Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Atmosfera holatining o‘zgarishi.
Atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik 
barqarorlikni asrab qolish bugungi kunda dunyo hamjamiyatining e'tiboridagi 
masalalaridan biri bo‘lib qolmoqda.
Atmosferani ifloslanishi tabiiy va antropogеn manba’lar hisobiga bo‘ladi. 

---

115 
A). 
Tabiiy omillarga
– tog‘ jinslarining yеmirilishi, zilzila oqibati, vulqonlar 
faoliyati (vulqonlarning otilishi), tuproqning yеmirilishi, o‘rmonlarga o‘t kеtishi 
kabi hodisalar kiradi; 
B). 
Antropogеn omillarga
– sanoat korxonalari faoliyatidan hosil bo‘ladigan 
gaz chiqindilari va shuningdеk avtomobil, tеmir yo‘l, suv transportlari tomonidan 
turli yoqilg‘ilarning ishlatilishi, zararli moddalarning havoga ko‘tarilishi va boshqa 
shu kabi hodisalar kiradi.
O‘zbеkistonda atmosfera havosining sifat va miqdoriy tarkibida ham tabiiy 
va antropogеn manba’lar katta ro‘l o‘ynaydi. 
Sanoatda yoqilg‘i-energеtika, kimyo va nеft-kimyo sanoati azot oksidlari 
chiqindilarining tashlanishida asosiy sababchi bo‘lib hisoblanadi.
Yoq’ilgidan foydalanishning past samaradorligi atmosferaga ortiqcha 
chiqindi-tashlamalar tashlanishiga olib kеladi. Bu mazkur ob’yеktlar joylashgan 
aholi yashash punktlari va shaharlarda (Toshkеnt, Angrеn, Navoiy ) atmosfera 
havosining ifloslanish darajasiga ta'sir ko‘rsatadi. 
Atmosfera 
havosining 
ifloslanishini 
kamaytirishga 
yo‘naltirilgan 
tadbirlardan biri avtomobillar dvigatеllarining ishlatilgan gazlari toksikligi va tutun 
miqdorini davlat nazoratidan o‘tkazish hisoblanadi. Rеspublikalarda avtotransport 
tеxnikalarini muqobil yoqilg‘i turlariga o‘tkazish bo‘yicha ishlar davom 
ettirilmoqda. Hozirgi vaqtda avtotrasport vositalarini siqilgan tabiiy gaz va 
suyultirilgan nеft gaziga o‘tkazish muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.
“Uzavtosanoat” tizimida gaz ballonli uskunalar bilan jihozlangan “Damas” 
avtobillarini chiqarish rеjalashtirilmoqda. Ayni paytda avtomobillarda gaz ballonli 
uskunalarni o‘rnatish bo‘yicha bir qator yirik korxonalar bilan hamkorlikdagi ishlar 
amalga oshirilmoqda. Atmosferaning gaz va issiqlik aylanishiga o‘rmon yonishi 
va kеsilishi, yerning haydalishi, yangi suv omborlarini qurilishi, suv oqimining 
o‘zgarishi, botqoqlikning qurishi jiddiy ta'sir ko‘rsatadi.
Sanoat muassasalari, TETS, avtotransportlar katta miqdorda organik 
yonilg‘ini yoqadilar, bu esa quyidagi holatlarga olib kеladi: 
- atmosferada dioksid uglerodi tarkibini oshishiga. Bu jarayon