Temel veteriner parazitoloji (lbv102U)

 

1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    

KISA ÖZET

KISA ÖZET

KISA ÖZET

KISA ÖZET----2013

2013

2013

2013    

         

         

         

         KOLAYAOF

KOLAYAOF

KOLAYAOF

KOLAYAOF 

 

 

 

 

 

TEMEL 

VETERİNER 

PARAZİTOLOJİ 

(LBV102U)

 

DİKKATİNİZE: 

BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK 

OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. 

ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU 

ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN 

GÖREBİLİRSİNİZ. 

 

2 

İÇİNDEKİLER 

Ünite 1:  

Parazitoloji’ye Giri

ş

……………………………………………………3

 

Ünite 2:  

Parazitlerin Genel Özellikleri…………………………………………5

 

Ünite 3:  

Konak Parazit 

İ

li

ş

kileri………………………………………………...8

 

Ünite 4:  

Parazitlerin Bula

ş

ma Yolları ve Zoonozlar……………………….11

 

Ünite 5: 

Parazitlerin Ekosistemdeki Yeri…………………………………….13

 

Ünite 6

: 

Parazitlerin Konak Üzerine Etkileri…………………………………15

 

Ünite 7: 

Parazitlerin Tanı Yöntemleri………………………………………...18

 

Ünite 8: 

Parazitlerin Yayılı

ş

ı ve Korunma…………………………………...21

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

ÜNİTE 1:  PARAZİTOLOJİ’YE GİRİŞ 

 

Parazit ve konağı; 

Parazit  kelimesi  yunancadan  köken  alır.  Canlı  bir  organizmanın  içinde  veya  üzerinde  sürekli  veya 

geçici olarak besin ve yer bulabilen bu canlılara parazit adı verilmektedir. Parazitler başka canlıların 

zararına yaşayan varlıklar olup paraziti barındıran ve onun yaşaması için gerekli eksikleri tamamlayan 

canlıya ise konak denir.  

Parazitleri ve bunların konakları ile olan ilişkilerini araştıran parazitoloji bilimi biyolojinin en ilgi çekici 

bilim dalıdır. 

 

Parazitlerin sınıflandırılması; 

Bu konuda parazitlerin sınıflandırılması ve bazı tanımlar yapılmıştır. Parazitlerin hayvanlar alemindeki 

yeri ve parazitoloji anabilim dalındaki ana çalışma alanları hakkında şematik bilgiler verilmiştir. 

 

 

Parazitoloji bilimi başlıca üçe ayrılır.  

Bunlar; 

1. Protozooloji.............................Protozoa’ları (Tek hücreli parazitler) 

2. Helmintoloji.............................Helmint’leri (trematod, cestod, nematodiç parazitler) 

3. Artropodoloji...........................Artropod’ları  (insekta, akarektoparazitler) inceler. 

 

 

 

 

Yaşam şekilleri ve parazitizm’e geçiş; 

Serbest yaşam ile paraziter yaşam arasında parazitizmin farklı basamakları bulunmaktadır.  

Bunlar  Serbest,  Kommensalizmus,  Forezis,  Mutualizmus,  Simbiyoz  ve  Gerçek  Parazitizm’dir.  Bu 

yaşam şekilleri derece derece parazitizme doğru gidişi ifade eder. Buradaki örnekler paraziter etken 

ve hastalıkları anlamamız konusunda en önemli örneklerdir. 

Serbest Parazitizm:Bozulmuş organik materyal üzerinde yaşayan ve canlı organizma ile herhangi bir 

direkt ilişkisi olmayan Saprofitve saprozoalar bu grup içindedir. Bu gruptaki canlılar su, nemli toprak 

ve çürümüş organik materyalde bulunup parazitlerle bir bağlantısı yoktur. 

Kommensalizmus: ‘Aynı masada yemek’ anlamına gelmekte, konuk olan 

canlının konağın gıda artıkları veya sindirilemeyen besinini paylaşmakta ancak misafir olduğu canlıda 

bir zarar oluşturmamaktadır. Bu paylaşım sadece gıda ortaklığı olmayıp ortakların korunması, barınak 

sağlanması ve düşmanların haber verilmesi gibi aşamaları da içerir. 

Forezis:Değişik iki organizma arasındaki ilişki, birisinin diğerine barınak veya ulaşım sağlaması, ya da 

onu korumasıdır. Örnek olarak Fierasfercinsine bağlı balıkların deniz yıldızı, midye veya istiridyelerin 

solunum  sistemi  veya  vücut  boşluklarında  yerleşip  orada  yaşamalarıdır.  Fierasfer’ler  gıdalarını 

 

4 

yaşadıkları  konaklardan  almazlar,  crusteaceaları  yiyerek  hayatlarını  devam  ettirirler.  Bu  da 

parazitizme geçişte ilk basamağı oluşturmaktadır. 

Mutualizm:iki canlının  birbiri  ile  olan  bağlantısından  iki  tarafta  yararlanmaktadır.  Bazı  protozoaların 

ve omurgasız hayvanların içinde bulunan Zoochlorella (Yeşil alg) ve Zooxanthella(sarıkahverengi alg) 

lar barınak bulmakta, karbonik asit ve benzeri bileşiklere kolayca ulaşabilmektedir. u protozoonlarda 

çoğalma ikiye bölünerek ve çok hızlı olmaktadır. Yaklaşık bir gün ömrü olan bu protozoonların ölümü 

ile parçalanmakta ve konak tarafından sindirilmektedir. Ruminantlar ihtiyacı olan total azot (nitrojen) 

ihtiyaçlarının  beşte  birini  bu  yolla  sağlamaktadır.  Bu  şekilde  iki  tarafta  birbirinden  yarar 

sağlamaktadır. 

Simbiyoz:Yunanca’da  beraber  yaşama  anlamındadır.  Mutualizmus’ta  birlikte  yaşayan  iki  canlı 

arasındaki ilişki esnektir. Canlılardan biri diğerinden ayrılabilir ve yaşamına devam eder. Simbiyoz’da 

ise  canlılar  birbirinden  ayrılamaz  eğer  bu  gerçekleşirse  ikisi  de  ölür.  Bir  alg  ve  bir  mantar  bir  arada 

yaşayarak liken’i oluşturur. 

Parazitizm:Canlı  üzerinde  veya  içinde  geçici  ve  sürekli  yaşadığı  konağın  zararına  ondan  bir  yarar 

sağlamaktadır. Keneler geçici parazit özelliğinde olup kan parazitleri sürekli parazittir. Geniş anlamıyla 

parazitizm  özelleşmiş  bir  yaşam  şekli  olup  bu  şekilde  yaşam  için  bazı  adaptasyonlar  ve  değişiklikler 

geçirmiştir. Parazit farklı konaklara farklı şekillerde ve farklı metabolik derecelerde adapte olabilir. 

 

Dünya’da ve Türkiye’de parazitoloji tarihi; 

Paraziter etken ve hastalıklar insanları eski çağlardan beri yakından ilgilendirmiştir. Bu konu üç önemli 

periyodta incelenebilir.  

Bunlar;  

Eski Periyod(Mikroskobun Bulunuş Öncesi),   

Yeni Periyod(Mikroskobun Bulunuş Sonrası) ve Türkiye’de Parazitolojinin Gelişimi’dir.  

Parazitler ve hastalıkları ile yapılan çalışmalar Modern parazitoloji biliminin oluşmasına sebep olmuş 

ve birçok paraziter etkenle mücadeleye ışık tutmuştur. Parazit ve parazit hastalıklarını isimlendirmek 

Parazitler  ve  hastalıkları  halk  arasında  farklı  isimlerle  adlandırılabilir.  Örneğin  nokra 

(hypoderma),sakırga (kene), kum kelebeği (dicrocoelium)gibi veya hastalığı bulan kişinin adı Bilharzia 

gibi isimlerle anılabilir.  

Her canlının ve parazitlerin iki kelime ile anılması ilk defa İsveç’li hekim ve biyolog Linnaeus (18.yüzyıl) 

tarafından  önerilmiş  ve  1900  yılında  Londra’da  uluslar  arası  Zooloji  kongre’sinde  36  maddelik  bir 

kararla  ilan  edilmiştir.  Bu  kurallar  parazitler  ve  hastalıklarını  herhangi  bir  kargaşalık  olmadan 

anlamamıza neden olur. 

 

 

 

 

Türkiye’de Parazitolojinin Gelişimi  

Ülkemizde  II.  Mahmut  zamanında  modern  Tıp  ve  Veteriner  eğitiminin  başlaması  ile  önce  1838’de 

Mektebi  Tıbbiyei  Askeriyei  fiahanede  İstefanaki,  Pavlaki,  Abdullah,  Hüseyin  Remzi  ve  Hulusi  beyler 

Tıbbi Zooloji ve Parazitoloji dersleri vermeye başlamış, Abdullah Bey, Tıbbi Zooloji kitabını Fransızca 

kaleme alarak Entomoloji (Artropodoloji) biliminin öncüsü olmuştur 

 

PARAZİT VE PARAZİT HASTALIKLARININ İSİMLENDİRİLMESİ 

Parazitler  ve  hastalıkları  halk  arasında  farklı  isimlerle  adlandırılabilir.  Örneğin  nokra  (hypoderma), 

sakırga (kene), kum kelebeği (dicrocoelium) gibi veya hastalığı bulan kişinin adı Bilharzia gibi isimlerle 

anılabilir. 

Her canlının ve parazitlerin iki kelime ile anılması ilk defa İsveç’li hekim ve biyolog Linnaeus (18.yüzyıl) 

tarafından  önerilmiş  ve  1900  yılında  Londra’da  uluslararası  Zooloji  kongre’sinde  36  maddelik  bir 

kararla  ilan  edilmiştir.  Bu  nedenle  bilimsel  olarak  anlaşmanın  uluslararası  tam  olabilmesi  için 

parazitler  Latince  ve  iki  isimle  (Binominal)  adlandırılır.  Bunlardan  ilki  parazitin  bağlı  olduğu  cinsi, 

ikincisi türü göstermektedir.  

 

5 

Örneğin 

 

 

 

ÜNİTE 2:  PARAZİTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 

 

Parazit Nasıl Bir Canlıdır? 

Parazitler  bütün  hayvan  gruplarında,  bitkilerde  ve  insanlarda  yaşamlarını  sürdürebilirler.  Parazit 

olmayan bir canlı genelde herhangi bir parazitin konağı durumundadır.  

Hatta  bazen  bir  parazitin  kendisi  bile  başka  bir  paraziti  üzerinde  bulundurabilir.  Hayvanlarda  veya 

insanlarda bulunan parazitlertek hücreli veya çok hücreli olabilmektedirler. 

 

Tek  hücreli  olan  parazitler  protozoonlar’dır.  Çok  hücreli  parazitler  ise  artropod  adı  verilen  eklem 

bacaklılar ile helmintler’dir. Parazitlerin hemen hemen hepsinde bulunan bazı ortak özellikler vardır.  

 

Parazitlerin konaklarında patolojik bozukluklara neden olmaları,  

 

konaklarının çok değişik vücut kısımlarında yaşamaları,  

 

ekonomik kayıplara neden olmaları,  

 

hayatlarını devam ettirebilmek için mutlaka başka bir canlıya ihtiyaç duymaları, 

bunlardan sadece birkaçıdır. 

 

Parazitlerde Meydana Gelen Değişiklik ve Adaptasyonlar 

Bütün  parazitlerin  kökeni  serbest  yaşayan  canlılardır.  Paraziter  hayata  geçen  canlılar  bu  yaşam 

şekline uyum sağlayabilmek için birtakım değişiklik ve adaptasyonlar geçirmişlerdir. Paraziter hayata 

geçen  canlılarda  yaşadıkları  yere  uyum  sağlayabilmek  için  hem  fizyolojik  hem  de  morfolojik  olarak 

bazı değişiklikler olmuştur. Böylece 

parazitler  kendilerini  yaşadıkları  ortamlara  adapte  etmişlerdir.  Bu  adaptasyonlar  esnasında  vücut 

şekilleri,  büyüklüğü,  sindirim  sistemleri  ve  hareket  organları  gibi  birçok  organ  ve  sistemlerinde 

değişiklikler şekillenmiştir. 

Paraziter  yaşama  geçen  canlı  enzim  sistemi  yok  olduğundan  kendisi  için  gerekli  hücresel  ihtiyaçları 

sentezleyemez ve bu gereksinmelerini üzerinde yaşadığı canlıdan sağlar. Morfolojik adaptasyona ise 

paraziter  yaşam  için  gerekli  olmayan  bazı  organellerin  kaybedilmesini  örnek  verebiliriz.  Mesela 

serbest canlılarda bulunan bazı hareket organelleri paraziter hayata geçişte kaybolur.