Tema. Pedagog-tárbiyashi shaxsina qoyılatugın talaplar Reje

7-Tema. Pedagog-tárbiyashi shaxsina qoyılatugın talaplar
Reje:

1. 
   Tárbiyashi hám pedagoglardıń jámiyette tutqan ornı.
   
2. 
   Tárbiyashiniń jeke hám kásiplik sipatları.
   
3. 
   Pedagog-tarbiyashi shaxsin qáliplestiriw.
   
4. 
   Pedagog-tarbiyashiniń sáylew mádeniyati.
   

Ózbеkstan Rеspublikasinda ámelge asirilip atirǵan reformalardiń jetiskenlikke eń aldi menen adamlardiń óz jumisina juwapkershilik penen qarawlarinda, kúndelik miynet xizmetinde mámleket rawajlaniwina úles bolip qosilatuǵin sawapli islerdi qila aliwina baylanisli. Jámiyette pedagog birinshiden, ósip kelatirǵan áwladti tárbiyalaw, ekinshiden miynetkesh xalqimizǵa hár tárepleme bilim beriwdey sawapli hám juwapkershilikli waziypani atqaradi. Pedagogika – bul keleshek ushin miyras qilib qaldirilatuǵin bayliq bolip tabiladi. Bul bayliqtiń qádir-qimbati sonsheli ulli bolip, ol adamdi mánáwiy jaqtan bay qilib, qálibin baxtqa, iláhiy nurǵa toldiradi. Dúnyada bir insanda joq, oniń ustazi bolmasa. Ol mámleket basshisi, ulli oyshil, shipaker, bárshe-bársheniń óz ustazi yaki ómir jolin jariq etip turiwshi jolbasshisi boladi. Ustazdiń eń ulli burshi – oniń xalqqa paydasi tiyetuǵin, aqil-erkli, qabiletli, bilimli shágirtler tayarlaw. Tárbiyashi jas áwladti xalqimizdiń múnásib perzentleri etip tárbiyalawday zárúr hám maqtanishli sol menen bir juwapkershilikli waziypani atqaradi. Tárbiyashiniń siyasiy jetikligi balalardiń tárbiyalaw sipati ushin xalq hám jámiyet aldindaǵi óz juwapkershiligin ańlawǵa bilimlendiriw-tárbiya islerin sheshiwge dóretiwshi jandasiwǵa óz sheberligin turaqli aktivlestirip bariw hám kásiplesleriniń jumistaǵi ósiwine járdem beredi. Tárbiyashi ózi jasap turǵan úlke turmisin biliwi, tábiyat hám jámiyet faktorlarin túsiniwi sotsial aktiv boliwi kerek.

Rеspublikamiz basshiliǵi pedagoglar xizmetin joqari bahalamaqta. Belgili bolǵaninday, Ózbekstan Respublikasi prezidenti pármanina kóre oktyabr ayiniń Xalq tárbiyasi xizmetkerleri – oqitiwshi tárbiyashilar kúni dep belgiledi. Bul waqiya mámleketimizdi oqitiwshilardiń jámiyette tutqan orni qánsheli joqariliǵinan derek beredi. Jas áwladti barkamal qilip tárbiyalawda erisken jetiskenlikleri ushin, pedagog jumisindaǵi dóretiwshi miynetleri ushin, aldaǵi tájriybelerdi uliwmalastiriwda erisken jetiskenlikleri ushin oqitiwshi, tárbiyashilar «Mеtоdist oqitiwshi», «úlken oqitiwshi», «Mеtоdist – Tárbiyashi», hám sol siyaqli ataqli dárejeler menen siyliqlanadi. Xalq tárbiyasi xizmetkerleri arasinan respublika boyinsha deputatlar saylaniwi da olarǵa bolǵan tereń húrmet bildiredi. Respublikamizda pedagog xizmetkerlerdiń ayliq is haqilari jildan-jilǵa sirilip, turmis sharayatlari jaqsilanip kelinbekte. Pedagog xizmetkerlerdiń tájriybesin asiriw ilimiy-metodikaliq oraylari keńeytrilmekte, olardiń siyasiy tayarliǵinada talap kúsheymekte; hár 4-5 jilda qayta tayarlawdan ótiwi ushin shárt-shárayitlar jaratilmaqta.
Tárbiyashi jas áwladti xalqimizdiń múnásib perzentleri qilip tárbiyalawday zárúr, maqtanishli hám sol menen birge juwapkershilikli waziypani atqaradi.
Tárbiyashiniń siyasiy jetikligi balalardi tárbiyalaw sipati ushin xalq hám jámiyet aldindaǵi óz juwapkershiligin ańlawǵa, bilimlendiriw-tárbiya waziypalarin sheshiwge dóretiwshi jandasiwǵa, óz sheberligin turaqli asirip bariw hám jumistaǵi kásiplesleriniń ósiwine kómeklesedi.
Jámiyetimiz turmisinda ámelge asirilip atirǵan túp reformalar búgungi kúnde baqshada, mektepte, orta arnawli hám joqari oqiw orinlarinda qáliplesip atirǵan jas áwlad unamli minez-qulq normalari hám kónlikpelerin hár tárepleme puqta iyelep bariwin talap etedi.
Buniń ushin úzliksiz bilimlendiriw sistemasiniń zárúr buwini bolǵan uliwma bilimlendiriw mektepleri aldina hár bir ul hám qizdi zárúr dárejedegi ilimiy bilimler menen qurallanidiriw, jáhán mádeniyati, milliy mádeniyatimizdiń durdanalari menen tansitiriw, olardi fizikaliq hám mánáwiy jaqtan shiniqtiriw waziypasi qoyildi.
Mámleket áhmiyetke iye bul zárúr waziypani ámelge asiriwda uliwma bilimlendiriw mektepleri menen bir qatarda xalq bilimlendiriwiniń baslanǵish buwni bolǵan baqshalarda zárúr ról oynaydi. Jumistiń nátiyjesi kóp jaqtan tárbiyashiǵa baylansili.
Tárbiy pán bolip ǵana qalmay, bálki ónerde, oni iyelew uzaqwaqit dawam etedi. Ózi oqiytuǵin, turaqli bilimin asirip baratuǵin adam oqitiwshi degen qaǵiyda tárbiyashiǵada tiyisli. Turaqli ózin tárbiyalaw menen, tárbiya ilimi hám ónerin iyelew menen shuǵillanatuǵin tárbiyashi ǵana haqiyqiy tárbiyashi bola aladi. Bul haqqinda alimlardan biri “Balani tárbiyalaw tárbiyashiniń óz-ózin rawajlantiriwdan basqa nárse emes”, degen edi. Biz soni esten shiǵarmawimiz kerek, tárbiya obiekti bolǵan bala úzliksiz ósedi, jildan-jilǵa tárbiya sharayatlari ózgeredi, bulardiń hámmesi tárbiya jumisinda quramali jaǵdaylar jaratadi, bul bolsa tárbiyashidan dóretiwshi jantasiwdi talap etedi.
Tárbiyashiniń ózine talapshanliǵi, óziniń hár bir is-háreketin qadaǵalap bariwi mámleketimiz mektepke shekem tárbiya mekemeleri aldina qoyǵan talaplardiń jetiskenlikli ámelge asiriwdiń kepli bolip tabiladi. Buǵan tómendegiler kiredi.
-balaniń den-sawliǵin saqlaw hám bekkemlew;
-aqiliy qabiletlerin ósiriw;
-jámiyetimizdiń, milliy mádeniyatimizdiń ideyaliq-ádeplilik printsiplerine mas keliwshi isenim hám qaraslardi qáliplestiriw;
-ana-Watanǵa muhabbatti, sotisla iskerlikti qáliplestiriw, juwapkershilik, dosliq sezimin, hadalliq, miynet súyerlikti tárbiyalaw.
Álbette, joqarida keltirilgen sipatlardi qáliplestiriw ósip kelatirǵan jas áwladti tárbiyalaw waziypasiniń bárshe táreplerin qamtip alalmaydi, biraq tárbiyashi solarǵa tiykarlanip balalardi keleshektegi erkin turmisqa, miynetke tayarlaw jumisin belgili maqset penen nátiyjelirek ámelge asiriwi múmkin.
Oqitiwshilar, mektepke shekem tárbiya mekemeleri xizmetkerliniń tájriybesin asiriwshi ilimiy-metdikaliq oraylar keńeytirilmekte, hár 4-5 jilda qayta tayarlawdan ótiwi ushin shárt-sharayatlar jaratimaqta.
Oyshillardan Rizouddin ibn Faxriddin aytadi:
-Hár bir eldiń saadatli boliwina bas sebep ilim. Eginler ushin jawin, suwǵariw qanday kerek bolsa, adam balasi ushinda ilim sonsheli kerek.
Balalardi bilimli, ádepli qilip ósiriw ata-ananiń waziypasi. Muǵallimlerde bul muqaddes waziypasinan shette emes. Eger muǵallim, shágirtleriniń hár bir háreketin kóz aldińizda tutiń, olardi múláyim boliwǵa úyretiń, jámiyettiń paydali aǵzalari qiliwǵa erisiń. Balalardi orinsiz sóz, orinsiz is-háreketten toqtab qaliwǵa úyretip, ózi bolsa ózin toqtata almaytuǵin, balalardi dosliqqa úyretip, ózi bolsa olar menen dos sipatinda emes, bálki úlken basshi sipatinda múnásibette bolatuǵin tárbiyashi jaman tárbiyashi bolip tabiladi.
Insan shaxsiniń dáslepki tiykarlari júzege keltiriletuǵin mektepke shekem tárbiya jasinda úlkenlerdiń balaǵa tásiri asirese úlken boladi. Bala aqiliy hám ádep-ikramliliq jaǵinan tek ǵana úlkenlerdiń tuwridan-tuwri tásirinde tárbiyalanadi, kamalǵa jetedi. Hesh qanday ustav hámde shiniǵiwlar insan shaxsiniń tásirin jasalma ráwishte almastiriwi múmkin emes. Bala shaxsiniń qáliplesiwinde tárbiyashiniń jetekshi ról oynawi oniń hár bir balaniń shaxs sipatinda qáliplesiwinde juwapker ekenligin talap etedi.
Tárbiyashi balalarǵa kúndelik turmista, oyinlarda, shiniǵiwlarda, bergelikte miynet xizmetinde hám olar menen bolatuǵin qarim-qatnasta tásir kórsetedi. Ol hár bir balani diqqat penen úyreniwi, oniń jeke ózgesheliklerin, qábiletlerin biliwi, pedagogikaliq nazakatti kórsetiwi, balalardiń minez-qlqin, jumis nátiyjelerin haqqaniy bahalawi kerek, olarǵa óz waqtinda járdem kórsete aliwi, shańaraqta jaǵdayi menen qiziǵiwi zárúr.
3. Pеdagоg-tárbiyashi balalarǵa kúndelik turmista, oyinlarda, shiniǵiwlarda, birgeliktegi miynet xizmetinde hár olar menen bolatuǵin qarim-qatnasta tásir kórsetedi. Ol hár bir balani diqqat penen úyreniwi, oniń jeke ózgesheliklerin, qabiletlerin biliwi, pedagogikaliq názakatti kórsetiwi, balalardiń minez-qlqin, jumis nátiyjelerin haqqaniy bahalawi kerek, olarǵa óz waqtinda járdem kórsete aliwi, shańaraqta jaǵdayi menen qiziǵiwi zárúr. Házirgi zaman tárbiyashilariniń tiykarǵI páziyletlerden biri óz kásibine sadiqliǵi, ideyaliq isenimliligi óz kásibin jaqsi kóriwi hám bul kásipke bolǵan sheksiz sadiqliq oqitiwshi-tárbiyashi basqa kásip iyelerinen ajratip turiladi. Pedagog-tárbiyashilarǵa qoyilatuǵin tiykarǵi talaplardan biri, ol óz predmetin, oniń metodikasin tereń ózlestirgen boliwi zárúr. Predmetti hám oniń teoriyasin tereń biliwi balalardi biliwge bolǵan qiziǵiwlarin asiradi. Bul pedagog-tárbiyashiniń abiroyin kóterdi. Tárbiyashi kásibine tán bolǵan zárúr paziyletlerden, talaplardan biri balalardi jaqsi kóriw olardiń turmisi menen qiziǵiw hár bir shaxsti húrmet qiliw menen ibarat. Balani jaqsi kórgen pútkil kúsh hám bilimin balalardiń keleshegi ulli watanǵa sadiq puqara qilibtárbiyalawǵa saparbar qila alatuǵin adam ǵana haqiyqiy tárbiyashi pedagog bola aladi. Balaǵa biyparq oniń keleshegi menen qiziqpaytuǵin tárbiyashiliq kásibine biyparq adam haqiyqiy pedagog-tárbiyashi bola almaydi. Balalardi jaqsi kóriw – pedagogtiń quramali miynetin jazibali hám jeńil qiladi. Oqitiwshi-tárbiyashiniń balalarǵa qarim - qatnasi pedagogikada tárbiyalaniwshi shaxsqa húrmet, oǵan talapshanliq penen bir qatarda turadi. Bul qarim-qatnas balada pedagogqa bolǵan isenimdi oyatadi, oqitiwshiǵa balalarǵa shin mánáwiy tárbiyashisi boliwǵa imkan beredi.
Pеdagоg xizmetiniń jetiskenligi pedagogikaliq qábiletlerdiń barliǵina da baylanisli. Pedagogikaliq qabiletler – pedagogikaliq sheberlikke erisiwdiń tiykari. Pedagogikaliq qábilet quramina: pedagogikaliq baqlawshanliq, pedagogikaliq qiyal, diqqatti bólistiriw, shólkemlestiriwshilik qábileti hám pedagogikaliq qarim-qatnas kiredi. Pedagogikaliq qábilet pedagogikaliq xizmet protsessinde, soniń menen oni bul xizmetke tayarlaw protsessinde qáliplesedi. Pedagogikaliq sheberlik – bul jas áwladqa bilimlendiriw-tárbiya beriwdi joqari dárejede hám turaqli ráwishte rawajlantirip bariw óneri bolip tabiladi.
Házirgi kúnge shekem meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi pedagoginińkásiplik xizmeti pedagog hám psixologlardiń izertlew predmeti bolip kelmekte. Izertlewler nátiyjeleri meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisi pedagogikaliq xizmettińózine tanliklerin jaratiwshanliq, insanparwarliq, dóretiwshilik, jámaátte isley aliw siyaqlilarda ayqin kóriniwin kórsetedi. Bul ózine tánlikler erte hám meketpke shekem jastagí balalardi tárbiyalawshi pedagog xizmetinde óz kórinisin tabadi. Gódeklik dawirinen rawajlaniwi ushin maqul shárt-sharayatlar jaratiw eńaldi menen, tárbiyalaniwshinińjas ózgeshelihin esapqa aliwdi talap etedi. Tuwilgánnan baslap tap mekteb bilimlendiriwine tayarlawgá bolgán basqish shaxs rawajlaniwinińbasqa jas dáwirlerinen parqli ráwishte keyinshelik bala qálegen tarawgá tiyisli arnawli bilim hám kónlikpelerdi iyelewi hámde xizmettińhár túrli túrlerin ózlestiriwi ushin tiykar boladi. Insan sipatinda qáliplesedi.
Meketpke shekem jastagí bala shaxsinińrawajlaniwinda tayanish waziypani tárbiyashinińqoyilgán talaplargá qánsheli muwapiq ekenin belgilep beredi. Meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisi eńaldi menen, balanińkeleshegi, taǵdiri ushin joqari juwapkershilikti toliq ańlap jetiwi kerek. Tek gána mektepke shekemgi jastagí bala rawajlaniwinińzárúr qádiriyat ekenin túsiniw gána emes, bálki bala rawajlaniwinińnizamliqlarina tiyisli bilimlerdi de iyelewi júdázárúr. Mine usinday nizamliqlardan biri balanińfizikaliq hám psixikaliq rawajlaniwiniń oni qorshap turgán ortaliq penen baylanisi bolip tabiladi. Bul nizamliq óz náwbetinde meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisinińtómendegi eki zárúr funktsiyasin belgilep beredi:
1) balalardi nátiyjeli tárbiyalaw ushin zárúr pedagogikaliq shárt-sharayatlar jaratiw;
2) olardińturmisliq xizmeti qáwipsizligin támiyinlew hám salamatligín bekkemlew.
Meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisinińbalalardi nátiyjeli tárbiyalaw ushin zárúr pedagogikaliq shárt-sharayatlar jaratiwbalani iskerlikke úndew, oni rawajlantiriwshi túsiniktehi xizmetke tartiwdi talap etedi. Balanińfizikaliq hám psixikaliq salamatligín bekkemlew haqqinda gámxorliq qiliw mektepke shekemgi jastagí tárbiyani aqilana shólkemlestiriwdińkepili bolip, bul jas dáwiri rawajlaniwi balanińsotsial jaǵdayi, keypiyati, emotsional kórinislerine tuwridan-tuwri baylanisli. Mine sol sebepli tárbiyashi balani qorshap turgán ortaliqqa itibarli boliwi, bala ómiri hám salamatligína qáwip saliwshi eńápiwayi jaǵdaylardińda aldin aliwi lazim.
Balalar menen bilimlendiriw-tarbiyájumislarin alip bariw – meketpke shekem bilimlendiriw shólkemi tárbiyashilarinińtiykargí waziypasi. Ol bilimlendiriw-tárbiya jumislarin rejelestiriwi, tuwridan-turi tárbiyaliq islerdi ótkiziw hám oni analiz etiw tiykarinda ámelge asiradi.
Zamanagoý tárbiyashi psixologiyaliq-pedagogikaliq, sotsiologiyaliq izertlewlerge tayangán hálda bala shaxs rawajlaniwi ushin onińtásirin esh narse, hátte joqari bilimlendiriw shólkemide basa almaytugín shanáraq ekenligin ańlap jetedi. Tárbiyashi ata-analardińpedagogikaliq mádeniyatin turaqli asirip bariwi, balalar tárbiyasin aktiv hamkarliqti jolgá qoyiw, bul protsesste sotsial járdemge mútaj shanáraqlar menen jumis alip bariwi maqsetke muwapiq bolip tabiladi. Tárbiyashinińshanáraqqa kórsetetugín sotsial-pedagogikaliq járdemi 3 tiykargí ózgeshelikke iye boladi. Yaǵniy:
1) talim-tárbiya beriw hám tárbiyalaw;
2) psixologiyaliq ruwxiy jaqtan qollap-quwatlaw, ruwxiy zorigíwlardi joq etiw hám qayta tiklew;
3) wasiytashiliq – shólkemelstiriw, bilimlendiriw hám tárbiyada júzege keliwshi mashqalalardińaldin aliw, bar mashqalalardi joq etiw arqali bala minez-qulqindagí agíwlardi yaki fiziologiyaliq nuqsanlardi joq etiw hámde zárúr xabarlar menen támiyinlew.
Mine usi tiykardan kelip shiqqan halda zamanagóy mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisinińtómendegi kásiplik funksiyalarin da ajratip kórsetiw múmkin:
1) ata-analardińagártiwshiliq bilimlerin asiriwda qatnasiw;
2) shanáraq hám mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemi tárbiyaliq tásirin basqariw hámde uýgínlastiriw.
Zamanagoý demokratiyaliq jámiyette mektepke shekemgi bilimlendiriw jumisina qoyilatugín talaplar tárbiyashidan turaqli ráwishte ózinińuliwma mádeniy hám kásiplik tayarligín bayitip bariwdi talap qiladi. Bul bolsa óz náwbetinde mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemi tárbiyashisi kásiplik xizmetinińjáne bir baǵdari óz betinshe bilimlendiriw aliwdi shárt qilip qoyadi. Óz betinshe bilimlendiriwnińhár túrli formalarina ádebiyatlar (kásipke tiyisli, kórkem) oqiw, muzeylerge bariw, konferentsiya, kórgizbe hám konkurslargá qatnasiw siyaqlilardi kiritiw múmkin. Óz betinshe bilimlendiriwnińmaqseti shaxsti basqishpa-basqish rawajlantiriw, kásiplik sheberligin asirip bariw.
Pedagogikaliq xizmettiń dóretiwshi túsinikke iye ekenligi tárbiyashidan aldagí jumis tájriybelerin uýreniw, innovatsiyalardi ózlestiriw hám ámeliyatqa engiziwdi talap etedi. Innovatsiyalardińjedel kirip keliwi tárbiyashilardi ilimiy-izertlew jumislarinda qatnasiwgá tartiw zúrúrligin júzege keltiredi. Tárbiyashilardińbunday izertlew jumislarina tartiliwi keyinshelik ersilgen nátiyjelerden óz xizmetinde nátiyjeli paydalaniwgá imkan beredi.
Soniń menen, tárbiyashi óz kásibinińsheber ustasi boliwi ushin arnawli tayarliq kóriwi kerek. Ol tómendegi shártlerge ámel qiliwi lazim:
1. Tárbiyashi jas áwladti tárbiyalaw ushin joqari maǵliwmatli, kásiplik bilimlerdi puqta iyelep zárúr uslibliq ádebiyatlardi tańlay alatugín, ilimiy ádebiyatlar menen isley alatugín, aldagí tájriybeli pedagoglardińtájriybesin uýrenip, óz jumisina engize alatugín shaxs boliwi lazim.
2. Tarbiyashi baqlawshanliq qábiletin jaqsi iyelegen, olardińminez-qulqi, is-haárektlerin analiz etip, balagá unamli tásir etiwshi qurallardi taba alatugín boliwi kerek.
3. Tárbiyalaniwshilardińbiliwge qizigíwlarin ósiriw, olardiń baylanisli soýlewin rawajlantiriw ushin tárbiyashinińsoýlew tazaligí, aniq, logiykaliq, iqsham hám túsinerli boliwi kerek. Bilimlendiriw-tarbiya beriwde zamanagoý pedagogikaliq hám xabar texnologiyalarinan paydalana aliwi lazim. Tárbiya protsessinde bilimlendiriwniń interaktiv oyin usliblarin nátiyjeli paydalana aliwi zárúr.
4. Tarbiyacshi balalardiń hár tárepleme uýgín rawajlaniwlari ushin olardi xizmettińhár túrli túrlerine aktiv tarta aliwi, olarda qizigíwshanliq izleniwshenlikti asirip bariwi, balalardińminez-qulqi, is-háreketlerin turaqli diagnoz etip, korreksion is-ilajlardi ámelge asirip bariwi kerek.
5. Hár bir shinigíw ushin zárúr materiallardi aldinnan tayarlap qoyiwi tárbiyalaniwshilar tárepinen bilim, kónlikpe hám tájriybelerdi basqishpa-basqish ózlestirip bariliwina erisiwi, uýrenilip atirgán materiallardi tárbiyalaniwshilardińjas ózgesheliklerine mas boliwin támiyinlewi lazim.
6. Kún tártibin duris shólkemlestire biliwi, balalar jámaátine ondagí hár bir aǵzani itibargá algán halda basshiliq qila biliwi, olardińxizmeti (oqiw, oyin, miynet) mazmunli boliwi ushinkerekli materiallar menen támiyinlewi zárúr.
7. Balalardińfizikaliq hám psixologiyaliq jaǵdayin duris bahalay aliwi hám buni balalar menen ámelge asirilatugín bilimlendiriw-tárbiya jumislarinda itibargá aliwi kerek.
8. Kún dawaminda alip bargán bilimlendiriw-tárbiya jumisin turaqli analiz qila aliwi hám oni jánede rawajlantiriw jollarin izlep tabiwi zárúr.
9. Tárbiyashi turaqli ráwishte ata-analar menen individual hám jámáátlik sáwbetler, ushrasiwlar ótkiziwi, olardi balalardi tárbiyalawgá tiyisli zamanagóy usliblar menen tanistirip bariwi, shanáraqlarda qollanilip kelatirgán unamli forma, usil hám qurallardan ózinińtárbiyaliq xizmetinde paydalaniwi lazim.
10. Tarbiyacshi balalargá xayirhaq múnásibette boliwi hár bir bala ushin maqul psixologiyaliq ortaliqti júzege keltiriwi, balanińqálbi hám júregine orin taba aliwi, qunt-sabrli boliwi, bawrikeńlik hám joqari isenimge iye boliwi lazim .
Joqarida bayan etilgen mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemi pedagoglardińkásiplik xizmetke tiyisli funktsiyalari hám “Mektepke shekemgi bilimlendiriw Kontseptsiyasi"na tiykarlangán halda zamanagoý tárbiyashilar kásiplik kompetentliginiń 3 aspektin ajratip kórsetiwi múmkin: jeke, kásiplik hám refleksiv.