Termiz Davlat universiteti Psixologiya (amaliy psixologiya), sirtqi yo’nalishi 1-kurs talabasi Mengaliyev Dilshodning

Termiz Davlat universiteti Psixologiya (amaliy psixologiya), sirtqi yo’nalishi 1-kurs talabasi Mengaliyev Dilshodning

“Yosh fiziologiyasi va gigiena” fanidan bajargan 4-topshirig’i.

4-Seminar mavzusi: Kun tartibini gigiyenik baholash.

REJA:

1. 
   Kun tartibini gigiyenik baholash.
   

Maktab yoshidagi bolalarning kun tartibi.

1. 
   Kun tartibini to'g'ri tashkil etish.
   

Maktab va litsey o’z ishini oila bilan uzviy holda olib boradi. Maktab va oilaning yagona maqsadi bolalarga ta’lim va tarbiya berishdir.

I.P.Pavlovning oliy nerv faoliyati va markaziy nerv tizimining koordinatsiyasi hamda boshqarish vazifasi haqidagi ta’limoti kun tartibni shunday tuzishga asos bo’ladilci, unda ish bilan dam olishni, shuningdek, mashg’ulotlarning xilma-xil turlarini ketma-ketlashtirib turish mumkin bo’ladi.

O'quvchilarning kun tartibini va o’quv yuklamasini o’rganishda organizmdagi fiziologik muvozanatni har xil faoliyat turlari - dam olish, ovqatlanish, uyqu va hokazolarni to’g’ri qo’shib olib borish ta’sirida tezroq tiklash haqidagi masala dolzarb masala bo’lib hisoblanadi. Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va o’smirlar organizmi o’sib, ulg’aya boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda bola charchamaydi, nerv tizimida stereotiplar vujudga keladi, bolalar intizomli va tarbiyali bo’la boradi. Kun tartibiga rioya qilinmaganda esa bola to’liq dam olmasdan toliqib qoladi, uyqusi, ishtahasi yomolashadi, asabi buziladi, ish qobilyati pasayadi. O'quvchilarning uzoq, vaqt davomida ish qobilyati va nerv sistemasi qo’zg’alishini yuqori darajada saqlashda kun davomida mehnat va dam olish vaqtlarining to’g’on taqsimlanishini ta’minlovchi oqilona tashkil etilgan kun tartibi katta ahamiyatga ega. Maktab o’quvchilarining kun tartibini tuzishda nerv sistemasining funksional biologik ritmi asos qilib olindi. Ko’pchilik sog'lom yosh bolalarda bosh miya yarim sharlari qo’zg’alishining yuqori ko’rsatkichlari ertalabki va kunduzgi soatlarda, uning pasayishi esa kechki soatlarda kuzatiladi. Kuzatishlar o’quvchilarning ish qobiliyatlari ko’rsatkichlarining o’zgarishini, ya’ni kun davomida bu ko’rsatkichning 2 martta ortishini (birinchisi soat 8 dan 12 gacha, ikkinchisi 16 dan 18 gacha bo'lishini) aniqladi. Ish qobilyatining birinchi ko’tarilishi ikkinchisiga nisbatan yuqori va davomliroq bo’ladi. Lekin hamma bolalarda ham yuqori bioritmik holat shu oraliqda bo’lmaydi. Masalan, kichik maktab yoshidagi bolalarning fiziologik funksiyalarining davriy o’zgarishini maxsus tadqiq qilish ularni turli har akterdagi bioritm guruhlariga ajratishga imkon beradi. Birinchi guruhni kun mobaynida fiziologik ko'rsatkichlari 2 martta ortidagan bolalar, ikkinchi guruhni esa funksional ko'rsatkichlari kunning o'rtasida bir martta ko'tariladigan bolalar tashkil etadi. Uchunchi guruhga yuqori funksional ko’zg’alishga ega bolalar, to'rtinchi guruhga esa bu ko’rsatkichlar noto’g’ri ko’rinishlarga ega bolalar kiradi.
O'quvchilarning kun tartibini organizm fiziologik funksiyalarning tabiiy ortishi va pasayishi davrlariga mos kelgan ravishda tuzish mumkin. U quyidagi tarkibiy qismlarni: 1. Maktab va uydagi o ‘quv mashg’ulotlarini; 2. K o’proq ochiq havoda dam olishni; 3. Muntazam va to’laqonli ovqatlanish va ertalabki badantarbiya bilan shug’ullanishni;

4. Gigiyenik jihatdan to’laqonli uyquni; 5. O’z xohishiga qarab tanlagan mashg’ulotlarga (badiiy kitob o’qish, musiqa bilan shug’ullanish, rasm solish va boshqalar) ham vaqt ajratishni o‘z ichiga oladi. Kun tartibining noto’g’ri bo’lishi, ayniqsa to’yib uxlamaslik bosh miya po’stlog’ining tiklanish jarayonlariga hamda o'quvchilarning ish qobiliyatiga ta’sir qiladi.

Gigiyenik jihatdan asoslanib tuzilgan kun tartibi o'quvchining kun bo’yi bajaradigan asosiy faoliyati turlarini me’yorlashga, aqliy va jismoniy mehnatini, dam olishini to’g’ri olib borishiga imkon beradi. Maktab dasturi o'quvchilarning aqliy faoliyatini jadallashtirishni to ‘g’ri rejalashtirmas ekan, o’quv jarayoni va sog’liqni saqlashda ko‘zlangan maqsadga erishish qiyin bo’ladi.

Kun tartibiga qat’iy amal qilmaslik o’sib kelayotgan organizmga juda yomon ta ’sir ko‘rsatadi. O 'quvchilarning ish qobiliyati pasayib, o’zlashtirishi yomonlashadi, vaqt o’tishi bilan esa, sog’lig’ida salbiy o'zgarishlar paydo bo'ladi.

Kun tartibi ayrim bandlarining muntazam takror lanib, turishi orga nizm hayot faoliyatining ma’1um bir maroinga tushib olishini ta’minlaydi. Bola ma lum bir vaqtda uyg‘onishga o‘rganadi, ma’lum soatlarda qorni ochganini, kuch-quvvatga to‘lib-toshganini, ma’lum bir vaqtda charchaganini sezadi. O’quvchining kun tartibi organizmning jismoniy va ruhiy imkoniyatlariga mos tarzda tuzilishi kerak.

O‘quvchining kuni ertalabki gigiyenik gimnastika mashg‘ulotlari bilan boshlanadi ( 1, 2-jadval1ar). Ertalabki badantarbiya va suv muolajalari uyquni qochirib, o‘quv faoliyatiga tez kirishib ketishga yordam beradi.

O‘quvchilarining taxminiy kun tartibi (1-smena)

Kun tartibining tarkibiy qismlari	1 -4 sinf‘ (vaqti)	5-7 sinf (vaqti)	8-11 sinf (vaqti)
Ertalabki uyqudan turish.	7.00	7.00	7.00
Ertalabki badantarbiya,	7. 30 gacha	7.30 gacha	7.30 gacha
chinikish iuuolajalari (artinish,
dush), o‘rin yig‘ish, y uvinish.
Ertalabki nonush ta	7.50 gacha	7.50 gacha	7.50 gacha
Mak tabga yo‘I olish	8.20 gacha	8.20 gacha	b.20 gacha
Maktabdagi darslar	8.30-12. 30	S.30-14.00	8.30-14.00
Maktabdan qaytishyoki sayr	l 3.00 gacha	14.30 gacha	1 5 gacha
Tushlik	1 3. ,0	14.30	15. 30
Dam olish 17 yoshli bolalar	14.30 gacha	15.00 gacha	16.00 gacha
uchun uyqu) ochik havoda
sayr, hara kdtli o‘yinlar.
Ko‘ngil ocliar o‘yinlar
Uy vazilalarui tayorlash.	16.00 gacha	16.00 gacha	17.00 gacha
Ochiq havotJagi sayrlar va	17.30 gacha	19.00 gacha	20.00 gacha
o‘yinlar.
Uy vazifalarni tayorlash.	19.00 gacha	20.00 gacha	21.00 gacha
Kechki ovqat, erkin mashg‘u-	20.0t1 gacha	21.00 gacha	21.30
lotlar (kitob o‘qish, uy islfiariga
yordam berish, musiqu eshitisli)
Uyquga tayyorlanish vu xonani	20.30	21.30	22.00 gacha
shaiuollatish
Tungi uyqu	21.00	22.00

2.