Tema: Fotoeffekt. Fotoeffekt nızamları

5. Juwmaqlaw
Plankning qara deneniń ıssılıq nurlanıwı mashqalasın ájayıp tárzde sheshken gipotezasi fotoelektr effektin túsindiriwde tastıyıqlandi hám jáne de rawajlantırıldı - jańa ashılıwları hám úyreniw kvant teoriyasınıń qáliplesiwinde zárúrli rol oynaǵan hádiyse. 1887 jılda G. Xertz unamsız elektrod ultrafioletoviy nurlar menen kórsetilgende, elektrodlar arasındaǵı aǵıs tómenlew kernewde júz bolıwın anıqladi. Bul hádiyse, v. Galvaks (1888) hám A. G. dıń tájiriybelerinde kórsetilgen. Stoletov (1888-1890 ), jaqtılıq tásirinde elektroddan teris zaryadlardı shıǵarıp taslaw nátiyjesinde júzege kelgen. Elektron ele jańalıq ashilmagan. Tek 1898 jılǵa kelip J. J. Tóbepson hám F. Leonard deneden shıǵıs bólekshelerdiń ayriqsha zaryadın ólshep, bul elektronlar ekenligin anıqladı.
Sırtqı fotoelektr effekti elektromagnit nurlanıw tásirinde elementtıń elektronlar shıǵarıwı dep ataladı. Sırtqı foto effekti qattı denelerde (metalllar, yarım ótkezgishler, dielektriklar), sonıń menen birge, bólek atomlar hám molekulalardaǵı gazlarda (fotoionlanish) baqlanadı.
Ishki fotoelektr effekti - Bular elektromagnit nurlanıw nátiyjesinde júzege keletuǵın yarım ótkezgish yamasa dielektrik ishindegi elektronlardıń sırtqı tárepke chiqmasdan baylanısqan jaǵdaydan erkin jaǵdayǵa ótiwleri. Nátiyjede, dene ishindegi tok tasıwshılardıń koncentraciyası asadı, bul bolsa fotoo'tkazuvchanlikning payda bolıwına (yarım ótkizgish yamasa dielektrikning sáwlelendirilmektesinde elektr ótkezgishliginiń asıwı ) yamasa elektromotor kúshdıń (EMF) payda bolıwına alıp keledi.
valfning fotoelektr effekti ishki fotoelektrik effekttiń bir túri bolıp, bul eki qıylı yarım ótkezgish yamasa yarım ótkezgish hám metall (sırtqı elektr maydanı bolmaǵanda ) kontaktini yoritganda EMF (foto EMF) payda bolıwı bolıp tabıladı. vana fotoelektrik effekti quyash energiyasın elektr energiyasına tuwrıdan-tuwrı aylandırıw ushın jol ashadı.


Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   I.V.Savelyev “Umumiy fizika kursi”. I qism. Toshkent: O’qituvchi, 1973
   
2. 
   I.V.Savelyev “Umumiy fizika kursi”. II qism. Toshkent: O’qituvchi, 1973
   
3. 
   I.V.Savelyev “Umumiy fizika kursi”. III qism. Toshkent: O’qituvchi, 1973
   
4. 
   A.G.G’aniev, A.K.Avliyoqulov, G.A.Almardonova “Fizika” I qism Toshkent 2007
   
5. 
   Ландсберг Г.C - Физматлит
   
6. 
   Лукирский П - О фотоэффекте
   
7. 
   Лукьянов С.Ю - Фотоэлементы
   
8. 
   Рывкин С. М - Фотоэлектрические явления в полупроводниках
   
9. 
   The Analysis of Photoelectric Sensitivity Curves for Clean Metals at Various Temperatures