Termoelektr hodisalar


Kontakt potensallar farqi



Yüklə 212,99 Kb.
səhifə2/4
tarix22.03.2023
ölçüsü212,99 Kb.
#89124
1   2   3   4
Termoelektr hodisalar

Kontakt potensallar farqi

1797 yilda A.Volta ikki metall o’zaro kontaktlashsa, ulardan biri musbat ikkinchisi esa manfly zaryadlanishini aniqladi. Natijada metallar orasida kontakt potentsiallar farqi deb yuritiluvchi potentsiallar farqi vujudga keladi. Agar Al, Zn, Sn, Pb, Sb, Bi, Hg, Fe, Си, Ag, Au, Pt, Pd kabi metallar, ko’rsatilgan ketma- ketlikda kontaktlashtirilsa. unda bar bir metall o’zidan keyingi istalgan metall bilan musbat zaryad namoyon etib kontaktlashadi. Bu qatorniVolta qatori deb yuritiladi. Volta tajribaga tayanib quyidagi ikki qonunni aniqladi:
Kontakt potentsiallari farqi о’zaro tegishuvchi metallami faqat ximiyaviy tarkibiga va temperaturasiga bog’liq bo‘ladi.


О’zaro ketma-ket ulangan bir xil temperaturali turli о’tkazgicblardan tasbkil topuvchi tizimning kontakt potentsiallari ayirmasi oraliq о’tkazgichlarning ximiyaviy tarkibiga bog’liq emas, balki faqatgina ikki chetdagi metallarning bevosita ulanishidan hosil bo’luvchi kontakt potentsiallar ayirmasigagina teng bo’ladi. Turli metallarda chiqish ishining turlicha bo’lishi buning birinchi bosh sababi hisoblanadi. Elektronlarning, chiqish ishi kichik bo’lgan metalldan chiqish ishi katta bo’lgan metallga o’tishi oson bo’lgani uchun birinchi metall musbat, ikkinchisi esa manfiy zaryadlanib qoladi. Ularning chegarasida-ichida kuchli elektr maydoni bo’lgan, turli ishoralari zaryadlarning qo’sh qatlami hosil bo’ladi. Bu maydon elaktronlarning bundan buyon, birinchi metalldan ikkinchisiga o’tishiga to’sqinlik qilib, teskari jarayonga esa yordamlasha boshlaydi. Natijada bu ikki jarayon orasida dinamik muvozanat yuzaga keladi, qo’sh qatlam orasidagi kuchlanganlik (potentsiallar farqi) o’zining maksimal qiymatiga erishadi.
Agar 1-metalldan chiqish ishi A1, 2-metalldan chiqish ishi A1 (A2>A1) bo’lsa, toki potentsiallar farqi: ga tenglashmaguncha 1-metalldan 2-siga o’taveradi.


Endi elektronlar chiqish ishlari bir xil (A1=A2) bo’lgan, ammo erkin elektronlar kontsentratsiyasi har xil bo’lgan (n2< n1) metallar kontaktini ko’rib chiqaylik. Ravshanki, n21 bo’lsa, erkin elektronlarning birinchi metalldan ikkinchi metallga ortiqcha o’tishi (diffuziyasi) boshlanadi. Natijada birinchisi musbat, ikkinchisi manfiy zaryadlanib, ular orasida yana potentsiallar farqi hosil bo’ladi. Uning qiymati erkin elektronlar konsentratsiyasiga bo’g’liq bo’ladi:
Ko’rib o’tilgan ikki sababning natijaviy ta’siri ostida birinchi va ikkinchi metallar orasidagi kontakt potensiallar farqi quyidagicha ifodalanadi:yoki 

Olinagan ifodani kontaktlangan uch xil metall uchun umumlashtirib ko’raylik.


6.5-rasmdan ravshanki, Kirxgofning II qoidasiga binoan, tizimning to’liq kontakt potentsiallar ayirmasi kontaktlangan qismlardagi kontak potcntsiallar ayirmalarining yig’indisiga teng:

Demak, uch va undan ortiq xildagi metallar kontaktga keltirilsa, tizimning to’liq kontakt potentsiallar ayirmasi, oraliqdagi metallarning tabiatiga bog’liq emas ekan. Bu farq ikki chekkadagi metallarning tabiati bilan belgilanar ekan.


6




Yüklə 212,99 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin