Tema: Мanzilli kanloniyalarda jazan ótew tártibi hám shártleri

Tema: Мanzilli kanloniyalarda jazan ótew tártibi hám shártleri.

Házirgi kúnde Respublikamız Ishki isler ministrligi tárepinen jazanı jırlaw mákemelerindegi bilip-bilmay jınayatqa qo'lurgan hám sud hukmi menen berilgen jaza múddetin ótip atırǵan mahkumlarga da jasaw, miynet qılıw, dem alıw hám emleniw ushın sharayatlar jaratıw, olardıń huqıqları hám erkinliklerin támiyinlew boyınsha arnawlı bir jumıslar ámelge asırılıp atır. Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikası Konstituciyasiniń 43-statyasında : «Mámleket puqaralardıń Konstitutsiya hám nızamlarda bekkemlengen huqıqları hám erkinliklerin támiyinleydi» dep kórsetilgen.

Sonıń menen birge, jazanı orinlaw koloniyalarida mahkumlardi júz bergen jınayatları dárejesi, burın sudlanǵan yamasa sudlanbaǵanlıǵı hám belgilengen jaza múddetlerine qaray bólek jaylastırıw támiyinlendi. Mahkumlardiń aǵayınları menen ushırasıwları hám jazispalar alıw sanı, posılkalar muǵdarı ko'beyttirildi. Barlıq jazanı orinlaw mekemelerinde mahkumlardiń úyi menen telefon arqalı sóylesiwleri ushın sharayat hám basqa jeńillikler jaratıldı. Bul házirde Ózbekstan Respublikasında sud-huqıq salasında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń nátiyjesi bolıp tabıladı.
Házirde Respublikamızda sud-huqıq salasında alıp barılıp atırǵan reformalardan tiykarǵı maqset, eń dáslep insan mápi, onıń huqıqları hám erkinliklerin támiyinlew, qorǵaw hám ámelge asıriw bolıp tabıladı.
Erkinen ayiriw jazasına húkim etilgen shaxslar jazanı orinlaw mekemesinda jaza múddetin oteydi. 2009 jılda respublikamızda 50 den artıq jazanı orinlaw mekemeler ámelde bolaģan hám olarda 40 mıń átirapında mahkum saqlanǵan. Jazanı orınlaw mákemeleri sistemasında jazanı orinlaw koloniyalariniń ornı úlken bolıp tabıladı.
Erkinen ayiriw túrindegi jazanı orinlaw mákemeler arasında eń kóp sanlı mákeme túrlerinen biri bolıp jazanı orinlaw koloniyalari esaplanadı.
Mámleketimizdegi erkinen ayiriw túrindegi jazanı orinlaw mákemeler quramında jazanı orinlaw koloniyalari salıstırǵanda kóbirek bolıp, onıń quramında mánzil koloniyalari 56, 8% ni quraydı. 2012 jılǵa shekem bolǵan jaǵdayǵa kóre Ózbekstan Respublikası IIV JIEBB sistemasına kiretuǵın mákemelerdiń tiykarǵı bólegin yamasa 77, 2% ni jazanı jırlaw koloniyalari quraydı. Jazanı jırlaw sistemasındaǵı qalǵan shólkem túrlerinen esaplanǵan tárbiya koloniyalarning úlesi 1, 3% ga, túrmeler 1, 3% ga, azatlıqtan juda etiwge húkim etilgen hám xojalıq xızmetine tiyisli islerdi orınlaw ushın qaldırilgan shaxslarǵa salıstırǵanda jazanı jırlaw mákemeleri esaplanıwshı tergew qamawxanalarınıń úlesi bolsa 20, 2% ga tuwrı keledi.
Óz gezeginde jazanı atqarıw etiwshi koloniya túrleri arasında eń kóp sanlı mánzil-koloniyalari esaplanadı. Mánzil-koloniyalari jámi jazanı jırlaw koloniyalarining 58, 9% ni quraydı jáne bul túrdegi koloniyalarda mahkumlar gúzetiw astında, lekin saqshılarsız saqlanadı. Mahkumlarning minez-qulqları turaqlı gúzetiw hám qadaǵalaw astında bolıwı, hám de qorǵawlanatuǵın tártibinde saqlanatuǵın ulıwma tártipli jazanı jırlaw koloniyalari 23, 1%, qattı tártipli koloniyalari 14, 3%, arnawlı tártipli koloniyalari bolsa 3, 7% ni quraydı.
Jazanı jırlaw koloniyalaridan biri - ómirlik azatlıqtan juda etilgen mahkumlarni, biri - burınǵı sud hám huqıqtı qorǵaw shólkemleriniń xızmetkerlerin, biri - nawqas mahkumlarni emlew (kóp profilli emlewxana retinde) ushın saqlawǵa mólsherlengen. Bunnan tısqarı, jazanı jırlaw mákemeleriniń on birewinde sozılmalı alkogolizm hám náshebentlik, altawında aktiv tuberkulyoz, toǵıztasida teri-tanosil kesellikleri menen awırǵan nawqas mahkumlarni emlew jolǵa qoyılǵan.
Jazanı jırlaw koloniyalari azatlıqtan juda etilgen voyaga jetken shaxslardı saqlaw ushın mólsherlengen. Jazanı jırlaw koloniyalari tómendegi túrlerge bólinedi:
- mánzil-koloniyalar;
- ulıwma tártipli koloniyalar;
- qattı tártipli koloniyalar;
- arnawlı tártipli koloniyalar.
Mánzil-koloniyalarda jazanı otaw tártibi.
Jınayat -ijroiya kodeksiniń 113-statyasına tiykarınan mánzil-koloniyalarida tómendegi mahkumlar azatlıqtan juda qılıw jazasın oteydi:
- usı mákemelerge sud hukmiga qaray kelgen, yaǵnıy jitimoiy qáwipi úlken bolmaǵan jınayatlar, abaysızlıq áqibetinde ámelge asırılǵan onsha salmaqli bolmaǵan jınayatlar ushın, sonıń menen birge kózkóreki onsha salmaqli bolmaǵan jınayat júz etkenlik ushın azatlıqtan mahөrum etiwge húkim etilgen voyaga jetken mahkumlar;
- ulıwma hám qattı tártipli koloniyalardan, sonıń menen birge tárbiya koloniyalaridan suddıń ajırasıwı tiykarında ótkerilgen voyaga jetken mahkumlar;
- social qáwipi úlken bolmaǵan jınayatı, abaysızlıq áqibetinde ámelge asırılǵan jınayatı ushın hám kózkóreki júz etken onsha salmaqli bolmaǵan jınayatı ushın azatlıqtan juda qılıw menen baylanıslı bolmaǵan jazanı azatlıqtan juda qılıw jol menen degi jaza menen almastırıw formasında suddıń ajırasıwı tiykarında jiberilgen voyaga jetken mahkumlar..

Mánzil-koloniyalarga unamlı xarakteristikaǵa iye hám:

- salmaqli jınayatı ushın, sonıń menen birge kózkóreki júz etken jınayatı ushın, eger ol ilgeri kózkóreki júz etken jınayatı ushın azatlıqtan juda etiwge húkim etilgen bolsa, sud tayınlaǵan jaza múddetiniń keminde tórtdan bir bólegin o'tagan mahkumlar;
- oǵada salmaqli jınayatı ushın, sonıń menen birge jazadan múddetinen burın shártli túrde azat etiw yamasa jazanı jeńilrog'i menen almastırıw qollanılǵan hám jazanıń o'talmagan bólegi dawamında kózkóreki júz etken jańa jınayatı ushın sud tayınlaǵan jaza múddetiniń keminde úshten bir bólegin o'tagan mahkumlar ótkeriledi.
Mánzil-koloniyalarga tómendegi mahkumlar ótkerilmaydi:
- oǵada qáwipli retsidivistlar;
- uzaq múddetke azatlıqtan juda qılınǵanlar, sonıń menen birge ómirlik azatlıqtan juda qılıw sazayı afv etiw tártibinde azatlıqtan juda qılıw menen almastırılǵan shaxslar ;
- juqpalı keselliklerge shalınǵan nawqaslar ;
- májburiy emlenishdan ótip atırǵan mahkumlar;
- miynetke uqıpsız mahkumlar.
Bir mánzil-koloniyada mahkum er adamlar hám hayallar saqlanıwı múmkin.

Mánzil-koloniyalarda jazanı otaw shártleri (JIK 114-m.).

Mánzil-koloniyalarda mahkumlar:
- saqshısız, biraq qadaǵalaw astında saqlanadilar;
- azanda orından turıwdan keshki jatıwge shekem bolǵan waqıt dawamında koloniya aymaǵı sheńberinde erkin júriw huqıqınan paydalanadılar ;
- eger olar atqarap atırǵan jumıs yamasa alıp atırǵan tálim talap etse, administraciyanıń ruxsatı menen koloniya aymaǵınan sırtda qadaǵalawsız júriwleri múmkin;
- puqaralar kiyadigan kiyimde yuradilar;
- yonlarida pul hám qımbatlı buyımlar saqlawları, puldan shegaralanbaǵan halda paydalanıwları múmkin;
- shegaralanbaǵan muǵdarda telefon arqalı sóylewiwleri, posilka, joqlaw hám banderollar alıwları hám de jıberiwları múmkin.
Mahkumlar shegaralanbaǵan muǵdarda ushırasıw alıw huqıqına iye.
Ushırasıwlar, ádetde, isten bos waqıtda beriledi. Ushırasıw mahkumning sorawina qaray mánzil-koloniya aymaǵınan sırtda ótkeriliwi múmkin. Mánzil-koloniya aymaǵınan sırtda háreketleniw shegaraları mahkumlarga tilxat alınıp, xabar berinadi hám tilxat olardıń jeke hújjetler jıynamajildiga qosıp qóyıladı.
Mahkumlarga qatań esapta turıwshı gúwalıq beriledi. Mahkumlar bólmelerge bólingen jataqxanalarda jasaydılar. Mahkumlarning atı hám ákesiniń atı bas háripleri hám de famılıyası jazılǵan dizim bólmeler esiginiń sırtqı tárepine osib qóyıladı.
Saqlaw rejimin buzmagan, shańaraǵı bar mahkumlarga jazanı jırlaw shólkemi baslıǵınıń sheshimine qaray mánzil-koloniya aymaǵında yamasa odan sırtda shańaraǵı menen bólek jasawǵa ruxsat beriliwi múmkin. Bunday shaxslar Ózbekstan Respublikası IIVning 2012 jıl 29 dekabr degi «Ózbekstan Respublikası Ishki jumıslar ministrligi azatlıqtan juda qılıw túrindegi jazanı jırlaw mákemeleriniń ishki tártip qaǵıydaların tastıyıqlaw tuwrısında»gi 174-sanlı buyrıǵınıń vIII bapı 4-paragrafında belgilengen tártipte dizimnen ótiw ushın házir bolıwları shárt. Mánzil-koloniya administraciyasınıń wákili mahkumlar jasap atırǵan jayǵa sutkanıń qálegen waqtında kiriwi múmkin. Jınayat kodeksi 50-statyasınıń on birinshi bólegine muwapıq
sud tárepinen azatlıqtan juda qılıw jazasın mánzil-koloniyada otawı tayınlanǵan mahkum saqlaw rejimin bir zatqa buzıwshi dep tabılǵan táǵdirde, sud onı jazanıń o'talmagan bólegi múddetine ulıwma tártipli koloniyaga ótkeredi.
Mánzil-koloniyalarda mahkumlar miyneti Jınayat -ijroiya kodeksinde belgilep qoyılǵan esaptan tısqarı hám sheklewlerdi esapqa alǵan halda miynet tuwrısındaǵı nızam hújjetleri menen tártiplestiriledi.
Mahkumlarni basqa jumısqa ótkeriwdi kárxana, shólkem yamasa shólkem mánzil-koloniya administraciyası menen kelisken túrde ámelge asıradı.