Texnologiya va

tfz u n lig ig a
to'g'ri keladigan asosiy kertiklar soniga qarab, oltita 
'nomerga bo'linadi.
Egov ham kesuvchi tishli asbob hisoblanadi. U metalldan qirindini 
juda 
k ich ik
oladi. Egovning 
tish lari y irik
b o isa - dag'al, mayda bo'lsa
- mayin egov deyiladi. Egovlar profiliga ko'ra har xil bo'ladi. 
Bajaradigan 
ishiga ko'ra juda mayda tishli va oichamlari ham kichik
60

---

egov nadfil deyiladi. Egovlashda metall sirtidan chiqqan qirindilartii 
metall cho'tka bilan tozalanadi, egov dastaga mahkam o ‘matilgan 
bolishi shart, dastasiz yoki dastasi yorilgan egovni ishlatmaslik kerak. 
Egovlash qoidalari J2-s,d rasmlarda ko‘rsatilgan.
Parmalash — materiallarda uya va teshik ochish demakdir. Bunda 
kesish asbobi sifatida parmalar xizmat qiladi. Parmaning quyidagi 
turlari mavjud:
1. Spiralsimon parma. Lining ish qismida ikkita spiral ariqcha 
bolib. ular kesuvchi qirrani hosil qiladi. Metallami kesishda. asosan. 
ana shunday parmadan foydalaniladi.
2. Perosimon panna. Bu ham oddiy parma bo lib, lining keskich 
qismi peroga o'xshashdir, Bulardan tashqari vintsimon, qoshiqsimon va 
turdagi parmalar ham bor. Masalan markazli parmaning kesuvchi qismi 
pamnalanayotgan detalda markaz hosil qilib teshib boradi.
Parmalar U 10 A va U 12 A markali, stanokda ishlatiladigan 
parmalar esa P 18 va UXS markali po'latlardan tayyorlanadi.
Parmalarni qo'l yoki elektr drellar va parmalash stanoklari 
yordamida harakatga keltiriladi. Parmaning ishlash printsipi-aylanma 
harakat qilayotgan pannaga bosim berilishi va uning metall dan qatlam 
olishidir. Emurmalash vaqtida parmani detalga tik holatda tutish, 
teshish oxiriga yaqinlashganda parmalash harakatini sekinlashtirish 
kerak. Q o'l dreli korpusi tishli uzatma mexanizmi qo'zgaluvchi dasta 
bilan ishga tushiriladi. Dastadan tishli g'ildiraklar orqali uzatilgan 
harakat patronni va unga o'matilgan parmani aylantiradi. Qo'zg'almas 
dasta orqali berilgan bosim kuchi ta'siri natijasida parmalash amalga 
oshadi. Qo'l dreli bilan ishlashda chap qo'lni kallakka qo'yib, o'ng qo'l 
bilan dastatii aylantirish, parma uchini belgilangan nuqta ustiga qo'yib 
drelni tekis ishlatish kerak.
Zenkerlash va zenkovkalash — parmalangan yoki shtamplangan 
teshiklarga galdagi ishlov berish: teshiklaming kirish va chiqish 
og'izlarini bolt, vint va parchin inixlaming kallaklariga moslash 
operatsiyalaridir.
Parma bilan ishlashda kiyim yenglarining tugmasini qadash. drelni 
qo'lda tutib partnalamaslik, ishlov beriladigan detain tiskiga yaxshi 
mahkamlash. parmani patronga siqib o'matish, qirindini qo'li bilan 
yoki puflab tozalamaslik kerak. Teshiklar ochish, o yish ishlari 
ko'pincha parmalash stanogida bajariladi.
6i

---

Otvyortkalar qalpogida shlisasi (kertigi) b oigan vintlarni burab 
mahkamlash va bo‘shatish uchun ishlatiladi. Amalda sim otvyortkalar, 
yog‘och 
dastali 
otvertkalar va 
maxsus 
otvertkalar 
mavjud. 
Otvyortkaning tig i to‘g ‘ri sharhlangan va parallel yoqlarga ega boiishi 
kerak.
Yumaloq ja g ii omburlar - kruglogubsi sim va yupqa polosa 
materiallami bukish uchun ishlatiladi. Jagiarining yuzalari kertilgan, 
bu esa materialni mahkam ushlashga yordam beradi. Yassi ja g ii 
omburlar - ploskogubsi sim, yupqa polosa va list materiallami ushlash 
va egish uchun ishlatiladi. Bu omburlaming ja g iari ham kertilgan 
boiadi.
Kombinatsiyalangan yassi ja g ii ombur — passatij ploskogubsi va 
kusachki o‘mida ishlatiladigan ehilangarlik omburidir. Unda doitaviy 
kesimli materiallami ushlash uchun kertikli o ‘yiqlari boiadi.
Slesarlik ishlarida bulardan tashqari gayka kaliti (klyuch), parma, 
zenker, zenkovka, razvyortka, metchik, plashka, q o i tiskilari, sandon 
kabi asbob va moslamalar ham ishlatiladi. Shuningdek, ishlov 
berilayotgan sirtlarni pardozlash maqsadida turli xil jilvir qog' ozlardan 
ham foydalaniladi.