Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi R. N. Radjapova keyingi avlodning konvergent tarmoqlari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi
R.N. Radjapova
KEYINGI AVLODNING KONVERGENT TARMOQLARI
5311300 – “Telekommunikatsiya”  yo‘nalishi talabalari uchun
O‘QUV QO‘LLANMA
Toshkent 2016
Muaalif: R.N. Radjapova. Keyingi avlodning konvergent tarmoqlari. O‘quv qo‘llanma. /TATU 223 bet. Toshkent, 2016
O‘quv qo‘llanmada mavjud bo‘lgan tarmoqlarning kamchiliklari, kommutatsiyalash usullari, keyingi avlod tarmoqlariga o‘tish sabablari, tarmoqning konvergensiya holati, keyingi avlod konvergent tarmoqlarining tuzilish tamoyillari, NGN tarmoqlarining arxitekturasi, NGN tarmoqlarida qo‘llaniladigan transport tarmog‘i va abonent kirish tarmoqlari texnologiyalari, konvergent tarmoq xizmatlariga bo‘lgan talablar, xizmatlarning turlari, NGN tarmoqlarida qo‘llaniladigan protokollarning turlari, chaqiriqlarni boshqaruv tizimi, multiservisli tarmoqlarining tuzilish prinsiplari va rivojlanish istiqbollari yoritilgan.
“Keyingi avlod konvergent tarmoqlari” fani bo‘yicha o‘quv qo‘llanma, “Telekommunikatsiya” ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha mutaxasisslarni tayyorlashda o‘quv jarayonida foydalanishga, shuningdek soha mutaxassislari uchun mo‘ljallangan.
Taqrizchilar:
- ichki: TI kafedrasi dotsenti 
N.X.Gulto‘raev.
- tashqi: «UNICON.UZ»
bo‘limi boshlig‘i
Berganov I.R.
© Toshkent axborot texnologiyalari universiteti . 2016 yil.

	Mundarija
	Kirish	5
1	Keyingi avlod tarmoqlariga o‘tish sabablari	7
1.1.	Asosiy ta’rif va tushunchalar	7
1.2.	Infokommunikatsiya xizmatlariga bo‘lgan talablar	8
1.3.	Konvergensiya holatga o‘tish sabablari	10
1.4.	Keyingi avlod tarmoqlariga o‘tish sabablari	11
1.5.	Keyingi avlod konvergent tarmoqlarining arxitekturaviy modeli	13
2.	Keyingi avlodning konvergent tarmoqlarini qurilish tamoyillari	21
2.1.	Keyingi avlod konvergent tarmoqlar xaqida tushuncha	21
2.2.	Keyingi avlod tarmog‘i tamoyillari	25
2.3.	Tarmoqlar konvergensiyasi	28
2.4.	Keyingi avlod konvergent tarmoqlarning arxitekturasi	29
2.5.	Keyingi avlod tarmog‘i elementlari	33
3.	Keyingi avlod konvergent tarmoqlari texnologiyalari	37
3.1.	Abonent kirish pog‘onasi qurilmalari	38
3.1.1.	Kirish texnologiyalari sinflari	41
3.2.	Transport pog‘onasi texnologiyalari	44
3.2.1.	Sdh texnologiyasi	46
3.2.2.	Atm texnologiyasi	49
3.2.3.	Gigabit ethernet texnologiyasi	50
3.2.4.	Xwdm texnologiyalari	52
3.2.5.	Pos texnologiyasi	52
3.3.	Otal resurslarini ishlatish	54
3.4.	Mpls transport tarmoqlari	55
3.5	Pon texnologiyasi	57
4.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarining asosiy protokollari	62
4.1.	Ngn tarmoqlarini boshqarish protokollari	62
4.2.	Sip va sip-t protokollari	69
4.3.	N.323 protokoli	73
4.4.	Megaco /n.248 protokoli	75
4.5.	Mgcp protokoli	76
4.6.	Bicc protokoli	77
4.7.	Sigtran protokoli	78
5.	Yangi avlodning konvergent tarmoqlari texnologiyalari	79
5.1.	Xdsl texnologiyalari	79
5.2.	Optik “oxirgi mil”. Fttx va pon konsepsiyalari	91
5.3.	Shahar ethernet tarmoqlari	96
5.4.	Elektr tarmoqlari asosida keng polosali kirish tizimlari. Plc texnologiyasi.	108
6.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarining multimediali xizmatlari	112
6.1.	Aloqa xizmatlarining tasniflari (klassifikatsiyasi)	112
6.2.	Aloqa xizmatlari bozorini rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari	114
6.3.	Yangi xizmatlarni joriy qilish (kiritish) zarurati	116
6.4.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarining xizmatlari tasnifi (klassifikatsiyasi)	118
6.5.	Qo‘shimcha xizmat ko‘rsatish turlari (qxt)	119
6.6.	Multimediali xizmatlarning turlari, taqdim etish va ishlash tamoyillari	121
6.7.	Zamonaviy aloqa xizmatlarining xususiyatlari	122
6.8.	Infokommunikatsiya xizmatlarining xususiyatlari	123
7.	Yangi avlod konvergent tarmoqlar uchun xizmat ko‘rsatish sifatini (qos) ta’minlash	127
7.1.	Xizmat ko‘rsatish sifati soxasida terminlarni tushuntiruvchi	127
7.2.	Optik ip-tarmoqlarda xizmat ko‘rsatishni sifatini ta’minlash xususiyatlari	131
7.3.	Optik kommutatsiyalash texnologiyalari	131
7.4.	To‘lqin uzunligi bo‘yicha marshtutizatsiyalashga ega bo‘lgan tarmoqlar	132
7.5.	Paketlarni optik kommutatsiyalashga ega bo‘lgan tarmoqlar	132
7.6.	Bloklarni optik kommutatsiyalashga ega bo‘lgan tarmoqlar	133
7.7.	Ip-over-dwdm tarmoqlarda xizmat ko‘rsatish sifati	134
7.8.	Paketlarni optik kommutatsiyalash tarmoqlarda qos	136
7.9.	Bloklarni optik kommutatsiyalash tarmoqlarda qos	137
7.10.	Xizmat ko‘rsatish sifati bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar	137
8.	Keyingi avlod konvergent tarmoqlarning transport pog‘onasi. Transport tarmoqlarning ko‘pprotokolli arxitekturasi	142
8.1.	Transport pog‘onasi	142
8.2.	Transport pog‘onasi protokollari tcp, udp, rtp	143
8.3.	Marshrutizatsiya va signalizitsiya protokollari: rip, ospf, igrp, eigrp, egp, bgp.	144
8.4.	Tarmoq interfeys protokollari x.25, fram relay	148
9.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarda boshqaruv pog‘onasi. Softswitch ning ko‘p sathli arxitekturasi	149
9.1.	Telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish	149
9.2.	Softswitch ni etalon arxitekturasi	154
9.3.	Ipcc konsorsiumi taklif etgan tarmoq konfiguratsiyasi	156
9.4.	Softswitch va uks 7 o‘zaro hamkorligi	160
9.5.	Tranzit stansiya sifatidagi softswitch uskunasi	160
9.6.	Kommutatsiyaning taqsimlangan oxirgi stansiyasi sifatidagi softswitch uskunasi	161
9.7.	Taqsimlangan ssp sifatidagi softswitch uskunasi	162
9.8.	Telematik xizmatning taqsimlangan tuguni sifatidagi softswitch uskunasi	163
10.	Mobil va simli tarmoqlarning konvergensiyasi. Ims arxitekturasi	166
10.1.	Simli va mobil tarmoqlarni konvergensiya qilish	166
10.2.	Ims texnologiyasining asoslari	168
10.3.	Ims arxitekturasi	170
10.4	Ims strukturasi va boshqaruv tizimini qatlamlarga ajratish	177
10.5.	Imsni standartlash	179
10.6.	Softswitch va ims larni taqqoslash	181
11.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarning xizmatlarni boshqarish pog‘onasi	185
11.1.	Zamonaviy aloqa xizmatlari konvergensiyasi va keyingi avlod xizmatlari	185
11.2.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarning xizmatlarni Boshqarish pog‘onasi	187
11.3.	Xizmatlar ko‘rsatish sohasida rivojlanish	188
11.4.	Ovozli xizmatlar. Voip. Iptv xizmatlari.	190
12.	Aloqa tarmoqlar rivojlanishi uchun yangi avlod konvergent tarmoqlarning echimlarni qo‘llanilishi	197
12.1.	Yangi avlod konvergent tarmoqlarning rivojlanishi	197
12.2.	Huawei kompaniyasining korporativ aloqa uchun echimlari	202
12.3.	Keng polosali kirishning rivojlanish istiqboli	203
12.4.	Foton texnologiyasi asosidagi telekommunikatsiyaning Optik tarmoqlari	206
12.5.	Optik elementlar bazasidagi xalqaro telekommunikatsiya tarmoqlari	211
12.6.	O‘zbekiston respublikasining telekommunikatsiya tarmog‘i holati	212
	Adabiyotlar ro‘yxati	215

KIRISH
Insoniyat sivilizatsiyasi o‘z taraqqiyotining navbatdagi bosqichini boshidan kechirmoqda. Bu bosqich sanoatlashgan jamiyatdan axborotlashgan jamiyatga o‘tishi bilan tavsiflanadi. O‘zgarishlarga boy bo‘lgan ushbu jarayonda turmushning barcha jabhalarida, shu jumladan ijtimoiy aloqalar, iqtisodiy, tadbirkorlik va siyosiy faoliyat, ommaviy axborot vositalari, ta’lim, sog‘liqni saqlash kabi sohalarda sezilarli o‘zgarishlarning sodir bo‘lishi kutilmoqda. O‘zbekiston uchun ham axborot kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish borasida olg‘a qadam qo‘yish katta axamiyatga ega. O‘zbekiston Respublikasi hukumatining keyingi yillarda zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalarni ommaviy joriy qilish va ulardan foydalanishni ta’minlovchi strategiyalarini ishlab chiqishga katta kuch sarflayotgani bejiz emas. O‘zbekiston jahon axborotlashgan hamjamiyatiga kirar ekan, bu hamjamiyatdagi o‘z o‘rnini aniqlab olishi, ichki muammolari va Respublikaning axborotlashgan salohiyatini tushunishi va axborotlashgan jamiyat qurish borasida shu nuqtai nazarga mos keluvchi takliflarni tayyorlashi kerak.
Hozirgi kunda turli darajalardagi telekommunikatsiya tarmoqlarining rivojlanishi ancha yuqorilab ketgan va ma’lumot almashishga bo‘lgan talab kundan kunga ortib bormoqda. SHuning uchun mavjud bo‘lgan an’anaviy aloqa tarmoqlari bilan birga aloqaning yangi xizmatlari talablarini hisobga oluvchi axborotlashgan infratuzilmasini yaratish va joriy etish dolzarb vazifalardan biri bo‘lib qolmoqda. Bunday tarmoqlarni tashkil etishning ajralmas shartlari, mamlakatdagi aloqa operatorlari tarmoqlariga yangi transport texnologiyalarini muvofiqlashtirgan xolda joriy etish, yangi xizmat turlarini foydalanuvchilarga taqdim etish va global axborotlashgan tizimga qo‘shilishdir.
Mamlakatimiz iqtisodiyoti telekommunikatsiya va axborot texnologiyalari soxasida isloxatlar tufayli bir qancha ahamiyatli ijobiy o‘zgarishlarga ega bo‘lib, bu soxa eng tezkor rivojlanayotgan uzoq muddatli iqtisodiy o‘sish potensialiga ega bo‘lgan soxaga aylandi va zamonaviy axborot texnologiyalarini mamlakatimiz xayotiga kiritish, ijtimoiy ishlab chiqish va rivojlanish samaradorligini oshirish vazifalarini echishga yo‘naltirilgan Respublika xukumati faoliyatining ustuvor vazifalaridan biridir. Shu tufayli har xil axborot kommunikatsiya texnologiyalarining tez rivojlanishi va o‘zaro birgalikda ishlashi natijasida ularning yaqinlashishi kuzatilmoqda. Bu jarayon hayotimizga telekommunikatsiya tarmoqlarida texnologiyalar konvergensiyasi tushunchasi bilan kirib kelmoqda. Chunki bugungi kunda global kompyuter tarmog‘i ko‘plab birlashgan korporativ va lokal tarmoqlarni tashkil qiladi. Shunga qaramasdan oxirgi paytda axborotlarni uzatish xajmining oshishi, mavjud bo‘lgan axborotli kanallarning uzatuvchanlik qobiliyatini etishmasligiga olib kelmoqda. Bu asosan internet, video, video konferensiya, elektron pochta va boshqa xizmatlarni paydo bo‘lishi bilan bog‘liq.
Yaqin kelajakda telekommunikatsiya tarmoqlarida trafikni uzatish tezligi shunday katta hamda ma’lumotlarni ifodalash usuli shunchalik ommabop bo‘ladiki, yagona paket bilan bir vaqtning o‘zida ovozni, tasvirni, matnni, teledasturni uzatish mumkin bo‘ladi. Bunga qisman bo‘lsa ham erishilgan.
Bunday axborot texnologiyalari rivoji, xayotimizga kirib kelayotgan yangi texnologiyalarni qulay, sifatli va bir-biriga moslashgan xolda ishlashini talab qiladi.
O‘quv qo‘llanma birinchi marta davlat tilida nashr etishga tayyorlandi. SHuning uchun ayrim kamchilik va xatolardan xoli emas. Muallif, ushbu o‘quv qo‘llanma bo‘yicha taqrizchilarning va barcha o‘quvchilarning bergan ko‘rsatmalari va maslaxatlari uchun ularga oldindan minnatdorchilik bildirgan holda, keyingi nashrda bu kamchiliklar bartaraf etiladi, degan umidda.
1. KEYINGI AVLOD TARMOQLARIGA O‘TISH SABABLARI