo sifatli optik shishalar, ayniqsa shishasimon kvarslar javob beradi. Kvars boshqa shishalardan o‘zining bir jinsliligi va nurning Relecha sochilish koeffisiyenti kichikligi bilan ajraladi.
(1-100) km masofalarga cho‘zilishi mumkin. Buning uchun ularning yutish koeffisiyenti qq01-1db/km bo‘lishi kerak. Bunday katta talabga faqat a'lo sifatli optik shishalar, ayniqsa shishasimon kvarslar javob beradi. Kvars boshqa shishalardan o‘zining bir jinsliligi va nurning Relecha sochilish koeffisiyenti kichikligi bilan ajraladi.

Oqimli media uzatish tarmoqlarining tuzilishi.

I
nternet tarmoqlarida amalga oshiriladigan ilovalarga World Wide Web (WWW), elektron pochta, haqiqiy vaqtda Internet orqali axborot almashish (chat rooms), oqimli video, muzikali saytlarga ulanish kiradi. WWW qo’llanilgan holatda foydalanuvchi kompyuter ekranida matn va grafik ob‘ektlarni ko’radi, belgilangan ob‘ektga sichqoncha tugmasini bosadi va mos kelgan sahifa ekranda paydo bo’ladi.

Boshqa ilovalar oqimli video xizmati hisoblanadi. Oqimli video - video yozishni bajarish uchun manba va qabulqilgich mos keluvchi qurilmaga ega bo’lishi kerak. Internet protokollari va vositalarini qo’llash bilan video oqim manbadan qabul qiluvchiga jo’natiladi. Bu xizmat talab bo’yicha video (Video on Demand, VoD) ilovalardan biri singari ko’rilishi mumkin.

Oxirgi serverda joylashgan, o’chirilgan ma‘lumotlar fayllariga ulanish usullaridan biri, mijoz so’rovi bo’yicha fayl nusxasini uzatish hisoblanadi. Bu maqsadda Internet tarmoqlarida standart protokol FTP (File Transfer Protocol) -fayllarni qayta uzatish protokoli qo’llaniladi.
FTP protokoli server va mijoz orasida ma‘lumotlar fayllarini almashish uchun qo’llaniladi. Har bir oxirgi nuqta fayllarni uzatish va olish/so’rash imkoniga ega. Bunday fayllarga matn, grafika, tasvirlar, ovoz, video va multimediyali axborot bo’lishi mumkin. Shuningdek FTP protokoli, mijoz kompyuteriga dasturiy ta‘minotni yuklash uchun ham qo’llaniladi. Foydalanuvchi FTP protokoli yordamida olinadigan fayllarni to’g’rilashi mumkin (o’chirish, nomini o’zgartirish, nushalash va boshqalar).
Texnik nuqtai nazardan WWW, yagona HTTP (Hypertext Transfer Protocol) protokoli yordamida muloqot qilinadigan ko’pgina mijozlar va serverlar sifatida ko’riladi. Internetda gipermatnni aks ettirish, yaratish va saqlashni yengillashtirish uchun HTML (Hypertext Markup Language) dasturlash tili qo’llaniladi. HTTP va HTML protokollarining kombinatsiyasi Internet yordamida muloqot qilinadigan ko’pgina mijozlar va serverlar sifatida ko’riladi. Internetda gipermatnni aks ettirish, yaratish va saqlashni yengillashtirish uchun HTML (Hypertext Markup Language) dasturlash tili qo’llaniladi. HTTP va HTML protokollarining kombinatsiyasi Internet global tarmog’i orqali matn, grafika, ovoz, video va boshqa multimediyali fayllarni uzatishni ta‘minlaydi.
Elektron pochta IP tarmoqda eng eski ilovalardan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda millionlab odamlar har kuni elektron pochta orqali axborot almashadi. Bu almashish SMTP (Simple Mail Transfer Protocol – pochta xabarlarini eltishni oddiy protokoli) protokoli yordamida amalga oshadigan mijoz va server orasida ma‘lumolar almashishni yana bir ko’rinishi hisoblanadi.
IP tarmoqlarda multimediyali trafik xususiyatlarini tahlil qilish
Hozirgi kunda Internetning barcha tarmoq trafigini ikki sinfga ajratish mumkin – TCP protokoli asosida boshqariladigan trafik va UDP protokoli asosida boshqariladigan trafik. Oxirgi 5 – 7 yil davomida TCP va UDP trafiklarining proporsiyasi juda keng o’zgardi. Taxminan trafikning 90% TCP ulanishi orqali uzatiladi. TCP trafigining o’sishiga ta‘sir etuvchi ilovalar juda tez rivojlanmoqda, birinchi navbatda turli Web ilovalar va bir darajali tarmoqlararo ulanishlar tufayli. Xuddi shu vaqtda VoIP, IPTV va boshqa taniqli yangi ilovalarni o’sishiga bog’liq holda UDP trafigining taxminiy hajmi taxminan 90% ni tashkil etadi. Biroq yaqin yillarda bu trafik sinfining vaqtda VoIP, IPTV va boshqa taniqli yangi ilovalarni o’sishiga bog’liq holda UDP trafigining taxminiy hajmi taxminan 90% ni tashkil etadi. Biroq yaqin yillarda bu trafik sinfining amaliy o’sishini kutish kuzatiladi.